Wapens en zweetwerk

Elke zweethondcombinatie weet dat het onvermijdelijk is om bewapend het veld in te gaan. Dit is een kwestie van persoonlijk veiligheid, maar ook van wettelijke verplichtingen om het lijden van een dier tot een minum te kunnen beperken. Maar zonder de juiste vergunningen kun je grote problemen krijgen – vul dat zelf maar in.

Maar wat heb je eigenlijk nodig, en wat mag je bij je dragen? Hoe moeten wapens veilig worden getransporteerd? Voor alles geldt: veiligheid staat voorop. Je kunt maar één keer een fout maken en dat kan je leven blijvend veranderen. Wees daarom ook niet bang om collega-jagers aan te spreken op hun veiligheidsmaatregelen. Geen enkele jager zal bewust onveilig met een wapen omgaan, maar juist in routinematige handelingen schuilt vaak het risico op ongelukken.

Wapens en vergunningen

Je geweer staat vermeld in de bijlage van je vergunning, en als je ook buiten Nederland jaagt of zweetwerk verricht, is een Europees Vuurwapenpas noodzakelijk. Deze pas is vereist als je de grens wilt oversteken met je vuurwapen.

Wat heeft een hondengeleider nodig?

Als zweethondengeleider heb je de volgende basisuitrusting nodig:

1. Een goed mes

   • Dit mes moet geschikt zijn om te ontweiden.

2. Een afsteekmes

   • Specifiek bedoeld voor het snel en humaan afmaken van een dier.

3. Een geweer

   • Geschikt voor de situaties die je tijdens het zweetwerk kunt tegenkomen.

Vuistvuurwapen

Hoewel een vuistvuurwapen voor sommigen aantrekkelijk lijkt – vooral voor situaties waarin je op korte afstand een wild zwijn moet uitschakelen in dichte dekking – is het gebruik daarvan in Nederland niet toegestaan. In Duitsland is het wel gangbaar en wettelijk toegestaan voor jagers. In Nederland is dit niet toegestaan, en het aantal mensen met een legitieme vergunning  voor gebruik in buitenland is hiervoor minimaal. Daarom zal ik hier niet verder op ingaan.

Transport en gebruik

Alle wapens, inclusief messen, moeten volgens de wet veilig worden vervoerd. Dit betekent dat:

• Het geweer ongeladen moet zijn tijdens transport.

• Het transportmiddel (bijvoorbeeld een koffer) voldoet aan de wettelijke eisen.

• Je zorgvuldig omgaat met de opslag van munitie.

Let op: veiligheid geldt niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen om je heen. Controleer altijd of jouw wapen veilig is opgeborgen en wees alert tijdens gebruik.

Uitrusting bespreken

De rol van het mes, afsteekmes en geweer bespreek ik hieronder afzonderlijk voor meer detail.

Regeling wapens en munitie, geraadpleegd op 27-01-2025.  

15. Vrijstellingen sportschutters, jagers en personen die historische gebeurtenissen nabootsen voor buitenlandse activiteiten1

• Van het verbod van artikel 14, eerste lid en 22, eerste lid van de wet, wordt vrijstelling verleend aan de houder van een geldige jachtakte, voor zover het betreft het ter beoefening door hem van de jacht tijdelijk doen uitgaan of binnenkomen, alsmede vervoeren, van de in die jachtakte omschreven jachtgeweren, die zodanig zijn verpakt dat zij niet voor onmiddellijk gebruik kunnen worden aangewend, alsmede voor ten hoogste 1000 patronen voor die geweren tezamen.

• De vrijstelling ingevolge het eerste lid geldt voor de houder van een jachtakte als bedoeld in artikel 16a van de Jachtwet vanaf de zevende dag vóór tot en met de zevende dag ná het tijdvak waarvoor die jachtakte geldig is.

• Voor ingezetenen van één van de bij de Europese Unie aangesloten lidstaten geldt de vrijstelling slechts indien zij beschikken over een door de autoriteiten in die lidstaat afgegeven Europese vuurwapenpas waarop de wapens zijn vermeld.

• Voor de gehele regeling klik op: Regeling wapens en munitie.

Welke soorten messen zijn verboden?

Sinds 1 mei 2012 is de handel, de verkoop en het in bezit hebben van de volgende (soorten) steekmessen verboden.

• Vlindermessen: messen met een heft dat uit 2 delen bestaat, die om het lemmet heen geklapt kunnen worden.

• Valmessen: messen met vooruitspringend lemmet, met of zonder veer.

• Stiletto's (springmessen): messen met zijdelings uitspringend lemmet.

Een opvouwbaar zakmes van maximaal 28 centimeter (uitgevouwen) met 1 snijkant mag u in de meeste gevallen wel bij u hebben. Dit is afhankelijk van de plaats waar u het mes bij u heeft. Een horecagelegenheid of voetbalstadion mag u bijvoorbeeld niet in met zo’n zakmes. Ook is het in bepaalde gebieden waarvoor op last van de burgemeester tijdelijk een noodverordening geldt verboden om een zakmes bij u te hebben. Verder kunnen plaatselijke verorderingen het voeren van een mes ook beperken of verbieden. 

Bron site Justis.

Messenwetgeving in Nederland

De Nederlandse wetgeving omtrent messen valt onder de Wet Wapens en Munitie (WWM). Het bezit van messen is in veel gevallen toegestaan, maar er zijn strikte regels voor het dragen ervan in openbare ruimtes. Dit overzicht biedt duidelijkheid over wat wel en niet is toegestaan.

1. Algemene regels

• Bezit: Messen mogen over het algemeen worden gekocht en in bezit worden gehouden.

• Dragen: Niet alle messen mogen overal en altijd gedragen worden. Het is verboden om messen bij je te dragen in situaties waar ze als gevaarlijk wapen kunnen worden beschouwd.

2. Indeling van messen volgens de wet

De WWM deelt wapens, waaronder messen, in verschillende categorieën in. Niet alle messen vallen in een specifieke categorie. Voor messen die buiten deze categorieën vallen, gelden minder strenge regels.

Categorie 1 – Geheel verboden

Messen en wapens in deze categorie zijn volledig verboden:

• Stiletto's (springmessen): met zijdelings uitspringend lemmet.

• Valmessen: met een vooruitspringend lemmet.

• Vlindermessen: met een heft dat om het lemmet kan worden geklapt.

• Messen langer dan 28 cm: uitgeklapt gemeten.

• Messen met meerdere snijkanten: zoals dolken of messen met geslepen rug.

• Werpsterren en andere projectielen met snijdende randen.

• Blanke wapens die vermomd zijn als alledaagse voorwerpen: zoals wandelstokken met verborgen messen.

• Vilmessen en ballistische messen.

Categorie 4 – Bezit toegestaan, dragen in openbaar verboden

Messen in deze categorie mogen worden verkocht en in bezit zijn, maar niet in het openbaar gedragen worden.
Voorbeelden:

• Vaste messen met meerdere snijkanten: zoals messen met een zaagtanding.

• Degens, sabels, zwaarden en bajonetten deze laatste zie ik vaak als afsteekmes in gebruik.

• Voorwerpen die uitsluitend geschikt zijn om letsel toe te brengen.

Tijdens transport moeten deze messen goed verpakt zijn, zodat ze niet direct gebruikt kunnen worden.

3. Specifieke uitzonderingen

• Zakmessen: Toegestaan als:

  • De totale lengte niet meer dan 28 cm is (uitgeklapt).

  • Het lemmet niet via een knop of veer uitklapt (geen automatisch mes).

  • Het geen vlindermes is.

  • Het mes slechts één snijkant heeft.

• Assisted opening messen: Deze vallen niet onder de verboden categorieën en zijn toegestaan, mits ze niet automatisch openen.

4. Praktische overwegingen

• Gebruik en situatie: Een mes mag alleen bij je gedragen worden als er een duidelijk functioneel doel is. Bijvoorbeeld:

  • Een magazijnmedewerker kan een zakmes nodig hebben op het werk.

  • In risicogebieden, zoals uitgaansgebieden of voetbalstadions, is het vaak verboden een mes bij je te dragen, zelfs als het normaal gesproken wel toegestaan is.

• Vervoer: Bij transport moet het mes goed verpakt zijn, zodat het niet direct toegankelijk is.

5. Lokale verordeningen

Let op plaatselijke regels! Gemeenten kunnen aanvullende beperkingen opleggen. Bijvoorbeeld:

• In uitgaansgebieden of tijdens evenementen zijn messen vaak geheel verboden.

• Gereedschappen zoals een schroevendraaier kunnen in sommige situaties als wapen worden beschouwd.

Samenvatting

Een mes mag in Nederland meestal in bezit zijn, maar er gelden strikte regels voor het dragen ervan. Controleer altijd of het mes voldoet aan de technische eisen en of het dragen ervan in een bepaalde situatie gerechtvaardigd is. Wanneer in twijfel: beter goed verpakt en niet direct toegankelijk.

Advies: Laat je bij aanschaf goed informeren door een specialist of het bevoegd gezag, zeker bij wijzigingen in de wetgeving of reizen naar het buitenland.

Messenwetgeving in Duitsland

De Duitse wapenwet regelt het bezit en gebruik van messen, met specifieke regels afhankelijk van het type mes en de context waarin het wordt gebruikt. Hoewel sommige messen vrij verkrijgbaar zijn, gelden er strenge beperkingen op het dragen ervan in openbare ruimtes. Hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste bepalingen.

1. Dolken

• Eigendom: Toegestaan vanaf 18 jaar.

• Verboden dolken: Dolken met een vast lemmet, twee snijkanten, en een lemmetlengte van meer dan 12 cm zijn verboden tenzij ze een legitiem doel dienen.

• Uitzonderingen:

  • Gebruik in beroepsgroepen (zoals jagers).

  • Toepassing in film-, televisie- of theatervoorstellingen.

  • Transport toegestaan als de dolk in een afgesloten container wordt vervoerd en niet binnen handbereik is.

2. Messen met een vast lemmet

• Eigendom: Toegestaan.

• Regels:

  • Lemmetlengte tot 12 cm mag worden gedragen in het openbaar.

  • Bij lemmeten langer dan 12 cm is een legitieme reden nodig, zoals:

    • Jacht of ambachtelijk werk.

    • Sportactiviteiten zoals kamperen of vissen.

    • Deelname aan specifieke evenementen (bijvoorbeeld messenbeurzen).

3. Zakmessen met tweehandsopening

• Eigendom en gebruik: Toegestaan.

• Kenmerken: Vouwmessen die met twee handen worden geopend, vallen niet onder de verboden categorieën.

• Beperkingen:

  • Dragen kan verboden zijn in bepaalde gebieden (bijvoorbeeld overheidsgebouwen of evenementen met strengere veiligheidsregels).

4. Zakmessen met eenhandsopening

• Eigendom: Toegestaan voor personen van 18 jaar en ouder.

• Dragen in het openbaar: Verboden, tenzij er een legitieme reden is.

• Kenmerken van eenhandmessen:

  • Een lemmet dat met één hand kan worden geopend.

  • Lemmetvergrendeling.

• Uitzonderingen: Het dragen van eenhandmessen is toegestaan op privéterrein, zoals in een eigen woning, tuin of bedrijfspand.

5. Algemene richtlijnen

• Legitieme redenen: Messen mogen alleen worden gedragen in het openbaar als er een duidelijke reden is, zoals professioneel gebruik, sportactiviteiten of een ander rechtmatig doel.

• Vervoer: Tijdens transport moeten messen goed verpakt zijn en buiten direct bereik liggen om te voorkomen dat ze als wapen kunnen worden gebruikt.

• Beperkingen op openbare plekken: Sommige messen mogen niet worden gedragen in gebieden met speciale veiligheidsvoorschriften, zoals luchthavens, treinstations of stadions.

Samenvatting

Duitsland hanteert een strenge regelgeving rondom messen, waarbij het bezit meestal is toegestaan, maar het dragen aan strikte voorwaarden is gebonden. Controleer altijd de specifieke wetgeving en uitzonderingen voordat je een mes in Duitsland koopt, bezit of gebruikt. Bij twijfel over de regels is het verstandig om advies in te winnen bij de bevoegde autoriteiten.

Welk mes is geschikt voor de jacht en nazoek?

Voor de jacht en het humane beëindigen van het lijden van wild zijn goede messen essentieel. De keuze van een geschikt mes hangt af van het doel, de ergonomie, en het materiaal. Hieronder vind je een overzicht van wat je nodig hebt:

1. Jachtmes

Een jachtmes is een veelzijdig gereedschap dat je gebruikt voor ontweiden en andere handelingen in het veld.

• Belangrijke eigenschappen:

  • Standtijd: Kies een mes met een lange standtijd (blijft langer scherp). Dit is vooral belangrijk bij regelmatig gebruik.

  • Heft: Zorg voor een stroef handvat dat voorkomt dat je hand wegglijdt, vooral bij natte of gladde omstandigheden. Rubber of textuur is ideaal.

  • Kleur: Kies een heft in een opvallende kleur (bijvoorbeeld oranje of geel) om verlies in het veld te voorkomen.

  • Prijs: Goede jachtmessen zijn al verkrijgbaar vanaf €20, maar afhankelijk van merk en kwaliteit kun je aanzienlijk meer uitgeven.

2. Afsteekmes

Het afsteekmes wordt gebruikt om het wild op humane wijze uit het lijden te verlossen, vooral wanneer een vangschot niet nodig of praktisch is.

• Belangrijke eigenschappen:

  • Lemmetlengte: Een groter mes dat in één keer diep genoeg kan steken, is essentieel. Voor een ree is een kleiner mes voldoende, maar voor een wild zwijn heb je een zwaarder en robuuster mes nodig.

  • Veiligheid: Het heft moet voldoende bescherming bieden tegen doorschieten van je hand naar het lemmet. Een guard of verdikking bij het handvat is belangrijk.

  • Hardheid van staal: Kies een mes met een hoge hardheidsgraad. Dit zorgt voor een scherpe snede die niet snel bot wordt.

  • Foudraal: Een stevig, goed afsluitbaar foudraal is noodzakelijk voor veilige opslag en transport.

  • Kosten: Een goed afsteek mes kost geld! Goedkoop is meestal duurkoop. 

Overwegingen bij aanschaf

1. Gebruik: Denk na over het specifieke gebruik en de wildsoorten die je zult verwerken.

2. Veiligheid: Gebruik altijd messen met een veilige grip en vervoer ze in een passende hoes.

3. Materiaal: Staalsoorten met een goede balans tussen hardheid en corrosiebestendigheid zijn ideaal (bijvoorbeeld roestvrij staal van hoge kwaliteit).

4. Onderhoud: Investeer in een goede messenslijper of wetsteen om je messen scherp te houden.

Door te investeren in hoogwaardige messen en passende accessoires zorg je ervoor dat je voorbereid bent op verschillende situaties, of het nu gaat om ontweiden of het humaan beëindigen van het lijden van wild.

De Nazoekbuks: Wat je moet weten

Een nazoekbuks is een essentieel hulpmiddel bij het verantwoord en effectief afronden van een nazoek, vooral bij het opsporen van aangeschoten wild. Het kiezen en afstellen van zo’n buks vraagt aandacht voor specifieke eisen en praktische overwegingen.

1. Het juiste kaliber

Het kaliber van een nazoekbuks is afhankelijk van de wildsoort en wettelijke eisen:

• Joule-eis: Houd rekening met de minimale energie-eisen die per wildsoort gelden. Zo is een buks geschikt voor reeën niet toegestaan voor zwartwild.

• Geschikte kalibers: Veel gebruikte kalibers zijn 8x57 Mauser, .308 Winchester, of 9.3x62. Deze bieden voldoende energie en een betrouwbare stopkracht.

2. Robuustheid en duurzaamheid

Een nazoekbuks moet bestand zijn tegen ruwe omstandigheden, zoals dichte dekking en onvoorziene situaties.

• Materiaal: Kunststofkolven zijn ideaal vanwege hun robuustheid en ongevoeligheid voor krassen of vocht.

• Betrouwbaarheid: Kies een wapen dat mechanisch eenvoudig en betrouwbaar is. Veel jagers gebruiken oudere modellen, zoals de Mauser 8x57, vanwege hun bewezen duurzaamheid en lage kosten.

3. Schietsysteem en richtmiddelen

De meeste nazoeken vinden plaats op korte afstand (minder dan 50 meter). Dit heeft invloed op de keuze van richtmiddelen:

• Open richtmiddelen: Keep en korrel bieden een eenvoudig en effectief vizier, vooral in dichte dekking.

• Red-dot: Een red-dot zonder vergroting (of met minimale vergroting) biedt een breed zichtveld en maakt het mogelijk met beide ogen open te schieten.

• Inschieten: Stem de buks af op korte afstanden, zoals 50 meter. Bij gebruik van je gewone hoogzitwapen (ingeschoten op 100 meter) zal de kogelbaan anders verlopen, wat tot missers kan leiden.

4. Munitiekeuze

De juiste munitie is cruciaal voor een effectief schot en minimale vervuiling van het wild en respect naar het dier.

• Deformerende munitie: 

Kies kogels die goed vervormen en een paddestoelvorm aannemen. Dit zorgt voor een hoge stopkracht (kinetische waarde) en beperkt overige schade aan het weefsel.

• Versplinterende munitie:

• Bij schadebestrijding wordt deze kogel vaak gebruikt vanwege de grote schade en de sterke kinetische uitwerking. Dit leidt tot de opvatting dat deze kogel effectiever zou zijn. Daarom geven sommige mensen hier de voorkeur aan bij nazoek.

• Echter, naar mijn mening heeft een goed geplaatst vangschot altijd dezelfde uitwerking. Daarnaast wordt een vangschot vaak op korte afstand afgegeven. Bedenk dat je onnodig risico neemt wanneer een kogel versplintert. Ook als je hond in de nabijheid is, is het gebruik van deze munitie niet ideaal. Zelfs met softpoint-munitie is het risico al hoog genoeg.

• Tot slot zal de jager die je ondersteunt bij een nazoek er zeker niet blij mee zijn als het stuk binnen is en hij thuis constateert dat het vlees vervuild is t.g.v. je munitie keuze.

5. Training en certificering

Tijdens certificering voor de zweetwerkgeleider en dan specifiek bij het schietexamen zie je vaak fouten bij jagers die hun gewone jachtwapens gebruiken:

• Richtkijkers beperken zicht: Op korte afstand geeft een richtkijker met hoge vergroting een te smal zichtveld. Dit kan kritieke fouten veroorzaken in het veld.

• Oefening: Schiet met je nazoekbuks onder omstandigheden die de werkelijkheid nabootsen. Zorg dat je vertrouwd bent met het gebruik van open richtmiddelen of een red-dot.  Een training bij een schietbioscoop die daarvoor de juiste filmpjes heeft doet wonderen.

Conclusie

Een nazoekbuks is een specifiek gereedschap dat voor de korte afstand wordt  gebruikt en vaak in ruwere omstandigheden. Kies een betrouwbaar, eenvoudig wapen, afgestemd op jouw situatie en wildsoorten. Denk praktisch, oefen regelmatig en gebruik de juiste munitie om een humane en efficiënte afronding van de nazoek te garanderen.

Vervoer van wapens in Nederland en Duitsland

Het transport van wapens en messen is strikt gereguleerd in zowel Nederland als Duitsland. Hieronder worden de wettelijke verplichtingen en aanvullende adviezen voor veilig vervoer beschreven.

Algemene regels voor vervoer van wapens

• Altijd ongeladen: Het is verplicht wapens ongeladen te vervoeren, ook in het jachtveld.

• Veilige opslag:

  • Nederland: Wapens dienen in een foedraal of koffer te worden vervoerd.

  • Duitsland: Wapens moeten zich in een afgesloten foedraal of koffer bevinden. 

  • Een foedraal/koffer met slot in een afsluitbare ruimte, zoals de kofferbak en met kabel verankerd.

• Munitie apart: Munitie moet afzonderlijk worden vervoerd in een aparte afsluitbare koffer/tas of container ook hier geldt dat er drie handelingen moeten plaatsvinden alvorens deze gebruikt kunnen worden. Dus geen munitie in magazijnen vervoeren. Laat je losse magazijn leeg ook dit is een handeling. 

• Extra beveiliging:

  • Gebruik een trekkerslot (€15) om je wapen onbruikbaar te maken.

Bij overnachtingen (bijv. in een hotel) Duitsland.

• Neem het wapen altijd mee naar de hotelkamer.

• Beveilig het wapen, door het met een staalkabel vast te maken aan een verwarmingsbuis. Dit is in duitsland verplicht!

• Laat nooit een wapen achter in een voertuig, zelfs niet in een afgesloten ruimte als een kofferbak.

Striktere regels in Duitsland

1. Wapenvervoer:

   • Wapens moeten altijd in een afgesloten foedraal of koffer worden vervoerd welke met een staalkabel verankerd is aan de wagen.

   • Bij stops, zoals tankstations, moeten wapens en messen uit het zicht blijven.

   • Zorg ervoor dat koffers of foedralen bedekt zijn, bijvoorbeeld met een deken, om diefstal te ontmoedigen.

   • Laat nooit wapens onbeheerd achter in de auto. Bij een stop moet minstens één persoon bij de auto blijven.

2. Messenregels:

   • Het dragen van messen in openbare ruimtes is verboden, zelfs onderweg naar een jachtlocatie/jachtveld.

   • Messen mogen alleen in afgesloten verpakkingen worden vervoerd.

   • In bepaalde zones (stations, evenementenlocaties) geldt een totaal verbod op wapens en messen.

3. Wapenverbodsgebieden:

   • In aangewezen zones kunnen voertuigen en tassen door autoriteiten worden doorzocht zonder dat daar een reden voor nodig is.

4. Alcoholbeleid:

   • In Duitsland geldt een nultolerantiebeleid met betrekking tot alcohol in combinatie met het bezit of gebruik van wapens.

   • Advies: Houd alcohol en wapens altijd volledig gescheiden om fouten te vermijden.

Concreet: Veiligheidsmaatregelen

• Gebruik een trekkerslot op je wapen.

• Maak gebruik van een afsluitbaar foudraal / koffer.

• Bevestig foedralen of koffers met een ketting aan je voertuig.

• Transporteer munitie altijd apart, in een afsluitbare koffer.

• Zorg voor extra hangsloten, zodat je bij een overnachting je wapens veilig kunt vastleggen.

• Controleer lokale regelgeving en aanpassingen via betrouwbare bronnen, zoals de Jagersvereniging of NOJG.

Enkel bij het toepassen van de eerste drie zijn er al drie handelingen noodzakelijk om je wapen te kunnen gaan gebruiken.

Ergo maak dus niet de fout om je jachtmes bij vertrek aan je riem te doen. Een tankstop kan dan al einde jacht zijn voor lange tijd.

Door deze maatregelen en adviezen na te leven, voldoe je aan de wettelijke eisen en minimaliseer je risico’s bij het vervoer van wapens en messen in zowel Nederland als Duitsland. 

Let op dat de Nederlandse jager in Nederland zijn wapen enkel van A naar B mag transporteren en na de nazoek weer via de kortste route weer terugbrengt naar zijn kluis. 

Volg de nieuwsbrieven van je jagers vereniging zij informeren zodra er veranderingen zijn.

Loodhoudende kogelpatronen

In de deelstaten Sleeswijk-Holstein, Noordrijn-Westfalen (vanaf 1-4-2016), Saarland (vanaf 1-1-2017) en Baden-Württemberg (vanaf 1-1-2016) is loodhoudende kogelmunitie geheel verboden. Daarnaast is in alle deelstaten behalve in Thüringen, Beieren (m.u.v. een enkele Staatsforst), Saksen en Saksen-Anhalt loodhoudende kogelmunitie verboden in een Staatsforst.

Voor het resultaat maakt het niet uit lood/geen lood. Echter vaak is de buks welke meegaat met de drijfjacht dezelfde die wordt gebruikt met een nazoek. Heb je geen lood dan kun je, je ook niet vergissen en het is ook nog eens beter voor het millieu.