… бярозавае
…прыгорнае
…грыбное
…лясное
…нябеснае
…асенняе
…пакліканае
“Апраўданне” – гэта як бы дыялог (у працяг) з тымі насмешлівымі і трапнымі “атэстацыямі” Ведзьмака Лысагорскага. А сама “Лысая гара” (афіцыйна: “Узгор’е-1”; “Узгор’е-2” створана пазней) гэта ўжо зараз далёкая гісторыя. Творчыя ж людзі тут жылі і не маглі не займацца наканаванай талентам і здольнасцямі, творчай працай. Вось тут пададзена і “часцінка” такой працы (праўда, у “шэрагах” лысагорцаў аўтар з’явіўся пазней часу, калі тварыў Вядзьмак Лысагорскі, – магчыма таму і не трапіў у паэму)… А “часцінка” – толькі з таго, што непасрэдна падказвалася Лысай гарою, бо апроч гэтага выступае шмат іншага, – “Маўчанне травы”, прыкладам, або кніжка для дзяцей пра беларускія грыбы “Па ельнічку, па бярэзнічку”, дзе “дзед з унукам Васілі, знатакі грыбныя, скалясілі, абышлі сцежкі ўсе лясныя”… Ну, і г.д. ...
СЫШЛА ВЯСНА НА СТАНЦЫІ ЗЯЛЁНАЕ…
Восьмага траўня. Зялёнае. Ластаўкі:
Промні двухкрылыя позняй вясны –
Вёрткім “віць-віць” перакрылі ўсе застаўкі
Стылым вятрам і снягам навясным.
Гэтак зіма неадступна трымалася,
А перад кволенькім вострым крылом
Нешта ў душы зледзянелай зламалася,
І захліснулася,
І задыхнулася
Траўным цяплом.
З-ПАД ЗЯМНОЙ БЯРОЗЫ…
Гэта я…– ці не пазналі, зоры? –
З-пад зямной бярозы гавару, –
Вечнасцю закінуты ў прастору
На паслугі часу-ліхвяру.
Не, яна яшчэ не над магілай –
Вецце нахінае над страхой
Сноў маіх і думак берагіняй,
Патаемкай у журбе ліхой.
Гэта яшчэ толькі іх сяброўка,
Тых бяроз, над смуткам векавым,
І мой голас толькі трэніроўка,
Тэст: ці пагаворыце з жывым?
Ці не прыадчынеце заслону:
Як я з вамі буду побач жыць –
Па нябесных ці зямных законах
Тую службу вечнасці служыць?..
Ці яе – без часу і прасторы –
Можа, і няма, і не было,–
І дарма на роспыты й на зборы
Дзівака зямнога павяло?..
Бо якая ж вечнасць без бярозы,
Без шпака і, зрэшты, без мяне,–
А такая ёсць усё ж пагроза:
Я не я, як песня абміне…
Што і як у вас цяпер? А потым,
Калі я прыйду,– што будзе там?
Ці паўсюль – маўклівыя пустоты?
Ці паўсюль – усесусветны храм?..
Ці прастора часу ў вас не мае,
Ці ў прасторы час згубіў сляды?..
Маўчыцё… Ну што ж, я пачакаю…
Ды й спяшацца мне няма куды…
х х х
Як з бярозы, якой не стала
Ў апусцелым навек паднябессі,
З майго сэрца птушка ўзлятала
Ды гукала знямоглую песню…
х х х
Бяроза ў заснежанай стыні,
Ні руху, ні гуку наўкол.
І я тут, нібыта ў пустыні, –
Сініцам наладжваю стол.
Шпакоўня, самотная хата,
Гайдае ўспамін, як у сне…
Сямейка, шпакі-шпачаняты, –
Ці помніце вы пра мяне?..
х х х
На першы ліст маёй бярозкі,
На ліст прачысты і святы,
Ляцяць – як снежня адгалоскі –
Сняжынкі майскае слаты.
Галінкі хіляцца азябла,
А ў каранях бушуе сок,
І ў рост ідзе нябёсаў сябра –
З-пад белай смерці – кветка-сон.
Гляджу на колер, сэрцу мілы,
Як з небыцця, адтуль, здалёк:
Як быццам на маю магілу
Прыбег пагрэцца васілёк…
х х х
Бяроза на фоне аблокаў,
Нябесная госця амаль, –
Я нізка, а ты высока –
Імкнёмся ў бязмежную даль.
У тую далёкую далеч,
У далячынь з журбой,
Якую не разгадалі
Ні людзі, ні мы з табой…
І кемнасць маем, і крылы, –
Вось толькі ўзмахнуць бы як след!..
Дык што? – не хапае сілы?
Ды не! – ёсць маленькі сакрэт:
А хто ці што нам заменіць
Зямлю, на якой стаім?..
Гадаем – і ўсё разумеем:
Нікуды мы не паляцім…
х х х
У бярозы крона неўспадзеў
Пасмы апусціла жаўталіста.
Да жанчын ці пераспелых дзеў
Гэтак сівізна ідзе імгліста.
Трапяткі і горасны спалох
На душу асенне ападае…
А бярозу, знаць, ратуе бог:
Тых трывог яна зусім не знае.
Бачыць яна новую вясну,
А таму й глядзіцца так прыгожа,
Што сваю – пры людзях – жаўцізну
Не хавае… Ці схаваць не можа?..
ЗЯЛЁНЫ ШУМ
Выслушав весной первый зеленый шум
у березы, я говорю: “Чтобы так прошу-
меть, ведь она полвека росла!”
Міхаіл Прышвін, – запіс у дзённіку
1
Сказаць вам, як бярозы паміраюць?
Не чулі і не бачылі? Тады
Скажу найперш: я не зусім старая –
У самым росквіце шумяць мае гады.
Расту!.. Ды, зразумела ж, напачатку
Любое дрэўца трэба пасадзіць:
Мяне прынеслі з лесу немаўляткам –
Яшчэ не ўмела я сама хадзіць…
Як і не ўмею. А калі б і ўмела,
Адгэтуль бы нікуды не пайшла:
Я тут цяпер душою прыкіпела,
Не толькі каранямі прырасла.
Адным жыву – як гаспадыня з сынам,
Малым і летуценным, мне далі
Паруку: я аберагаць павінна
І ахінаць іх лёсы на зямлі.
Яшчэ во й шпак вясной з такім наказам,
Як я ўзрасла, вясною прыляцеў.
Яго я не пакрыўдзіла ні разу:
Прытулак меў і пеў – калі хацеў…
Не хвалячыся, знаю: ў наваколлі
Мяне Зуёнкавай бярозай звалі ўсе.
Ды выпала брыда й на нашу долю:
Сусед-сквалыга звяганнем насеў.
То з град яго падкормкі дарагія
На ўсё карэнне я смакчу ўзасос,
То правакую жонцы алергію
/Хоць побач сотня гэткіх жа бяроз!/;
То цень яму на агарод наводжу
(Хоць сонца свеціць з іншай стараны!);
То па начах з вятрамі верхаводжу,
Вярэдзячы ў кашмарных зданях сны,
Бо нораў той гульбы непрадказальны:
Вазьму ды раптам храснуся на дол!
(Хана – і тром паверхам і дызайну:
Па іх, як быццам, мой цаляе ствол)…
Канешне – не хляўчук, не леснічоўка,
А я – усю гармонію псую.
Хоць ты завый, хоць ты зубамі шчоўкай,
А я ўваччу стаю сабе й стаю!..
А самы ўедны вораг – ліставеі
(З газона сметнік утвараюць, блін!), –
Сабраў бы, змёў у груд – ды зноў прыклеіў
Лісцё паштучна да маіх галін!..
Вось гэтак “катаджанін” крыміналу
Нашкроб – і на мяне ўчыніў данос.
І прысудзілі да лесапавалу
Мяне як найшкаднейшую з бяроз…
Ну што ж, пілуйце… Толькі ці ўлічылі,
Як весніла я злыбедныя дні,
Як ціхім шэптам ад згрызот лячыла,
Як дзетак выпраўляла ў свет шпачыных,
А песень, песень колькі!.. – не злічыла…
Наўслед пагрэйцеся, як я згару ў агні…
І ты, паэт, згадай: а колькі рыфмаў
Пад кронаю выкрэсвала сціло.
Хай не заўжды радок сугучна ўспыхваў,
Ды “слёзы” – і – “бярозы” – не было.
2
11.04.2011:
І ўсё ж, і ўсё ж (пры гэткім крымінале!)
І пільшчыкі здароўе бераглі:
Каб не зляцець, чупрыну падкарналі,
А верхавіну ўходаць не змаглі.
Цыгаркі дакурылі й разышліся:
Зваліць мяне ў іх спосабу няма.
Тады “рубакі” з тэхнікай знайшліся…
Зялёны шум, не прылятай дарма!..
Шляхі твае не ўвесняцца з бярозай,
Як і паэтавы: няма бярозы ў вас…
А той, каму ўяўляла я пагрозу,
Яшчэ са мной сустрэнецца не раз.
Хай знае: не ўратуе й дзень расстайны,
Як выйдзе на апошнюю вярсту:
Яго спакой я моўчкі расхістаю
І ў памяці бяскрылай прарасту.
Не сыдзе (Бог не дасць!) супакаенне
На дрэвавынішчальную душу:
Ідзе бярозак юных пакаленне
І велічна гудзе Зялёны шум!
Хай хцівец злою злосцю абрастае,
А я лясны наказ усім даю:
Вучыцеся, каб буры не хісталі,
Трымацца каранямі за зямлю.
КАЛІ НЕ ЎРАТАВАЎ…
А шпак прыляціць –
Ні бярозы, ні хаткі,
А песня карціць –
Ды не мае пачатку.
А вецер шукаць
Між аблок будзе крону, –
Хіба яму знаць
Аб смерці зялёнай?
А вечар ля пня
Будзе моўчкі таптацца:
З кім з горыччу дня
Пра мяне пашаптацца?
А мне гэты дзень
Хто з памяці здыме?
Ад полымя цень
Гайдаецца ў дыме.
Адпаўзае трава
Ад спякоты пагрознай:
Грэйся сам пры дравах,
Вытры дымныя слёзы,
Калі не ўратаваў
Ад пагубы бярозу…
х х х
Выпадак рэдкі: пеўчы дрозд,
Жыхар лясоў карэнны,
Прыняў, напэўна, новы хрост:
Стаў мне амаль што крэўны.
Прыжыўся – над вакном якраз,
У вінаградным вецці
Гняздо зрабіў.
Дзве хаты ў нас,
Але адны ў нас дзеці.
Жывём вясёлаю сям’ёй,
Ідзе ўсё ў хатах ладам, –
Тады і радасць у маёй,
Калі ў драздовай радасць.
Дзве хаты нашы, два гнязды,
З вясною дзён не лічаць.
Шчыруюць раннія дразды,
А мы – удачы зычым.
Ды як жа хутка, неўпрыкмет
Лес клікнуў драздзянятак!..
Самотна пазіралі ўслед
Я, і гняздо, і хата…
Яно па-боску ўсё, калі
Крылатыя ўзляцелі,
Але ж – сады яшчэ цвілі,
А гнёзды апусцелі…
НАСТАЛЬГІЧНЫ МАТЫЎ
Валі
“Купіце фіялкі!
Купіце фіялкі!” –
Спяваў патэфон.
А ў памяці даўкай,
А ў памяці даўкай
Той голас, як сон.
Заела пласцінку,
Заела пласцінку, –
Збіваецца круг.
А голас – націнкай,
А голас – націнкай:
Амаль што заглух…
Ды сонечным раннем –
Як выклік паданням –
На Лысай гары
З-пад рук тваіх дбайных
Зляцела з гайданнем
Сто кропель зары.
Як неба прыветнік,
Размаіўся кветнік:
Цюльпаны цвітуць!
Праз вёсны і леты
З пласцінкі тандэтнай
Той голас нясуць.
“Купіце фіялкі!..”
А сонечны ранак
Ідзе нагадаць:
Не ўсё адспявана –
Квітнеюць цюльпаны, –
Навошта купляць!..
НЕБА ПАСЕЮ…
Выйшаў сейбіт сеяць…
Евангелле ад Лукі, 8:5
Каб градка не аблысела,
Не стала пясчанаю выспай,
На градцы неба пасею,
Што ў снах васільковых высніў:
Вядзіце ў жытнёвае поле,
Дзе нашы блукалі сцяжынкі,
Дзе мы ўжо не будзем ніколі, –
О васількі-валянцінкі…
МОЙ ЗАЯЦ
Лысагорскае спачуванне – сабе і Сержуку Сысу
Кажуць, заяц варыць піва,
Каб зімой пагрэцца.
А майму з вясны спажыва
Задарма даецца.
Толькі выведай спачатку,
Дзе і што расце на градках, –
І начное частаванне
Забяспечана да рання.
Мае заяц харч па густу –
Без турбот і ўволю:
У суседа з’еў капусту,
А ў мяне – фасолю…
ПРА ШТО ПАДУМАЛАСЯ
Ў ЭЛЕКТРЫЧЦЫ “ЗЯЛЁНАЕ – МІНСК”
5 ЖНІЎНЯ 2017 г.
Чыгунка й тая кеміць, што і як:
Даўно ўжо не ганяе паражняк.
А мы з душой, далёка не чыгуннай,
Пустапарожніх слоў стагі стагуем.
На сенакосе аж пупы ірвуцца.
Стагі ў нас тыя кнігамі завуцца.
Тамы пластуюцца, нібыта ў сенавалах,
Каб жыўнасць без харчоў не зімавала, –
Каровы сена малаком вяртаюць.
Але ж каровы кніжак не чытаюць…
УЗГОРКІ ЛЕДНІКОВЫЯ
Дарога прагінаецца –
Бяжыць то ўверх, то ўніз,
То ўвіліста ўхіляецца –
Зусім як твой капрыз:
Якую ўзяць правізію
І кошыкі з сабой,
Як выйграць у дывізіі
Грыбной няроўны бой.
Ды клопат лёгкай хмаркаю
Развеяў гор абрыс –
Дарогаю швейцарскаю –
Палёт: то ўверх, то ўніз.
Матор грыбною зонаю
Наўскач ірве аброць.
–Зялёнае? –Зялёнае! –
Прыехалі, выходзь!..
О не-е – мы ў лысагорскае
Паселішча ў садах,
Дзе дождж у кронах порскае,
Цвікамі б’ецца ў дах…
А нам, дальбог, вось гэтае
І налюбкі якраз:
З грыбамі так адлетаваць,
Каб быў зіме запас.
Вязьмо баравіковае
І ў слоіках грузды…
Узгоркі ледніковыя,
Вы ў памяці, як дым…
Было… Грыбныя нерушы,
Цяпельца ля ракі,
Дзе нас, ужо цяперашніх,
Гукаюць грыбнікі.
Туды, туды ў былое,
Да нетраў баравых…
А тыя, тыя двое
Зусім не чуюць іх…
“ГРЫБНОЕ”
Напамін
Бог лясны на карту ўзяў
Царства – і абнове
Ён па-царску назву даў:
“Царскае Грыбное”.
А вось дзе яна стаіць
Цуда-кропка тая,
Бог наважыў утаіць:
“Кожны Сам шукае!..”
Грыбніку – бестэрмінова:
ад першага грыба – і назаўжды…
НІБЫ Ў ХОВАНКІ ГУЛЯЕМ…
А здзіўляцца вам не раю:
І грыбы, і грыбнікі
Па сабе ўсё выбіраюць –
Хто дубняк, хто саснякі.
Так і ў нас: хаджу, таўкуся –
І ў абход, і напрасткі, –
Дзе ж грыбы мае? – злуюся,
Дзе вы, дзе, баравікі?!
Можна ж так і лес з прылессем,
Вас шукючы, прайсці.
А наўкол – як цуд, як песня –
Столькі зваблівых мясцін!
Ну, няўжо не даспадобы
Гэты верас вам і мох?
Ці ў вас густ які асобы,
Пра які я ўзнаць не змог?
Нібы ў хованкі гуляем:
Знойдзе хто ці ашукае?..
Толькі хто каго шукае?
Хто каго і дзе чакае?..
Ці на жарт крывое люстра
Нам падсунуў лесавік,
Каб дзе густа, а дзе пуста,
Зрок адводзіў баравік?..
Ну скажыце, дзе маглі б вы
Месца лепшае знайсці?
Хоць вазьмі ды замест грыба
Сам садзіся і расці!..
Як пачуў пра кут лацвейшы
І што я займу яго,
Раптам крыкнуў Цар Святлейшы –
Баравік: –Не дам свайго!
І адкуль ён толькі ўзяўся?
І са схованкі якой
На мяне паход узняўся
Ўсёй грыбною талакой?
От і дзякуй, абаронцы!
Падыходзь! На ўлік бяром!..
Меў мой кош пустое донца –
Зараз – поўны, з каптуром!..
САКРЭТ
Сакрэты ў грыбнікоў
Бываюць адмысловыя:
Як вызнаць хітры схоў
І звычкі верасовыя;
Як вызначыць маршрут:
Ці нетрамі, ці ўзлескамі;
Як адшукаць той кут,
Дзе ўдачу неруш пестуе;
І як вайстрыць свой зрок
І ўвагу выштукоўваць… –
Ды ёсць галоўны ўрок
Сям’і баравіковай.
Хоць і ў сляпога кош
Напоўніцца да вечара,–
Але – сакрэт усё ж
Грыбны той рассакрэчваю.
Зважай на зрок, на слых –
Ды сутнасць не мяняецца:
Грыбы не любяць злых,
Грыбы ад злых хаваюцца.
РЫЖЫКІ
Рыжыкі, рыжыкі:
І без чаркі – дрыжыкі!
А калі за чаркаю –
Чарка лёгкай хмаркаю
Летуценна сцелецца
Над бяседнай спеліцай.
Рыжыкі салёныя,
Лесам блаславёныя,
Каб каляднай поўняю
Пра яго мы ўспомнілі.
Помнім! Прычашчаемся,
З дабаўкай не спрачаемся.
Не марнеў ніколі
Рыжык у застоллі:
З чаркай ці без чаркі ён –
Частаванне царскае.
Роўніцы не знае
Смаката лясная.
Рыжык рыжачубы,
Рыжык ганаровы,
Рыжык – туз бубновы
Царства грыбнога:
Рыжык ломіць зубы,
Рыжык зводзіць бровы!..–
Ах!.. –
Лес мой, дружа любы,
Будзь жа здаровы!
ЯШЧЭ І ЯШЧЭ РАЗ –
“ЦАРСТВА ГРЫБНОЕ”
Калі дажджы, нібы шаўкі,
Зашэпчуць, навясныя,
Схоў пакідаюць маслякі,
Разведчыкі лясныя.
Выходзяць, прыглядаюцца,
Па ўзгорках пракрадаюцца…
А ўслед за імі – штрафнікі,
Казлы ахвяры, казлякі.
Хоць на прарыў кідаюцца,
Ды ўжо ў адсутных маюцца…
А грыб рагаты, грыб “баран”
Ім б’е натхняльна ў барабан…
А там – за ротай рота –
Грыбная йдзе пяхота:
І падасінавік, і грузд,
І з рыжыкам зрыжэлым
Валуй, нібы на лобе гуз,
На ўзлобку затравелым,
І падбярозавікаў строй,
І махавік плячысты,
І гурт лісічак – хто сястрой,
Хто баявой радысткай…
Калі ж адбухаюць грамы,
Развеецца куродым,
Тут самы час – “А от і мы!”–
Дзяліць узнагароды:
Тылавікі-баравікі,
Паголеныя, сытыя,
І мухаморы-штабнікі,
Нікчэмна-знакамітыя…
Выходзяць моўчкі з бліндажоў,
Каму за прадзеда Яжоў,
Каб выставіць адзнаку,
Хто як трымаў атаку:
Ці пад агонь ірваўся,
Ці бег і азіраўся…
Службіст! Ды стан ягоны
Не выдаюць пагоны:
То ён казляк, то шампіньён,
То выйдзе за апеньку ён…
Але салдат вучоны:
Пазнае й без пагонаў!..
Ды гэта потым. А пакуль
Вунь і адгэтуль і адтуль
Ідзе, ідзе грыбная раць, –
Камусьці ж трэба паміраць…
Стаю на беразе вайны,
І ў тым няма маёй віны,
Што армію ўсю тую
Нічым я не ўратую…
х х х
Прыходжу да свяцілішча ляснога,
Нібы пад усявышнія пакровы,–
Шукаць паразуменне і падмогу,
Апірышча, спагаду і ахову.
Як час раўнуе ўзлёты і падзенні,
Так лес руйнуе першабытным гудам
З сусветам і жыццём несупадзенні,–
Сябры сышлі, а ворагаў – забуду…
х х х
Калі маўчаць дрэвы –
Гэта не цішыня:
Гэта іх антыспевы
На адыходзе дня.
А мне напамін, тым часам,
Зямны скасаваць настрой:
Застацца з сабою сам-насам –
І ў антысвет з галавой…
Ад гэтай лухты несусветнай,
Ад несусветнай маны,
Ад велічы гэтай ракетнай
І ад “чыноўнай” шпаны…
Ад крымінальных мільёншчыкаў,
Ад кар’ерысцкіх свярбін,
Ад барабаннага пошчаку
Ўладаахоўных дубін…
Вось толькі зашчэпка ў сакрэце:
А што антысвет за цуд –
Ці ён сапраўды ў антысвеце,
Ці ён, выбачайце, – тут?..
Закладнік жыцця зямнога,
У вечнасці дзён не малю,
Хоць іх, як заўжды, не замнога,–
О лес мой, вяртай на зямлю…
Не збегчы ад боскага гневу,
Нікога прысуд не міне…
Я чую, я чую вас, дрэвы!
Ці чуеце вы мяне?..
ЯДЛОВЕЦ
Я абыходзіў лугавінай, нізам,
Пустэльны той, пясчаны той пагорак,
Адкуль вітаў мяне ядловец шызы –
Палёў выгнаннік і прадвесце бору.
Глядзеў мне ўслед ядловец вінавата:
Няма ў яго ні мурагу, ні кветак,
І толькі дол з каменнем васпаватым
Маўчаў, нібы пасланне з іншых светаў.
Яго ты прачытаў, мудрэц калючы:
Той свет – зямны, і ты – яго абраннік.
Таму і корань твой такі жывучы,
Што ты ў жыцця на самай вострай грані.
Ты як разведчык у яго: на пустках
Зацята ставіш першародства вехі.
Як пра цябе меў думку Заратустра:
Надзею беражы не для пацехі.
Жывеш-трываеш разам з сухацветам –
Бяссмертнікам – жвір абжываеш прагна,
І ўзнагарода ад жыцця за гэта –
Прагорклая смалою жменька ягад…
Ні бляску, ні шыкоўнасці не знаеш, –
Затое ёсць характар, ёсць дастойнасць:
Жывеш не тым, што іншых выжываеш, –
Сам выжываеш, каб жыццё адстойваць.
х х х
Дуб у тры абхваты,
Крона ў сем ствалоў, –
Вогненна-вусаты
Гром не раз-малоў.
Сыпаліся жорны
Іскрамі з-пад хмар,
І рабіўся чорным –
З белага – млынар…
На мяжы пушчанскай
Зелянее гмах, –
Вечнасці сучаснік,
Мой ахоўны дах.
Моўчкі пагамонім
З існым і былым –
І ляцім пагоняй
Над бясчассем злым.
Мудрыя стагоддзі
Ў снах не адгулі, –
З небам на выгодзе,
З прагай да зямлі…
ШУМЕЛІ СОСНЫ…
Шумелі сосны на вятры,
Шапталі словы, –
Навук лясных прафесары,
Адкрыйце мову…
Хачу з табой пагаварыць,
Мой бор спрадвечны, –
Як гэта немата баліць
Па-чалавечы…
З такой загадкай, як і ты,
Сказаць бяруся
На мове, што завуць “латынь
Ад беларуса”…
Зайздросціў Грыша Ходжар мне,
Нанайскі класік:
“Тебя ещё в твоей стране
Читают, Вася…
А я, – і Грыша загінаў
Па-руску матам, –
Перевожу оригинал
Родному брату…”
Я разумею – згарача
Зайздросціў Грыша:
Мярцвее мова на вачах,
А мы ўсё пішам…
О бор, мой лёс, як і ў цябе,
І з гэткай воляй,
Дзе разумею сам сябе, –
І ўсё. Не болей…
…Шумелі сосны на вятры –
Прастор гайдаўся.
Аб чымсьці думаў бор стары,
Ды не прызнаўся…
МАЙГО ЮНАЦТВА СЁСТРЫ…
Гамоняць з ветрам сосны,
Майго юнацтва сёстры,
Аб днях, у вечнасць зніклых,
Калі я быў вялікі,
Стаяў між іх, сасёнак,
Што выраслі з пялёнак,
Ды ў кволым пакаленні
Былі мне па калені…
А сёння перад імі
Хто я – пры іх уздыме?!.
Бор неба падпірае,
Паглядам вымярае
Мяне: няўжо той самы? –
І з ветрам вытрасае
Мне юныя ўспаміны
І, пэўна, прыпасае
Сасну на дамавіну…
РАТУЮСЯ…
Маўчыць непрыступны Парнас,
А творцы з уласных “парнасікаў” –
Хто свой! – прапануюць абраз…
Ратуюся лесам і класікай.
НЯБЕСНАЕ ЛЕТА
...зоркі Геркулеса...
Да іх ляціць наша сонца,
І нясецца за сонцам зямля...
Максім Багдановіч
Нябеснае лета шматзорнае,
Загадкі блуканяў начных,
І меч Геркулеса – паўтораны
Антычных шляхоў ускалых.
Сузор’е не з самых прыкметных,
А нам дарагое яно,
Бо першаю зорка ўсё лета
Да нас зазірала ў акно.
Ці наша з унукам абранніца,
Ці ў зоркі абраннікі мы,
А з намі ўсе ночы да раніцы
Яна ад вясны да зімы.
Святлінкаю ціхай і шчыраю
І мроі прыносіць, і сны,
Як песня, вярнуўшыся з выраю
На крылах шпачынай вясны.
І мудрую казку расказвае,
І велічнасць зорных былін
Даносіць, і тайны развязвае,
Калі з ёй адзін-на-адзін.
Адно толькі трэба даверыцца
Сусветнай яе глыбіні.
Насустрач адкрытаму сэрцу
Ляціць яна, – бачыш? – зірні!..
Даўно мы вось гэтак сябруем...
Ва ўнука ўжо свой інтарэс,
А я ўсё сустрэчы святкую
Штоночы з табой, Геркулес.
Табе мая ўдзячнасць зямная,
Што ў зорны бярэш мяне круг,–
Тым больш: наша зорка – двайная,
Пароўну з унукам на двух.
Прамудрасцю энцыклапедыі
Я досведны ўзброіў запас,
А так бы жылі і не ведалі,
Якая абранніца ў нас!..
Ды толькі штогод з катастрофай
Касмічнаю знаюся я,
Якую ўчыняю самохаць, –
І ў тым і бяда ўся мая.
Кватэра абжытай планетаю
Бяззорнае дорыць акно:
Нябеснае лета адлетаваў –
А ў горадзе зор не відно...
ВЕРАСЕНЬ З ЮПІТЭРАМ
Юпітэр можна бачыць як самы яркі аб’ект
у сузор’і Вадаліва..
Даведка з Календара-2009
“Планеты ў верасні”
Цягам верасня ты
Быў са мною, Юпітэр,
Твой пагляд залаты
Быў па-брацку адкрыты.
Перамоўлена шмат,
Недамоўлена болей.
Верыў я: акурат
Маю зорную долю.
Ды надзея мая
Засталася надзеяй.
Хто ім свой: ты ці я –
Пільна зоркі глядзелі.
Мы абодва былі
Перад імі як дзеці:
Я вось тут, на зямлі,
Ты ў касмічным сусвеце.
Разумелі яны:
Мы ад сонца святлімся, –
Не такія чыны
Ім па гонару ўвысях.
Ды не ў сорам было
Нам, што сонца люструем:
Гэта наша святло, –
Свецім – і не хітруем!
Першым ноччу заўжды
Сведчыў ты сямізорна,
Што ў нябёсах брады
Не знаходзяць паўторна.
Паўтараецца ўсё
Па-зямному зямное:
Дух да Бога ўзнясём,
Прах зарыюць з труною.
Ды не скончыцца шлях:
Хай не я – ты, Юпітэр,
На паўторных палях
Сееш вечнасці жыта.
У КАСМІЧНЫМ МІЖЗОР’І…
У касмічным міжзор’і –
Ні памежжаў, ні дат,
І ніхто не прыгорне
І не верне назад.
Ва ўсясветным рэжыме
Кропляй духу ляцім…
Для каго мы чужыя
І хто нам пабрацім –
Знаць-не-знаем, і, пэўна,
Знаць не дадзена нам, –
Бог зямную даў крэўнасць
Чалавечым сынам.
Што ж яе мы дратуем
Варажнечай і злом,
І суладнасць святую
Асуджаем на злом?..
Маем Боскую ласку,
То не здрадзім жыллю:
Неба – толькі падказка,
Каб не страціць зямлю.
Будзем шчыра маліцца
Свету, людзям, сябрам,
І маўклівай травінцы,
І шумлівым барам…
А ці песні, ці плач там –
Гэта нашы, яны:
Карабельная мачта
І сасна для труны…
АСТРЫ
Цвітуць перадзімнія астры –
Па-восеньску сарамліва,
А з неба космас вачасты
За астрамі сочыць раўніва:
“Таксама мне зоркі знайшліся! –
А зорнасці ж – ані долькі…”
Не чуюць астры тых высяў, –
Цвітуць на зямлі. І толькі.
ПРАМЕНЬ РАССТАЙНЫ…
Што схіляешся, сонца, за лесам,
Дню наўслед, без мяне, адзінока, –
Ані слова, маўчком?
І якія ўжо там інтарэсы,
Каб вось гэтак, нічком, –
Быццам штосьці не бачыш звысоку?..
Застаецца са мною тайнай
Твой апошні прамень расстайны, –
Хоць і кажа, што ноч міне,
А ці вернешся ты да мяне…
ДВОЕ Ў ЛЮСТЭРКУ ВОСЕНІ
Нібы з далечы зорнай, прыходзіць Чайкоўскі:
Фартап’яннай асенняю песняй…
Акорд
Абрываецца ў струнах усплёскам-
Успамінам мелодыі весняй –
Ды вяртаецца зноў – зноў: самотай пакроўскай,
І настрой адзіноты б’е сусветны рэкорд.
І толькі ты, мой нязменны хаўруснік,
Мой стары, з пасівелаю шчэццю
Дажджу, –
Ты, нібыта ў люстэрка восені, мусіш –
Сябра ўсё ж! – зазірнуць у вакно…
О мой вецер,
Як і ты на мяне, у скрусе
Я ў вочы твае
Гляджу…
х х х
Сёння ляцелі першыя гусі –
Адрывалі душу ад лета…
А дзе ж я ім столькі душ набяруся,
Калі адляціць і гэта?..
Як утрымаць яе, чым суцешыць?
Крылаты вырай знікае.
А я – па зямлі і па водах, – пешшу:
Бягу – і душу гукаю…
24.09.97.
х х х
Стаю адзін, як бусел, на жніўі –
Раз’ехаліся ўсе і разляцеліся…
Ну вось і ўсё – і лета пражылі,
І павуцінне сцелецца мяцеліцай…
Адзін – на ўсе абшары і вякі:
Ні цёзкі-ўнука, ні суседа-жаўранка…
Клён дагарае, і крычаць гракі,
Счарнелыя ў куродыме пажарнікі.
А ельнік пасінеў, нібы азяб
На Лысагорскай выспе ветрагоністай.
І сонца – летняй талакі прараб –
У лістападнай жальбіцца агоніі.
І хтосьці ўжо займае небакрай
І шэпча, непадступны і вялікасны:
“Ты болей непатрэбен тут, – бывай, –
Ты знаеш сам, што мы цябе не клікалі…”
х х х
Кастрычнік. Іржэўем зрыжэлым
Бяздумна гуляюць вятры.
У рэчцы вада пацяжэла,
Свінцовыя стынуць віры.
Кастрычнік, злыселы травень,
Занудным дажджом укурыў.
Асеннія ўлазіны правіць
Ліса ў барсуковай нары.
Апошняя ў садзе вяргіня
Зіме давярае свой лёс…
Кастрычнік, ільноў настальгія
Па крэўным блакіце нябёс…
х х х
Асірацела Лысая гара:
Шпакоў няма, і сітаўкі зляцелі, –
А гэта значыць, што і мне пара
Ў не-вырай райскай гарадской пасцелі…
Вятры гудуць, што некага чакаць,
Што толькі з імі можна пабратацца… –
Прабачце, – хто вы? Як вас велічаць?
Адкуль вы? – скандынавы ці брытанцы?..
Я паважаю ваш паўночны ранг
І ваш туманны подых альбіёна…
Але я помню: там, дзе Інд і Ганг, –
Быў мой пачатак, Богам блаславёны.
Мой там пракорань, як, напэўна, й ваш:
Адам адтуль пусціўся ў свет грахоўны,
І ззянне поўначы, халодны ваш міраж,
Маю душу цяплынню не напоўніць…
Дзе ж вы, мае крылатыя сябры?
Няўжо, не помніце, як я вясной вітаў вас?..
А заўтра будуць – мінскія муры,
І скруха, і на сэрцы ледаставы…
Таму й гадаю: прыляцяць ці не?
Таму й сяджу маўкліва і чакаю:
Калі і хто з нябёс крылом махне,
Калі з сабой у вырай пагукае?..
ДУБУ Ў ТРЫ АБХВАТЫ
Вянец лясной раскошы
І вечны вартавы –
Мне сам, хоць я не ўпрошваў,
На дружбу даў правы.
Мне сам насустрач выйшаў:
З пушчанскай глыбіні
Ўзнялі – за неба вышай –
Зямныя карані.
Пад кронай вузлаватай
Я ў захапленні стаў,
Знаёмства ў тры абхваты
Абдымкам змацаваў.
З таго і пачалося:
Упоруч нас вялі
Грыбныя лета й восень.
І ў лад грамы гулі.
І дождж – грамоў страсеннік –
Праходзіў басанож
І нерушы падсейваў
Нам шчодрыя.
Ды ўсё ж…
Усё ж – прасі-выпрошвай:
Не ўгледзелі, калі
Да нерушаў апошніх
Нас сцежкі прывялі…
Адно цяпер – гукнуся
З ім пад грыбныя сны:
–Жыві і раскашуйся,
Мой пабрацім лясны!..
Не верачы ў вяртанні,
Хацеў бы толькі ўзнаць:
Калі мяне не стане,
З кім будзеш сябраваць?..
КАТАРАКТА
Пра грыбную згубу –
у дзень аперацыі 29.09.22.
Лес і пералескі
Зналі без абвесткі,
Як спяшаў я з хаты
На грыбное свята.
Неруш з бору й пушчы
Мне ішоў насустрач.
Ну а хто намерыўся
Затаіцца ў верасе,
Я для гэткіх докаў
Меў грыбное вока.
Дык жа нейкі грыб паганы
Прычыніў на вока рану:
Заманіў мяне ў гушчар
І галінкай шлёгнуў твар…
Хоць укол нязначны быў,
Ды крышталік не забыў
І з гадамі – а не раптам –
Пераймаўся ў катаракту.
А замест сябе навучна
Воку ўвёў крышталік штучны.
Дзякуй медыкам! – Але
Папярэдзілі мяне,
Каб за цяжкі груз не браўся,
Каб у працы не схіляўся
Дужа нізка галавою…
Ну а як тады “Грыбное”?!.
Як пад лапнік зазірнуць,
Як падмошнік разгарнуць,
Ды, дзе неруш весяліцца,
Як грыбам мне пакланіцца,
І цару “Грыбнога”
Як упасці ў ногі?..
Пра грыбную згубу
Вестку дам я дубу:
“Дубе-браце, выручай:
У мяне грыбны адчай!..”
Можа дуб мой “ў тры абхваты”
Спыніць медыкаў дэбаты:
“Кош бяры – і ў лес гайда:
Сам грыбы табе аддам!..”