Васіль Зуёнак

ПРАМЕНЬ РАССТАЙНЫ…

Вершы і самотныя строфы

2021

БЫЦЬ ПАЭТАМ…

Марна пешчу намер патайны –

Самасуд з пажыццёвым стажам:

Задаю такія пытанні,

На якія ніхто не адкажа…

КАЛІ РОБАТ СЯБЕ ЎСВЯДОМІЦЬ…

А скажыце: хіба не паўстане –

Ну, аднойчы! – такое пытанне:

Ці маліцца бяздушным багам,

Ці вяртацца ў разбураны храм,

Ці ў міжзор’і плаваць бяздомна,

Дно шукаючы ў чорным бяздонні, –

Што ж яшчэ застанецца нам,

Формул зваблівых гаспадарам,

Калі робат сябе ўсвядоміць

І стваральнікаў згорне ў абдоймы?..

КАБ…

Каб так: на сумленні –

Ні парушынкі,

Каб для малення –

Ані грашынкі,

Каб на нябёсах –

Ані хмурынкі,

Каб вырак лёсу –

Ані слязінкі…

Тады й спытаю

Ў сябе самога:

А ці бывае,

Каб – анічога?..

Каб ні з парога,

Калі не ў грыме…

А Бог такога,

Кругом святога,

Глядзь, і не прыме!..

МЕНЮ

Адно і ў шлунках, і ў галаве,

І клопат штодня вялікі:

Тым і харчуецца, тым і жыве,

Што шэфу вылізвае чаравікі…

ПРАМЕНЬ РАССТАЙНЫ…

Што схіляешся, сонца, за лесам,

Дню наўслед, без мяне, адзінока, –

Ані слова, маўчком?

І якія ўжо там інтарэсы,

Каб вось гэтак, нічком, –

Быццам штосьці не бачыш звысоку?..

Застаецца са мною тайнай

Твой апошні прамень расстайны, –

Хоць і кажа, што ноч міне,

А ці вернешся ты да мяне…

ДЫПЦІХ ПРАБАЧЭННЯ

1.

Прабач /само сабе/,

Жыццё смяротнае,

За мой дакор табе, –

За незваротнае.

За незваротнае,

Бо неспатканае,

Дзе па-смяротнаму

Ўсе закаханыя.

Што не часовы госць –

Хвала бясспрэчнаму! –

Бо дзесьці ж там і ёсць –

Каханне вечнае!..

Каму ж ты аддало –

Адно-аднейшае,

Каб за маё было

Мне даражэйшае?..

2.

Прабач мне, лецейка,

Прабач мне, светлае, –

Твае адмецінкі

Як запаветныя;

Прабач мне, лецейка,

Прабач мне, цёплае, –

Твае прыквецінкі –

З ільдзінак кроплямі;

Прабач мне, лецейка,

Прабач мне, жніўнае, –

Твае сакрэцінкі

На кон тужлівыя…

Тваіх вачэй пагляд

Асенне свеціцца,

Таму й прашу не ў лад:

Прабач мне, лецейка…

НА ВОГНІШЧЫ КАСМІЧНЫМ…

Ніхто ў сусветнай гонцы

Нікому не сучаснік.

Не верыцца, што сонца

Калі-небудзь пагасне.

Хвала табе, вучонасць,

Ды я паверу хіба,

Што прыйдзе змрок той чорны

І да маёй Сялібы.

Што, па касмічных мерках,

Той дзень ужо так блізка, –

Не вер таму люстэрку,

Зямля, мая калыска.

Не траць надзей і ведай:

Ты зоркам даспадобы.

І на сясцёр-суседак

Не пазірай з жалобай.

Хай маюць на прыкмеце –

Няўжо ўсё выпадкова:

Садоў вясновых квецень

І песня жаўрукова.

А салаўі ў чаромсе!

А Начы рыбны нераст!

А пушчы-хмарачосы!

А з нерушамі верас!..

Якая ж ты старая –

Ты юная абліччам!

Не вер, што ты згараеш

На вогнішчы касмічным!..

РАДАСЛОЎНАЯ

Такая яна скупая,

Такая яна сляпая,

Такая яна няпоўная,–

Мая радаслоўная.

Гукаю – не адгукаецца…

Такі ланцужок маёй памяці

Кароткі:

“Прапрадзед Аўлас…” –

І як не было раней нас…

Маўчанне ў адказ безыменнае.

А мы ж ім ішлі на змену.

А мы ж і тады нараджаліся –

Жылі і з вякамі спрачаліся.

Сахою і плугам у часе

Мой род на зямлі адзначаўся.

І выракам лёсу, казкай

Стаў жыццяпіс наш сялянскі.

Ані магілаў, ні помнікаў, –

Усё, як на ніве: роўненька…

Усё зямля пахавала,

Каб памяць мая сумавала.

Каб я з радаслоўнай кароткай

Шукаў апраўданне продкам.

Шукаў – і адно знаходзіў:

Мае карані – у народзе.

І цемра вякоў не аспрэчыць

Маю радаслоўную вечнасць.

2022

х х х

Адзінае…–

і не буду больш дакучаць,–

прашу:

пад святою апекай

не дай са словам тваім забаўляцца.

Дай, Божа,

і прамаўляць, і маўчаць

не мовай паэта, а чалавека,

і на д’ябла не спадзявацца.

ПЕРАСЦЯРОГА

Калі я зямны палон пакіну, –

Выбачайце, што патурбаваў, –

Уявіце, хоць бы на хвіліну:

Гэта я ўсяго пажартаваў.

Ды, аднак, усё ўсур’ёз прымайце, –

На зямлі не двойчы паміраць.

І перасцярогу ўсё ж на ўвазе майце:

З мёртвымі не раю жартаваць…

х х х

Хай сусвет вякі вякоў гайдае –

Той мяжы не перакрэсліць весняй.

Гэтак Бог расстайным спагадае:

Ці са мной у пекла, ці ўваскрэснеш,

Але застанешся толькі тая –

Вечная і вечна маладая.

ЯК ДА МАЦІ…

                           …я да зямлі, як да маці…

                                     Марыя Вайцяшонак

Да зямлі, як да маці:

І ў святлынь, і са скрухай,–

Як з паклонам, схіляцца,

Каб травінку паслухаць.

Каб у кветках прадоўжыць

Лёс падступны, Марыя

І замовіць ім дожджык,

І ад сцюжы закрые.

Водгук сонечнай раніцы

І вячэрняга роздуму

Свету ўслых прамаўляецца

Чуйным вершам і прозаю.

І адкуль ты, Бог знае,

З гэткай тайнаю песняю:

І такая зямная,

І такая нябесная?..

НЕ СКАЖУ…

Цёплы дожджык-грыбасей

Поўны кош грыбоў нясе.

А спытаеце: “Каму?” –

Не скажу я. А чаму?

Бо тады пачнуць пытацца:

Дзе той лес, і як дабрацца?

На машыне? Пехатой?

Дзе той мох і неруш той?

Дзе спаткацца з грыбасеем,

І паганкі ці нясе ён?..

Ці вялізны ў яго кош?

І ці ходзіць басанож?...

Так да саменькага рання

Набярэцца кош пытанняў,

Поўны кош размоў пустых,–

Ды і клопатаў маіх.

Бо мне трэба – помню ўсё ж:

Грыбасею несці кош

Незагружаны, парожні…

Дык хіба адказваць можна?!.

ТВОРЧЫМ ДУЭТАМ…

П’юць натхнёна з нябеснага каўша

Па-зямному –

Неўпатольныя:

Цела ўпойнае і вольная душа.

І ўпіваюцца абое

Па-застольнаму…

АПОШНЯЕ ФЕНІМІСТЫЧНАЕ

                 ЯК:

Не быў бы сабака сабакам,

Калі б не сабачы брэх…

                 ТАК І:

Не меў бы мужчына і знаку,

Калі б не ў штанах прарэх…

“ПА-ДАРВІНУ”…

Не ў крыўду Адаму з Еваю

Ён з малпай радство шукаў, –

І што ж у тым неспадзеўнага:

Усё ў адзіных руках.

Як маем жыццё то бяздарнае,

То малпападобнае ўшчэнт, –

Дык, можа, якраз што “па-Дарвіну”

Быў боскі эксперымент?..

ШТО Ж, ПАБАЧЫМ…

Адыходжу. Цемра ночы

Будзе ззяннем прамянець…

А жыццё наўслед прарочыць:

–Во дзе ўспомніш пра мяне!..

Што ж, пабачым. Шкадаванне,

Можа й праўда, скалане?

То ці ж след з такім стараннем

Забіваць цвікі ў труне?!.

ПАД ЗАВІРУХУ…

І ноч гавею,

І дзень быў посны, –

Не разумею,

Невыносна!

Бяссонню ў вочы,

Маўчанню ў вуха

Завыць па-воўчы б

Пад завіруху…

ЗНОЎ ВЯСНА…

                 Маёй бярозе пад акном

Зноў вясна, зноў чаканне:

Што там вырай нясе?

Ці з душы здыме камень

І крылом растрасе,

Ці пакіне да лета,

Каб маланкай спаліць?..

У вясны шмат сакрэтаў,

І кожны баліць…

А бяроза, як прошча,

Ды маўчаць каташкі…

Зноў – вясны даўняй роспач

І надзеі шматкі…

ЯК ПРЫСУД…

Кожны дзень вясна ў фарысеяў:

Зерне слоў няўсходжае сеюць.

Потым лету дань аддаюць:

Што ўзрасло з таго зерня, жнуць.

Тут жа й восеньскі клопат турбуе –

І малоцяць штодня на трыбуне.

Разам мелюць, і квасяць, і месяць, –

Во дзе важна язык падвесіць!..

Не злічыць, колькі захадаў трэба,

Каб, нарэшце, дабрацца да хлеба,

Ды яшчэ ж каб да свята спячы

Караваі і калачы!..

Ох…

Даў жа Бог!..

Так штодня – і за годам год, –

Як прысуд: “Накарміць народ!..”

КАСАЦЫЯ

А як жа грэшніку таму

Пакутаваць у пекле,

Каму жывую галаву

Яшчэ ў жыцці адсеклі?..

ПЛЫВЕ ЧОВЕН… –2

Плыве човен, вады повен,

На бок пахіліўся, –

Дзе вы, хлопцы, дзе, панове,

Гэтак напіліся?

На чыім змаглі вяселлі

Так начаставацца,

Што ў дзіравы човен селі,

Каб з Дняпром змагацца?..

А была адна на ўсіх нас

Гэткая прычына,

Што кахалі, як на ліха,

Мы адну дзяўчыну.

А яна была адзінай

Аднаму другому, –

Дзе гулялі, дзе хадзілі,

Толькі ім вядома.

Нам адно і засталося:

Замуж аддавалі.

Як збылося, так збылося:

Гора запівалі…

Як адна на ўсіх прычына –

Ніхто не віновен.

А пасаджаны дзяўчынай

Мы ў дзіравы човен…

НАЎЗДАГОН ПАЭТЫЧНАМУ САЙТУ…

А вершы з лёсам амаль чалавечым:

Вечна маўчалі – і раптам пачуліся,

Як з небыцця, да мяне адгукнуліся.

Ды Інтэрнэт зноў палоніць у вечнасць:

Адкуль прыйшлі, туды і вярнуліся…

х х х

Так Бог звязаў –

На вечны час:

Твая сляза

Ў маіх вачах…

ДУБУ Ў ТРЫ АБХВАТЫ

Вянец лясной раскошы

І вечны вартавы –

Мне сам, хоць я не ўпрошваў,

На дружбу даў правы.

Мне вам насустрач выйшаў:

З пушчанскай глыбіні

Ўзнялі – за неба вышай –

Зямныя карані.

Пад кронай вузлаватай

Я ў захапленні стаў,

Знаёмства ў тры абхваты

Абдымкам змацаваў.

З таго і пачалося:

Упоруч нас вялі

Грыбныя лета й восень.

І ў лад грамы гулі.

І дождж – грамоў страсеннік –

Праходзіў басанож

І нерушы падсейваў

Нам шчодрыя.

                 Ды ўсё ж…

Усё ж – прасі-выпрошвай:

Не ўгледзелі, калі

Да нерушаў апошніх

Нас сцежкі прывялі…

Адно цяпер – гукнуся

З ім пад грыбныя сны:

–Жыві і раскашуйся,

Мой пабрацім лясны!..

Не верачы ў вяртанні,

Хацеў бы толькі ўзнаць:

Калі мяне не стане,

З кім будзеш сябраваць?..

ПАЛОНЕНЫ…

Слоў неспадзеўных

Нябесны прылёт,

Як дожджык засеўны

На мой агарод.

Замоўлю ад церній,

Унікну акрас:

І ў слове, і ў зерні –

Пытанне й адказ.

Палоняць: і допыт

Нябесных гасцей,

І сейбіта клопат:

А вось ды ўзрасце!..

ЗА ЎСМЕШКУ…

Перад гэтай сустрэчай

Галаву не схіляю:

”Добры дзень!”, “Добры вечар!”–

Як ва ўсмешцы Някляеў.

Перад ёй – без ахвоты

Адступаюць згрызоты,

Грэх – да чорта ў балота,

І самота – на потым.

Лёгка з ёй і прыветна,

І не думай пры гэтым:

“А Някляева ўсмешка –

Ці аванс? ці пацешка?..”

Што хацеў бы аспрэчыць,

Ён за ўсмешку хавае:

Штосьці знае аб нечым…

Не сказаў – але знае.

Ад яе не ўхіліцца,

Не ўцячы, не схавацца –

І адным бараніцца:

Ёй сустрэчна ўсміхацца.

ВЯРТАННЕ

Нараджэнне й смерць у тым прысудзе.

А прысуд – імгненнае жыццё.

Не было мяне, як і не будзе.

З небыцця вяртанне ў небыццё.

ТВОРЧЫ РОСТ

Кляшчом у рыфмы на хвасце

Раскашаваўся і тлусцеў.

СЛАВА

Славу браў ён на прыцэл –

Вось, здаецца, грымне стрэл!

Толькі стрэлу не было:

Славу, як мятлой, змяло.

УЗАЕМНАСЦЬ

Геній! Геній!! Геній!!!

Са ўзаемаацэнак

Муза шчодрай жменяю

Сыпле рыфмы генію,

Бо ў таго цяпер наўме:

“Тройчы сып – і тройчы мне!” –

Рыфмаваць пахвальнасці –

Клопат геніяльнасці.

КАТАРАКТА

Пра грыбную згубу –

у дзень аперацыі 29.09.22.

Лес і пералескі

Зналі без абвесткі,

Як спяшаў я з хаты

На грыбное свята.

Неруш з бору й пушчы

Мне ішоў насустрач.

Ну а хто намерыўся

Затаіцца ў верасе,

Я для гэткіх докаў

Меў грыбное вока.

Дык жа нейкі грыб паганы

Прычыніў на вока рану:

Заманіў мяне ў гушчар

І галінкай шлёгнуў твар…

Хоць укол нязначны быў,

Ды крышталік не забыў

І з гадамі – а не раптам –

Пераймаўся ў катаракту.

А замест сябе навучна

Воку ўвёў крышталік штучны.

Дзякуй медыкам! – Але

Папярэдзілі мяне,

Каб за цяжкі груз не браўся,

Каб у працы не схіляўся

Дужа нізка галавою…

Ну а як тады “Грыбное”?!.

Як пад лапнік зазірнуць,

Як падмошнік разгарнуць,

Ды, дзе неруш весяліцца,

Як грыбам мне пакланіцца,

І цару “Грыбнога”

Як упасці ў ногі?..

Пра грыбную згубу

Вестку дам я дубу:

“Дубе-браце, выручай:

У мяне грыбны адчай!..”

Можа дуб мой “ў тры абхваты”

Спыніць медыкаў дэбаты:

“Кош бяры – і ў лес гайда:

Сам грыбы табе аддам!..”

 “ГРЫБНОЕ”

Напамін,–

Бог лясны на карту ўзяў

Царства – і абнове

Ён па-царску назву даў:

“Царскае Грыбное”.

А вось дзе яна стаіць

Цуда-кропка тая,

Бог наважыў утаіць:

“Кожны Сам шукае!..”

грыбніку – бестэрмінова:

ад першага грыба –

і назаўжды…

ЯК ЗНАЎ…

Адпрэчваў Хрыстос злога д’ябла гайню,

Каб ад шаленства пазбавіць народ.

А д’ябал пішчом усяліўся ў свінню, –

Як знаў, што ўсіх дзеліць на “захад” і “ўсход”…

Вось так і паставіў пытанне рабром:

Хто ж пашкадуе ахвярных свінней?

І не канчаецца спрэчка дабром:

“Захад” –

Есць сала,

“Усход” –

Кляне.

ПРАСМОЛЕНЫ

Наіўнасць ліпнецца смалой:

Як ад расправы злодзей,

Хаваюся ад бабы злой

І веру, што не знойдзе…

ВЫБАР

Прапануе анкета

Ў паэтычнай чакальні:

Быць сапраўдным паэтам

Ці слыць геніяльным…

СПЫТАЮСЯ…

Нанізваю думы па слоўцу.

Калі ж абарвецца ніць,

Спытаюся ў сябра-ядлоўца:

–Табе цішыня не баліць?..

СХОДНІ

Дзень турбаванняў неадменных

За даляглядам часу знік.

Ноч падключае дню на змену

Ўспамінаў вечны рухавік…

ПРАЧНУЎШЫСЯ…

У пяць нуль пяць вярнуўся з раю –

Каго шукаў там, не знайшоў.

Сноў бесканфліктных не бывае –

Прыходзіў Бог, ды не зайшоў…

х х х

І было заўжды, і будзе

Толькі грэшнае каханне.

Дзве віны і двое суддзяў –

Тут сам Бог караць не ў стане.

КРУМКАЧ

Ён чорны, як Малевіча квадрат,

І лётае, бо ўсім крылатым брат.

Адно пытанне крумкачу карціць:

Чаму, як ён, квадрат не паляціць?..

ЛАПАЦЬ

Як безнадзейныя

з мінулым перазовы,

Жыве музейна

лапаць мой лазовы…

ВАЛТОРНА

З музычнага лёсу Адама Русака

І знаць не знаў калісьці аб валторне:

І хто яна такая, і адкуль…

А зараз чуйна да грудзей прыгорнеш –

І пацалунак вуснамі смакуй.

На ленінградскіх сцежках не святыя,

З кансерваторскіх цвелячы азоў,

Яна табе пра Моцарта, а ты ёй

Пра песенны з Пясочным перазоў.

–Ты не знаеш, валторна,

Як там вольна і зорна…

І чуеш, як пытае арфа ў флейты:

“Спытаць бы ў дырыжора: што за знак –

Ці гэта ў сімфанічны лад куплеты,

Ці скрыпцы здрадзіў ён, Адам Русак?..”

О не! Ёй вернасць не згубіў маэстра,

Яны ад нараджэння спарышы.

Валторна горне толькі да аркестра,

А скрыпка ў роднай хаце для душы.

                 – Салаўём там у садзе

Валтарніст-ленінградзец…

х х х

Як з будучыняй былое,

Як вечнасць – вякоў вякі,–

З бязмоўнаю маці-зямлёю

Зраўняліся два грудкі.

І ў памяці ўсё замяло:

Чыесьці – дзядуля, бабуля?.. –

Як быццам іх і не было,

Як быццам аб іх і не чулі…

І толькі да неба лазейку

Яшчэ зберагае для іх

Ядлоўцавы куст-самасейка –

Як лёс, адзін на дваіх.

СПАЧАТКУ…

А будзе ж яна, бясконцасць,

Без сонца, як і да сонца.

А я, хто сёння жывы, –

Якія ў мяне правы,

Якія наканаванні,

Быць, як мяне не стане?..

Пакінем жывым загадку.

Але – пажывём спачатку!..

х х х

Зямны азіраю шар

З падступнай думай балеснаю:

Беларусь… – ці ты Божы дар,

Ці ўпала сляза нябесная?..

2023

ВЯСЁЛКА

Крышталь акрыленай вады

І сонечны прамень – сышліся,

Каб свет стары, як малады,

Заззяў у паднябесных высях.

Так выпадае на дваіх –

Як цуд зямны – адна сустрэча:

Лёс ці выпадак – толькі міг,

Вясёлка ў небе чалавечым.

І тыя, што сышлі ў нябыт,

І хто яшчэ не нарадзіўся, –

Жыцця імгненнага іспыт

Сямікалёрнае адзінства.

З’ЯЎЛЕННЕ…

З нябёсаў – ліпеньскі лівень,

А з ім – з сакрэтаў сакрэт, –

Кропелька явы бурлівай:

Маё з’яўленне на свет.

Слязінка шчаслівая ў мамы,

І тата – богам з багоў…

І водгуллем сэрца майго –

Маланкі кардыяграма…

ФРАГМЕНТ ДЫЯЛОГУ З МАКСІМАМ

…І жыцця ўжо апошнія гоні,

А Радзіма ў сэрцы баліць,

І сыноўніх дум у Пагоні –

Не спыніць, не спыніць, не спыніць!..

НАЧНОЕ…

Як пытанне над маёю доляй

Месяц, ненавіснік сноў начных:

–Ці не час ужо табе адолець

Прыцягненне клопатаў зямных?

Ці не лепш хіба ў сусветнай хаце? –

Толькі ў неба перайсці мяжу…

–Што ж ты так раздобрыўся, мой браце?!.

Прычакаю сонца – і скажу.

ЗМЯРКАННЕ

Як певень, захад –

чырвоны грэбень –

хмурынкі-крылы

ўразлёт ускінуў,

чакае: хто ж

на падворку-небе

сыпне зярнятак…–

хоць бы й з мякінай…

Не дачакаўся – не ўгледзеў:

поўня

на двор выносіць,

як гаспадыня,

зярняты-зоркі

сяўнёю поўнай, –

а ён знікае

за лесам сінім…

х х х

Ноч схіляецца ў цёмным паглядзе –

Ні прыспаць яго, ні загушкаць.

На рахунак савы – час крывы,

Час улукаткі. І не прыладзіць

Ні галаву да падушкі,

Ні падушку да галавы…

Што пытаешся?.. –

Хопіць пытанняў! –

Ноч, давай заключым саюз:

Ты прыходзь, каб прынесці адхланне, –

Без цябе ў пытаннях пагруз…

Знаем: хто і калі адкажа, –

Але сон маўчаннем уважым…

АДНЫ КАРАНІ…

Бяззубая мякаць начной цішыні

І хрумсткага яблыка крохкая памяць, –

У вас з адзінотай адны карані,

А шчодрую глебу знаходзіце самі...

х х х

А што такое Сусвет,

Калі ні ў межах, ні ў часе?

І як разгадваць сакрэт,

Калі й адказ не зачаўся:

Не знае й Сусвет, што яго

Няма.

Не было і не будзе…

Дык не турбуйцеся, людзі,

І меней стварайце багоў.

Інакш немінуча паўстане

“А што за Сусветам?” пытанне…

х х х

Табе і лёс – табе і воля, –

Дарогу славай не зняслаў.

Калі ўзлятаеш, не вымольвай,

Каб Бог саломкі падаслаў.

Калі няўправіца – гартуйся, –

І з крыўдаў плот не гарадзі.

Калі ў жыццё прыйшоў – гуртуйся,

А паміраеш – будзь адзін.

СПЕЛАСЦЬ…

Ёсць злое хрышчэнне:

“спелы лес”, –

То бок, гатоў

пад пілу і сякеру.

Такі ж і ў вайны

“лясны” інтарэс:

Паспеў чалавек, –

і ў самую меру…

ВОЎК

Хоць сон змарыў, а ў чарадзе

Ваўку баранчык сніцца:

На паляванне воўк ідзе –

Ваўку і ў сне ваўчыцца.

КЛОПАТ

На диком бреге Иртыша

Сидел Ермак, объятый думой…

Своё мы дело совершили:

Сибирь царю покорена…

Кандрат Рылееў.

1821.

А гэта ж ён, нагадаем, будзе адным з пяці

пакараных смерцю кіраўнікоў снежаньскага 

1825 года паўстання /”восстание

декабристов”/ супраць царскага рэжыму.

Такія вось“неспадзеўкі” гісторыі і лёсаў.

Краіна вялікая:

Прайсці з краю ў край –

Не здыхацца.

А як жа было – някліканым –

Данесці ўдалеч

Свой рай,

З-за свету амаль што

Выхадцам.

Ды як жа іначай!

Яно і належыць

“Объятым думой” рылееўскай

Святое пакліканне: растаежыць

Тубыльцаў, што ў лёдзе прыгрэліся…

І пайшлі “ермакоўцы” – за раццю раць –

Адольваць бязмежжа таежнае,

Прыносячы клопат царам цараваць

І стрэмку Кітаю сумежнаму…

КАЛІ КАР’ЕРА ПЕТУШЫЦЦА…

Калі кар’ера петушыцца грэбнем,

Каб кукарэкнуць: не злічыць удач! –

Адно і бачыш: не жыццё, а рэгбі,

Дзе лёс нясуць, як каркаломны мяч.

А ўзвязку з грэбнем папугаіць гальштук:

Выява – хоць у Афрыку ляці –

Цераз валлё, да дзягі

І амаль што

Да…

Адно бяда –

Карціць:

Што тояць рабацягі?

Ці дойме ёрш “чакушачніка” з фальшам?

Ці?..

ЧАТЫРЫ СЦЯНЫ…

Чатыры сцяны, – няйначай

У будцы сяджу:

З ціхаю думай сабачай

На волю гляджу.

Не спачуваю сабаку –

Зайздрасць бярэ:

Зайздрошчу яму, небараку,

У золь на дварэ.

Ды не мая завіруха,

І не мая

З ёй весяліцца скруха,

А разам з імі і я.

І вецер мне не даступны –

Злы, нізавы…

О вецер, не шастай тупа,

А за мяне завый!..

УРОК

Апоўначы, калі згусцелы змрок

Не пранізаць ні позіркам, ні думкай,

Мне вечнасць паўтарае той урок,

Што ўсім дае жыццё для паратунку:

“Не смерці бойцеся, а бойцеся мяне, –

Так дакляруе ўсім яно дарогу.–

Усё скасуе смерць: як абміне.

Я ж не прабачу: і нікому, і нічога…”

х х х

Што ж, і ў вечнасці

пэўныя ёсць агрэхі, –

Ці можа. чагосці

век мой зямны не спасціг?

О смерць, няўжо ты стварыла жыццё

для ўласнай пацехі,

Каб не сумна адной

былося табе ў небыцці?..

А ВЕРША ШКАДА…

Усё было, як бывае ў сне, –

Губляеш тое, што не знайшоў.

Было нас трое: апроч мяне

Былі Законнікаў і Куляшоў.

І верш Куляшова хваліў Сяргей,

Напамяць сыпаў цытаты.

І самы, здаецца, быў апагей,

Ды класік сказаў вінавата:

–Прабачце, хлопцы, – усім свой час…–

І знік, і сон абарваўся.

А верш? Няўжо, і ён зляцеў ад нас

І ў небыцці застаўся?..

Я тут жа Сяргею тэлефанаваў, –

Даводжу, прыгода якая:

–Ды ты ж там напамяць верш цытаваў…–

А ён аб тым знаць не знае!..

Яшчэ па-законніцку пажартаваў,

Такой абышоўся парадай:

–А ты не смуткуй – не маўчыць трава:

Твой сон і твой верш, – сам і згадвай.

Ды я нічагуткі не прыгадаў.

Сяргей не памог, і бяда ўся –

Няма Куляшова… А верша шкада, –

Магчыма б і мне прыдаўся.

СПОСАБ

Ходзяць розныя дзейкі,

Дайшлі й да мяне:

След касмічна-індзейскі

Перад новым змарнеў.

Той паданнямі сведчыў

Аб прылёце гасцей

З іншасвету, што вечнай

Нам загадкай карцеў.

Ды не зладзілі мовай,

Не пайшло й наўздагад, –

Толькі плюнулі моўчкі

І зляцелі назад.

Аж да сёння зямляне

Трацяць попусту час:

Як на тое пасланне

Даць, нарэшце, адказ.

Не памогуць тут словы, –

А такіх і няма!..

Ды адзін адмысловец

Адшукаўся: “Дарма

Вы мазгі не мазольце, –

Спосаб ёсць! Не ўстарэў:

Для кантакту дазвольце

Мне адправіць гарэм!..”

НЕ РУШ…

Не руш, не чапай,

якая табе справа!..

Прыгаворка.

І пэўны лес, што я вярнуся,

І знаюць нерушы мае,

Што звыкла зноў перагукнуся,

Як дзень сустрэчы настае.

І вось – бярэцікам з-пад моху –

ЁН!.. –

Нібы ўсіх узварушыў:

Кульнуўся жук з перапалоху,

Бягуць здзівіцца мурашы.

А я схіліўся ў захапленні! –

Зваліўся долу капялюш.

Сам кій укленчыў паралельна!..

–Вось вам і нЕруш! І не рУш!..

Было: 11 жніўня, 2023.

ДЛЯ ГІСТОРЫКА…

Уладзіміру Арлову, –

25.08.2023.

Што эпохі, вякоў гады –

З імі ён заўжды малады!

Для гісторыка сем дзесяткаў –

Як разгон на пачатак пачаткаў!

VITA!

Якім народам і які

Наканаваны Боскі суд –

Між неаспрэчных ёсць такі:

Цераз пакуты і вякі

Жыць будзе Беларускі Цуд.

МЯДЗВЕДЗЮ-2023 /па-сяброўску/

Паветра густое, як мёд,

Завісла ў пчаліным гудзе.

Мядзведзі “пайшлі ў народ”,–

Міхал гараджанінам будзе.

Лавіна навінаў з газеет

І здымкаў у Інтэрнэце,–

Мядзведжае тэмы сакрэт

Ва ўсіх як ёсць на прыкмеце.

Што з лесу завабіла іх

На наш індустрыйны волак? –

Загадку смакуе, як жмых,

Дысертацыйны заолаг…

І я разгубіўся амаль:

Ці жыць ты ў лесе не згодны,

Ці ў вас тут які фестываль

Мяркуецца прынародна?

Скажы мне, браце мядзведзь,

Нашчадку Зялёнай пушчы:

Як мне цябе зразумець:

Я ў лес – а ты мне насустрач.

Міхаська! Пільней выбірай!

Развага й мядзведзю не шкодзіць.

Не думай, што тут у нас рай

І ўсё захлынаецца ў мёдзе.

Адразу з прапіскай на ўлік

Прыдбаеш хамут канкурэнцый,

А потым – зламаеш язык! –

Сімпозіумаў ды канферэнцый.

Паставіць у межы закон –

Адпомстка пушчанскай здрадзе, –

Патрапіш у вольны загон,

Яшчэ й на ланцуг пасадзяць…

Мяне мае сцежкі вядуць

У лес ад звягі і тлуму.

А ты – на якую бяду

Пакінуць прыволле надумаў?

Калі пажывіцца, яно

З такімі і ў нас завозна.

А жыць… Не гуляй у кіно!

Вяртайся, пакуль не позна!..

х х х

А вас не палохае, што экран –

Камп’ютарны – на калені,

Як улюбёна-бяздушны тыран,

Ставіць бязкніжнікаў пакаленне?

Вучыць, як невуцтва перамагчы,

І ён на парозе ўжо – век той:

Знаць аб усім і ні аб чым, –

Плод інтэрнэтаўскага інтэлекту.

х х х

На тое ў прыроды

боскае права –

Быць вечным жнівам

у вечнай сяўбе:

Травінка і камень –

жывыя праявы,

Душа, затоеная

ў самой сабе.

ТЭМА

Гукаю дальнія планеты,

Пра іх людзей

Дапытваюся ў Інтэрнэта…

А водгук дзе?

Маўчыць камп’ютар, як пытае:

–А ты пра што?..

Сусвет пра водгук знаць- не-знае

І нават рэхам не вяртае, –

Няма мастоў.

І хто мой голас прывітае? –

Бадай, ніхто…

х х х

Абразаць камунізму пэйсы,

Як шукаць у бяссэнсіцы сэнсы.

х х х

Бюракрата ад крэсла адпрэчыць,

Як шлагбаўму ілбом запярэчыць.

х х х

Што здзейсніў лёс і што не змог,

Што не паспеў, хоць абяцаў, –

Дае ўсяму замену Бог:

Свет без пачатку і канца.

ЛЕС

Як падступіцца, каб сакрэт

Спрадвечны разгадаць,

Мне лес заўсёды неўпрыкмет

Патрапіць падказаць:

Знай, што карэніцца палёт, –

Шляхоў няма прасцей…

Як лес дрымучы, спіць народ,

Але расце. Расце!

ЗЯМНОЕ НЕБУ…

Люблю – лясоў і ніў адданец –

Нябёсаў зорных вышыню.

Каб грэх зямны не закайданіў,

Малюся зорнаму агню.

Калі бушуюць зарапады,

Зямлі не чую пад сабой, –

І толькі небу падуладны

Мая душа і смутак мой.

ЗАПАС

Просьба да Міхася Скоблы

Я словам сваім з васільком

Са сцежкі жытнёвай збочыў:

Максім Багдановіч “Вянком”

Мяне прысуседзіў аднойчы.

Хоць я не Кухта Марцін,

Ды з выдавецтвам спазнаўся,

І мой васілёк адзін

Для кніжкі-малюткі прыдаўся.

Мой сказ залучыўся ў “Вянок”

Да кветак цудоўных Максіма.

А кніжачка – радасці ўток:

Для падарункаў магчымых.

І мне пра Максімаў сакрэт

Шаптала сяброўкаю вернай,

Ды знікла яна неўпрыкмет –

У пераездах кватэрных…

Між кніжных лаўцоў не шкаляр,

Міхась, кнігалюб падкуты,

У сховах друкарскіх ахвяр

Знайдзі мне бяглянку-малютку!..

Знайшоў! А вялі сляды

Якраз у яго гнігасховішча:

–Запас не чыніць бяды! –

Запас выпраўляе становішча.

ЯК ДА СВЕТЛАЙ КРЫНІЦЫ…

Сястры

Зінаідзе Васілеўне – на 100-годдзе

Зінаіда, Зіна, сястрыца…

Да цябе, як да светлай крыніцы, –

І да слова твайго, і да голаса,

Што ўспамінам – “было-не-збылося” –

То вясновую песню прыносіць,

То зімуе нязжатым коласам, –

Зінаіда, сятрыца, Зіна –

Мой праменьчык апошні з радзіны,

Дзён Сялібы куточак адзіны,

Дзе душой неспатольна грэюся, –

Свята ў ёй, як з табою сустрэнемся, –

Да цябе прыпадаю ніцма,

Каб вадзіцы жывой напіцца,

І схіляюся ў нізкім паклоне:

Хай цябе Усявышні бароніць

І спагадліва. і ўсяісна

ДНЕСЬ і ПРЫСНА.

АЛЕ…

Лёгка сонца на небе ўзыходзіць,

Лёгкі хлеб гарадскі на стале,

Лёгка жыць пры сваім народзе, –

Лёгка ўсё з Божай ласкі.

Але…

ЗАГАДКА

Як устане,

Дык і неба дастане, –

Вось такая зямная дарога

Да Бога.

НАВІНА

Цёплы вецер прыляцеў

З навіною на хвасце,

З пахвалой у барадзе:

–Вунь за мною дождж ідзе!..

Дождж вясёлы –

Туп і хліп:

–А за мной выходзіць

Грыб!..

Я – за кошык:

–Як? і дзе?!.

–Далей лесу грыб не йдзе! –

То азваўся баравік:

Голас даў – і ў нетрах знік.

Тут гукай ці не гукай –

Сэнс адзін: ідзі шукай!..

І – звідна і дацямна

Водзіць лесам навіна…

ПА-ЛЮДСКУ

То мільгом, то нехаць

Дні і ночы йдуць, –

На чыю пацеху,

На чыю бяду?

Дзеліць час не сквапна, –

Дык жа – хэнці раб –

Той ціхенька хапне,

Той бярэ ўнахрап.

Ад такіх узбоччаў

Маю абярог:

І душа не хоча,

І не раіць Бог.

Мне па-людску будзе

Ўдосталь аднаго:

Мець, што маюць людзі, –

Толькі і ўсяго.

ЧАС

Если я обращу человечество в часы…

Велімір Хлебнікаў.

Хто сказаў, што часу ў абрэз?

Ён паўсюль – усяісна і спрэс!

Толькі Бог адпусціў для нас

З вечных сфер чалавечы час.

З гэтым часам нам суджана жыць, –

О, як трэба ім даражыць!..

Ён і ёсць і няма. Ён час:

Не набярэш у запас.

Яго ні купіць, ні прадаць,

Ні ў спадчыну перадаць.

Як былога нельга вярнуць,

Так і ў будучы зазірнуць.

Час згадак і летуценняў

Не час – толькі часу цені.

Час адзіны – і толькі мой:

Тчэ па мерцы жыцця сувой.

І па-боску будзе якраз:

Раз’яднае і злучыць час.

А не будзе нас – і тады

Час не спыніць сваёй хады.

Па-за часам заўсёды час –

Сам сабе пытанне й адказ.

А пакуль што ні страху ў мяне,

Ні турбот аб яго цане,

І наўздзіў паэзіі “смехачу”

Сам насустрач часу лячу.

Дзякуй, Хлебнікаў Велімір:

Твой час для майго – паэтычны кумір.

І смяхач, і “Часу ўладар”, –

Паважаю твой боскі дар,

А сустрэнемся – прамаўчу:

Не заплачу і не заплачу.

KTÓRA GODZINA

Перакладаючы ноччу Адама Міцкевіча

Над соннаю Віслай

Агнямі навісла,

Схілілася нізка

Ў спакоі Варшава, –

Да сну запрашае…

А голасам Мінска

Гукаецца Свіслач:

–Дзень добры, сястрыца!

Як хваля бруіцца?.. –

І чуе на дзіва:

–A która godzina?!.

–О пані Варшава!

Няўжо разбудзіла?!.

Я перапрашаю!..

О пані Вршава,

А ў нас ужо ранак:

Амаль залачае… –

І ледзь не з адчаем,

Са сном адабраным:

–Дабранач! Дабранач…

СТОМА

Пад няголеную шчаку –

Замазоленую руку, –

Сон, сон, сон… –

У неба з зямлі –

Саломку сцялі! –

Падаю… Ці лячу?

Сон, сон… –

Уратавацца хачу:

Як парашут, парасон…

Сон…

НА ЗІМНЯЕ СОНЦАСТАЯННЕ

Ноч нетаропка брыдзе,

І самы кароткі дзень

Сонцу “Ратуй!” крычыць.

Як табе, дзень, памагчы?

Мне б ды рыштунак які:

Хітрыя ў года замкі.

Як жа з іх той адамкнуць:

Сонца на лета вярнуць?

Ад кожнага дня ключы –

Трыста шэсцьдзесят пяць! –

Я перабраў…

Маўчаць,

Не паддаюцца замкі, –

З календаром тупікі…

А на душы халады…

І застаецца мне

Сонца ў зімнім акне –

І то зрэдзьчас, не заўжды…

Што ж, і такое прашу:

–Сонца, сагрэй душу.

І чую:

–На гэтым прыгрэйся,

А потым – чартарным рэйсам –

Да вечнага сонца шлях.

Там ад яго не збочыш:

Сонца наяве і ў снах, –

Ні дня табе там, ні ночы…

О не! Я зусім не ахвочы

Пайсці на абмен такі.

Як сонца вякоў вякі

Свяціла – няхай і свеціць, –

Не важна зусім – калі,

Але каб тут, на зямлі:

Па-летняму шчодра – у леце,

Па-зімняму крышку – зімой, –

Жывому ўсяму на свеце,

І – на рахунак мой...

ПЫТАННЕ І АДКАЗ

Пярэчу і жартую вершам,

І лёс прарочу, як шаман…

Няўжо і ты таксама верыш

У паэтычны мой абман?

Ці веру? Не хачу даводзіць,

Ды будзеш сам таму не рад,

Як твой абман са мной у згодзе

І стане праўдай акурат.

НІТКА

Ёсць нітка часу і ў мяне –

Час і мяне не абміне.

Цяжэй смяротнаму ўявіць,

Што апроч часу ёсць і ніць.

Ніць – а не нітка, што ў краўца.

Ніць – без пачатку і канца.

Як іх злучыць, не скажа Бог,

Каб чалавек злучыць не змог.

ВАСІЛЬКОВЫЯ БАРЫШЫ

Не сею, не жну, не кашу,

А ў Бога паслабкі прашу:

На хлебаробаў харчы

Прашу і мяне залічыць.

–Ці помніш: калісьці ж былі

І ў мяне на руках мазалі?

І было, як у добрых людзей,

З працы ўсё і з ціхіх надзей.

Выжываў мяне з вёскі не голад –

Запрашаў па навуку горад.

І ў далёкі бок павяло

Ад касы-літоўкі сціло.

Не заўважыў нават, калі

З рук пазгладзіліся мазалі.

Бо цяпер я не жну, не кашу:

Я на хлебную пайку пішу.

Толькі гэта “пішу-не-пішу”

Ўсёадно як без працы грашу…

Усміхнуўся Бог:

–Пачакай,

На грахі свае не наракай.

І давай пачнём не здалёк –

З поля гэтага, дзе васілёк

Прыгажосцю вітае нябеснай.

Дык жа словам яму і песняй

Адгукніся, – твой лёс такі:

Несці ў душы людзей васількі.

Гэты кветкі і я люблю.

Як скірую пагляд на зямлю,

Дык, паверыш, раблюся зусім

Я нібы Багдановіч Максім,–

І гатовы за ім паўтарыць:

Васільком я шчаслівы быць.

Ды і слову хвала мая,

Бо з яго й пачынаўся я.

Вось таму і кажу: “Далібог,

Можа б я табе й дапамог

І пусціў бы зямельку араць,

Калі б сам умеў рыфмаваць.

А таму – што паробіш! –пішы:

Васільковыя ў нас барышы.”

НА ГОЛАС…

27.12.2023.

100 год з дня нараджэння

Анатоля Вялюгіна.

Вёсны адкасіла,

Луг сышоўся клінам, –

Вусны закусіла

Над ракой каліна…

НЯБЁС НАБЛІЖЭННЕ…

Валянціне Мацвееўне Зуёнак:

перад Вечнасцю…

Хвіліны зямныя,

Нябёс набліжэнне…

Як сэрца заные,

Як думы цяжэюць…

*

Мужна змагалася з болем пакутным

І спачування ў жыцця не прасіла.

Але пачуў усё Бог літасцівы:

Сном адышла непрабудна й нячутна…

*

Вечным расстаннем усё спасцігаю:

Як і паветрам была ты і сонцам,

Як ад нягодаў была абаронцам,

Як непрыкметна была дарагая…

*

Памяццю дыхае кожная дробязь –

Не замяніць і не перайначыць:

Іншыя рукі гэтак не зробяць,

Іншыя вочы так не пабачаць…

*

Што ж бязмоўна іх так спыніла, –

Хіба ж ты адпачынку прасіла?..

А яны ж не стамляліся, рукі, –

Праца ў радасць была, без прынукі;

А яны ж не падводзілі, ногі, –

Не шукалі лягчэйшай дарогі;

А яны ж былі зоркія, вочы, –

Бачыць тых, хто схібіў, ці збочыў;

А былі ж яны, вусны, са словам, –

І з усмешкай, і з ласкай вясновай…

Дык якая ж скавала іх сіла, –

Хіба ж ты адпачынку прасіла?..

*

А што яна параіць,

Ці падказаць захоча? –

Знячэўку зазіраю

Ў самотны твой куточак…

Ды мігам абарвецца

Памкненне на паўкроку:

А хто ж мне адгукнецца

Здалёку і звысоку?..

Пакутнае маўчанне

Надыханых шпалераў,

Замкнёныя адчаем

У будучыню дзверы…

*

Ты пайшла

З наканаваннем,

Што не будзе ніколі

Вяртання.

І не будзе ніколі

Сустрэчы…

Ніколі,

Ніколі,

Ніколі…

Не аспрэчыць,

Не запярэчыць –

І пазнаць:

Што такое

Пустэча…

*

Гэта страшнае слова – “ніколі” –

І захопіць усё, і зняволіць,

І скасуе ў няўмольным прысудзе

Ўсё, што значыцца словам “будзе”.

Гэта слова глухое – “ніколі”, –

Як жа жаўранка ўчуеш над полем;

Як жа ўстанеш, калі на золку

“Жаць-палоць” пазаве перапёлка;

Пасля дожджыку як жа праверыш ты

Баравіны грыбныя і нерушы…

І чакаюць цябе, і гукаюць –

Ды “ніколі” не адпускае…

*

Твой талент быў сонечна-рэдкі,

І зналі пра гэта ўсе кветкі.

Збіраліся юнай сям’ёю

Да нас лысагорскай вясною.

Ты іх па-сяброўску вітала,

Жывою вадой палівала:

Расціце дружней і квітнейце –

Вясною і ў спелым леце.

А зараз праз снежную замець

Сабрала іх светлая памяць.

Чародкаю сумнай пасталі

У снежань твой развітальны.

І быццам хочуць спытацца,

Як зноў вясной вам сабрацца.

Маўчыш, параднёная з кожнай, –

І што адказаць ім ты можаш?..

Не будзьце, кветкі, у крыўдзе –

Яна да вас больш не прыйдзе,

Каб цешыцца ў вашым гурце…

Даруйце, кветкі, даруйце…

*

Куды адыходзяць душы?

Якою дарогай нямой, –

Ці тою, што вечнасцю глушыць,

Ці трошкі яшчэ зямной?

Калі б адпушчэнні сышліся,

Хоць гэтага мне не спазнаць,

Прашу: хоць разок азірніся,

Каб моўчкі аб вечным сказаць.

*

І няўжо так бывае:

Навечна шляхі разышліся,

І наш бор:

З годам год нападбор –

Быў з жывейшых жывы,

Ды стаміўся.

Кольцаў шлях гадавы

Спыніўся.

І не ўзор,

А дакор

З верасоў

Узбуйніўся, –

Быццам бор

Памыліўся...

Высмяг бор, –

А мне засталіся

Без выносістых сосен высі,

Незваротныя высі

З вачыма заснежаных зор…

*

Злая воля паклікала ў поле,

Што маркоціцца ў стынь па сяўбе.

Там, дзе лета буяла ў раздоллі,

Ўсё заснула ў пакутнай журбе.

Вецер снежную ніву скубе…

І якая воля ў тым полі,

Калі ты тут не пройдзеш ніколі.

Ды і я не прайду без цябе…

*

Адлік вядзе адмоўны час, –

Ці ён канец, ці ён зачын?

Ці хоча ў вечнасці злучыць,

Ці раз’яднаць навечна нас?..

*

Застаўся я тут – і наколькі? –

Каб тайны ў нябёсаў пытаць.

А ты ўжо ўсё знаеш, ды толькі –

Не можаш?.. не хочаш?.. – сказаць…

Ці там і пытанняў няма?

Ці ўрок: не спяшайся дарма…

*

Даў нам Бог спатканне і дарогу,

Даў на лёс сумесны нам талан.

Як сустрэнеш – пакланіся Богу

За наш век, што зведаў шмат зямнога,

Але небу не ўчыняў падман…

*

Вясковай выкрайкі пальцечка –

Гуллівы ветрык на падбой,

І на дваіх адна сустрэча:

Цябе са мной, мяне з табой.

І на дваіх у парку снежным

Адна сцяжынка – след у след,

Адно наперадзе бязмежжа,

І дзве душы – адзін сусвет…

…Як праляцела ўсё імкліва…

З вышынь самотных паглядзі:

Маўчыць сцяжынка сіратліва, –

Адна. І я на ёй адзін…

Загадка смерці немінучай

Мне засталася аднаму

І дзень той, двойчы неўміручы,

Бо двое верылі яму.

А смутак – за дваіх – агорне

І не развеецца як дым:

Наш скарб адзіны, непаўторны,

Забрала вечнасць назаўжды.

Адно і засталося: згадваць

Мне ў раз’яднанасці зямной,

Як на дваіх дзялілі радасць –

І я з табой, і ты са мной…

*

Не знаю, як гэта звязаць

З самотнай зямною бессанню,

А бачу: штосьці сказаць

Мне хоча зорка нябесная…

*

Такою, як прыйшла ў жыццё,

І пойдзеш, не іначай.

Якое ўжо там небыццё! –

Жывой нязменна бачу:

Там, дзе адвечнаю сцяной

Спакой аберагае,

Душа руплівіцы зямной

Без працы знемагае.

*

Ад несустрэчы –

Боскае збавенне:

Твая ўся вечнасць

І маё імгненне.

*

Над фотаздымкам…

Маўчаць нябёсы, і спытаць

Зямных не маю праў:

Хто прыгажосць мог шчодра даць

І хто яе забраў, –

Такую несмяротную,

Такую незваротную…

*

Усё за нябесным парогам.

І навечна яна такая –

Не вымаліш іншай дарогі:

Паўсюль адзінота чакае.

І не дагукацца нікога,

І мяне ніхто не гукае…

*

Як была ты побач, здавалася,

Што была ты, наогул, вечна.

А пайшла – і з табой абарвалася

Нітка часу, – жыццю супярэчна.

І адкрылася мне неаспрэчнае,

Што цябе не было калісьці,

Што й майму з’яўленню сустрэчнаму

З небыцця было суджана выйсці.

Так спаткаліся, так кахаліся,

Праў у вечнасці не пыталіся, –

Бо была яна наша і з намі,

І былі мы вечнасцю самі.

*

І няўжо зямному раздоллю

Зноў вярнуцца ў зямное нікуды:

І цябе зноў не будзе ніколі,

Як і я больш ніколі не буду?..

*

Здаецца, як учора ўсё было:

Над намі неба зорнае цвіло.

Цяпер адзін я перад ім стаю,

Між зорак выглядаючы тваю.

Цяпер мне неба двойчы даражэй, –

І з кожным днём становіцца бліжэй.

*

15.12.2023.

Сорак дзён я маліў балесна,

Зноў, праз год малітвы, прашу:

Божа, ласкай сагрэй нябеснай

Гэту шчыра зямную душу.

Будзь спагадны, Пётра-апостал,

І прыдзірліва не выбірай –

Пэўны будзь, – я то знаю наўпроста:

Гэткім душам і створаны рай.

*

Нябеснае – табе, а мне – зямное, –

Час вызначае раздзялення знак,

А я не зразумею ўсё ніяк,

Што побач больш цябе няма са мною,

А я ўсё ўспамінаю, дзе і як

Твой боль зямны маёю быў віною…

2022, 2023

88-годдзе

Дзве бясконцасці – дзве васьмёркі,

Лічбаў знак, што павернут не мной*…

“Дзве…– каму?” – адкажыце, зоркі,–

Мне даволі ўдосталь адной.

Ці пачулася, ці здалося:

“Што ж, твая цябе не міне:

Па бясконцасці ўсім далося;

А другая – ляцець да мяне…”

–––––––-

*Матэматычны сімвал бясконцасці адпавядае знаку лічбы 8, павернутаму гарызантальна

2024

ВАСІЛІ

14 студзеня – Дзень святога Васіля,

Васілле

–Прывітанне, Васілі,

Імяніннікі!

А ці ўсім налілі,

Гаспадынейкі?

–Налілі, налілі! –

Бо не першы год пілі

З Васілямі Васілі,

Ды й шчадрэў з усімі

Келіх на Васілле.

На здароўе ж, Васілі! –

Так, каб ногі вялі

Не па моры да калень,

А сцяжынкай гладкай, –

Наліваем – каму ўсклень,

А каму ўпрыглядку!..

У ХВАЛІ СПЫТАЮСЯ…

У віра вірлівыя вочы –

Мой позірк панура вяртае.

А сам – што пабачыць ён хоча? –

Маўчыць глыбіня крутая.

Не клеіцца ў нас гамонка –

Свідруецца ў цемрыве цесным,

І што яму да Зуёнка

З яго летуценнем нябесным…

Пайду я на вольныя плёсы,

Дзе ветрык лагодзіцца босы,

Дзе зайчыкі скачуць па хвалях,

Што з вечных кругоў паўцякалі.

Пайду – і ў хвалі спытаюся,

З якой яны тайнай спазналіся

У тых віратлівых жорнах,

Цаною якой пакоры…

…Ды хваля апошнім дыханнем

Была мне сустрэчным пытаннем.

“А ты азірніся, шаптала,

Жыццю паглядзі свайму ў вочы…–“

І знікла, нібыта спытала:

“Ты сам вярнуцца ці хочаш?..”

Так хваля пытаннем стала, –

І тут жа бясследна знікала.

Бясследна і назаўжды.

І гэта быў голас вады.

ПЕРАСЦЯРОГА

Ці хваласпеўнасць авацый,

Ці лізамісавасць “бісаў”, –

З падзякай не лезь цалавацца:

Не памыліся!..

Арэлі спакусы не гушкай

З перасцярогай адною:

Аховай за Пушкіным – Пушкін, –

А за тваёй спіною?..

ДЗЕНЬ

Жыццё імжыць,

І вечнасць не спасціг.

А дзень пражыць –

Не поле перайсці…

ЗІМОВЫ ПЕЙЗАЖ

Якая голая зямля,

І люты, як разуты,

Між чарназолля-бадылля

Выдыбвае спаткнута.

Навошта і куды брыдзе

І за сабой мяне вядзе?..

НАСТАЛЬГІЯ ПА ЧЫТАЧАХ

Рыфмуем, больш у роспачы –

Бядуем, плачам, молімся:

–Дзе чытачы?!. Дарослыя,

А разам з імі школьнікі?..

Хай ужо ў нас – “бязмоўныя”,–

Дык жа паўсюль – няўлоўныя!..

Спытайце ў русафілага:

“Хто з вас чытае Пушкіна?”–

Пытанне, як да філіна:

А што чытае ў пушчы ён?..

ДАГАРАЕ КУПАЛЛЕ…

Туман ярам бліжэе –

На купальскі агонь.

Заціскаецца ў жменю

Кастрышча далонь.

Абсыпаецца ў немач

Попел жарсці начной,

Адсыпаецца неба

Ад гулянкі зямной.

х х х

Што ты значыш, душа мая?

Хто ты ёсць мне, зорны сувой?

Ці нікчэмная кропелька я,

Ці мы ў велічы разам з табой?

І абдымкаў нам не расцяць:

Мы адзіны сусветны палон,

І сузор’і нябачна ляцяць –

Мне насустрач ці мне наўздагон?..

х х х

Думы мае, думы…

Тарас Шаўчэнка

А вершы? А вершы, як неслухі-дзеці:

Насваволілі і паразбегліся з бруку.

Іншыя ў лесе схаваліся дзесьці, –

Ды так, хоць наноў іх рыфмай выгуквай.

Што тут папішаш – вольнаму воля.

Хай слухаюць – птушкі, звяры і дрэвы.

Песень для іх не шкадобіў ніколі –

У нас узаемны абмен на спевы.

Ды, калі шчыра, яшчэ і ў запасе

Ёсць тое-сёе,– вось толькі спроба

Пакуль што ніводная не ўдалася,

Каб кніжку агораць уласнай асобай.

З клопатам гэтым да неслухмянцаў

Ці не падацца мне – спробы памножыць?

Дружбы лясной скарыстаюся шанцам:

Можа, якраз “Лесвыдат” дапаможа?!.

х х х

Калі сусветную мяжу

Душой пералячу я,

Каму аб зведаным скажу,

І хто мяне пачуе?

–А так і дадзена: спазнаць,

Каб не вярнуўся расказаць…

ДЗІВАК

Я, напэўна, дзівак найпершы:

Ні паліндромаў, ні акравершаў…

–Не бядуй! З паэзіяй так:

Не паэт – бо не дзівак.

ПРАДЗІВА

Бязмоўны час… На ўсё адказ,

Як ніткаю з кудзелі

Пад верацённы выкрутас,

Бязмоўна мне прадзе ён.

Уяўны час… Ён мой – як цень…

Прадзе – а нітка тая

Не знае пра апошні дзень.

Ды й час таго не знае…

ДЗВЕ КРОПЛІ

Як жывым не хапае імгненняў зямных!

І жывыя жывых суцяшаюць нябесным спатканнем.

А ці хочуць сустрэцца,– тым часам спытайцеся ў іх,–

Толькі так: як дзве кроплі дажджу ў акіяне?..

ПА МАЛІНЫ…

Гайдаюцца хвалі, як лямпы, –

Ды поўню не патушыць!

Кладуцца мядзведзю пад лапы

Коўзкія гладышы.

А ён – у брод! – не зважае:

Туды – у гасподу малін!

Каб ранак сустрэць з ураджаем –

Салодкім – адзін на адзін.

Ніхто яго не апярэдзіць!..

Назаўтра ж я – басанож –

Па той пераправе мядзведзя

Дапяў да малінніка ўсё ж.

І бачу: свой касалапны

Пакінуў ён сведчанне-след.

Ну, думаю, ці ўжо ты сквапны

Настолькі, пушчанскі сусед?..

І нерушу я не здзівіўся –

І як тут не зразумець:

Ласункам са мной падзяліўся –

Зусім па-сяброўску – мядзведзь.

Прыходзь жа, Міхась, і па поўнай

Прапусцім, з паўторам… чайку.

Закусім варэннем і ўспомнім

Малінавы брод і раку.

ПАКЛІКАНАЕ

Мне слова, як жывой вады глыток

З крыніцы затаемлена-падгорнай, –

Зямных, будзённых, помыслаў выток

І летуценны покліч высяў зорных.

Выводжу слова з чуйнай нематы

Не для таго, каб цешыць і пялегваць,

Каб грэшнік пачуваўся, як святы, –

Вердыкт у славаслоўя: процілегласць.

Ва ўсім змаганне – непазбежны шлях, –

Прырода й тут свій промысел яўляе:

На сэнс вялікі тоячы замах,

Імкнецца нават літарка малая.

Мне слова мудра ставіць рубяжы

І тут жа іх бязлітасна руйнуе, –

Дзве супярэчнасці яднае на крыжы,

Як дзве душы: нябесную й зямную.

х х х

Дарог не вымольваю роўненькіх:

З іх водгуку не чуваць.

Не варта й нагам спачуваць.

Прабачце адно: не ў сумоўнікі –

А ў сэрца словам-вандроўнікам

Прашуся пераначаваць.

ЖЫЦЦЁ

Яно – прасі-перапрашай –

Свайго не ўступіць ні імгнення:

Ад “увасобіцца душа” –

Да “знічкі разувасаблення”.

ЗА ГЭТЫ ДАР…

За гэты дар надрэчнай песні –

Мая малітва салаўю, –

Табе, маленькі мой наперснік,

Сваё бяссмерце аддаю.

х х х

Люблю грозу в начале мая…

Ф. Цютчаў

Восень: у дзень дзеятнаццаты мая.

Імем вясны надвор’е суджу.

А думкі адольвае скруха тупая:

У майскую стынь, як у бездань, гляджу,

І на душу раўнадушна ступаюць

Зябкія лапы дажджу…

СА МНОЙ…

Дыхае вечным дыханнем зямля,

Ціха ўзнімаючы грудзі.

І ў гэтым дыханні часцінка мая

Нязменна і вашай будзе.

Наканаваны нязбытны шлях –

Усім. Ды не мне прыгавор той:

Хто пахаваны ў маіх грудзях,

Таму не бываць у мёртвых.

ДНЕЕ…

Сонца шчодрыцца золатам росаў у россып:

Без крэдытных умоў, – багацей, хто ахвоч!

Дзень да ночы маёй падступаецца ў роспыт:

“Што ты думала, ноч, усю ноч?..”

Вось і мне яна сёння за ноч намаўчала, –

Ад цябе нават, браце мой дзень, утаю…

Вунь і хмарка ўсплыла з-за ляснога прычала –

Непамыснасць разважыць маю…

Днее…Вылет стрыжоў востракрыла накрэсліў,

Што чатыры – не двойчы два,

І не знаю яшчэ: буду з плачам ці з песняй,

І што скажа мне сёння па сакрэту трава…

КАКТУСУ НА МАІМ АКНЕ…

  Радзіма яго – мізэрны /некалькі квадратых кіламетраў/ кавалачак зямлі ў гарах Мексікі, – адзіны ў свеце. 

Быў затоплены пры будаўніцтве дамбы. Від ацалеў толькі ў калекцыях… Гэты – адзін з ацалелых…

Сяргей Зуёнак.

Я жыццястойкасці тваёй у плоці

Зайздросціў бы, калі б не знаў, як ты

Самаахвярна на ўзамен лістоце

Прыняў, як дар, калючкі нематы.

Ты жыць застаўся – выклікам стыхіі,

Наканаваны кронай не гайдаць, –

Каб холад горны і вятры сухія

Не здолелі з шыпамі саўладаць.

Вандроўнікам ты прыблукаў з чужыны

І мог у нас набыць зялёны шум,

А ты сухмень трымаеш ва ўспамінах –

Зямлі сваёй і воблік, і душу.

Не зайздрасцю маёй, а захапленнем

Трывайся, непрыкметны, на акне,

Каб выбухнуць аднойчы тым квітненнем,

Што здзівіць свет і ўзрадуе мяне.

ЦЕНІ

То ў пошуме, то ў задуменні,

Хілячы галаву,

Кладуць ля падножжа цені

На сонечную траву, –

То ўбачыць сваю паставу

Адзіны спосаб у дрэў,

Аднак напачатку з кустамі

Лясны узгадніўшы сугрэў.

Любуюцца, нібы ў люстэрка,

Адбіткам-ценем сваім,

Перад травой паняверку

Змахнуўшы: –Прыгожа стаім!..

Ды як заўжды, на змярканні

Нагадвае конік з травы:

–А сонцу за адлюстраванні

Хоць дзякуй сказалі вы?

Цені, цені, цені…

Крылаў зямных летуценні…

А былі б летуценні не цені –

Хіба дрэвы б ад нас паляцелі?..

ПА-СЯБРОЎСКУ…

На зямлі няма ў яго лішніх,

Ён для ўсіх і Айцец, і Ўсявышні.

Выпраўляюць у людзі: “З Богам!..”

І: “Без Бога ні да парога…”

І з малітвай, і з просьбай няўцешнай

Да яго – і святы, і грэшны.

“Бог пакрыўдзіў”, “Бог пакараў”,

“У людзей, як у Бога, украў…”

Яшчэ кажуць, што “Бог не цяля

І пабачыць ён круцяля…”

А таму: “Пабойцеся Бога”, –

Ад вялікага да малога.

Хоць і строгі ён, ды літасцівы, –

Вось і кленчаць – і злодзей, і хцівы…

А паэт – па-сяброўску з Богам.

Што паэту за гэта? Нічога!

Бог сяброўства не адхіляе,

Па-сяброўску паэта вітае.

РАНІЦА, РАНІЦА…

Яшчэ сонейка за гаем,

А ўжо раніцу гукае:

–Раніца,

Раніца,

Не заспі, старанніца.

Раніца,

 Раніца

Сонейку ўсміхаецца:

–Сонейка,

Сонейка,

Не была я соняю.

Каб я доўга спала,

Дык і ты б не ўстала.

Раніца,

Раніца

Молада румяніцца, –

Бо візіт чакаецца:

З днём сустракаецца!

Раніца,

Раніца –

Сэрцам дзень параніцца!..

Як спаткаў – любавіцца:

“Ой ты любка-раніца!..”

Раніца,

Раніца –

Шчырая вітальніца:

З птушкамі, звярамі,

Нават з камарамі!..

Кожнага заўважыць,

Па-сяброўску ўважыць.

А найперш вітае

Чалавека кожнага

Ды яшчэ спытае:

“Як жывецца-можацца?..”

І шапне пры гэтым, –

Нібы промнем павядзе:

“Як праспіш мяне ты,

То, глядзі, праспіш і дзень, –

Ды праспіш і лета!..”

Свет увесь здзіўляецца –

Цуд, а не раніца:

Кемніца, дбайніца…

Раніца,

Раніца, –

Дня майго

Абранніца.

СПРЫНТ

На Алімпійскіх гульнях 2024 года залаты медаль /дыстанцыя 100 м/ 

атрымаў амерыканец Лайлз, – вынік 9,79 сек. Срэбны медаль у ямайца 

Томпсана. Вынік аналагічны – 9,79. Лёс вырашыў фотафініш: 

перавага Лайзла – пяць тысячных долі секунды /!/…

Апярэдзіў бы час

Бягун, ды –

Шыпоўкамі ў грунт не прыколаты –

Спатыкнуўся на тым якраз,

Што мізэрная доля секунды

На вагу медалёвага золата…

ГАВАРЫЛА ДУША…

Не тоячы хітрых сакрэтаў, –

Словам простым, святым

Гаварыла душа са светам –

І гэтым, і тым…

АДКУЛЬ ГЭТЫ СЛОВЫ…

Адкуль гэты словы ў радкі

І строфы ў снаповыя звязкі?

Ці ўсё яно з боскай рукі,

Ці, можа, з ягонае ласкі

Шчыруе ў мяне талака –

Здаецца ж, ніхто і не просіць:

І поле, і лес, і рака, –

Усе мне па вершу прыносяць.

Лірычны настрой матылькі

У лузе на кветках гайдаюць,

І нават пануры-гракі

Таемна па вершу складаюць.

У небе жаўрук салаўю

Для рыфмы шукае сугуччы,

Зязюля завочна сям’ю

Без слоўніка рытміцы вучыць.

Наўслед двухскладовым “ку-ку”

Па слоўцу шапочуць травінкі.

І кропкі на чыставіку

Па кроплі стаўляюць дажджынкі…

…………………………………….

Ні звад: хто апошні, хто першы,

Які ганарар і хто мае…

Вось так і з’яўляюцца вершы.

А я аб тым знаць не знаю.

ПАРАДНЁНАСЦЬ

Як быць кроне ў красе адмысловай,

Знаюць ісціну карані.

Парадні мяне, Божа, са словам,

Ад шматслоўя абарані.

БЫЛА САСНА…

Быў лес. Пагорак быў сасновы.

Была сасна крутая…

…Зіма. Смалою плачуць дровы

І полымя гартаюць.

Старонкі летніх успамінаў

Агонь чытае суха, –

І ў бор, што стрыжнем ён пакінуў,

Вяртае завіруха:

Хай кронай дыму, без асновы,

Да неба вырастае…

…Быў лес. Пагорак быў сасновы.

Была сасна крутая…

ЯК НІ ГЛЯДЗІ…

І верх адзін,

І дно адно –

Адным фасонам выліты, –

Як ні глядзі,

А ўсё відно:

Ці нелюдзі – ці вылюдкі…

ПРАГНОЗ

30 ліпеня 2024 года – надвор’е: аранжавая небяспека

Бураломы ды градабоі…

Над разрухай грамы гудуць…

Што ты творыш, свет, сам з сабою,

Што бяздумна чыніш бяду?

Ці сваіх дзяцей ушчуваеш?

Ці ты сам сабе не ўзлюбеў?

Што ты з хаты зямной дах зрываеш?

Што на помыслах у цябе?

Небяспекі аранжавы колер

Аб’яўляецца ледзь не штодзень.

Ці ты сам ці па нечай волі,

Як на допыт, стаўляеш людзей?

Ці то Марс з алімпійскім правам

Так рыхтуе сусветны круіз,

І прагнозу колер крывавы

Над зямлёю злавесна навіс?..

ЯК ГОД … І ЯШЧЭ ТРОХІ…

А ўсё так проста быць паэтам:

Мець пры сабе вясну і лета;

Дый каб зіма была і восень,–

Але тады, калі запросіш.

Як дням у годзе, ёсць мяжа

І ў мрояў. Але ўсё ж зважай,

Каб пустадзённа не кружыць –

Душа ў душу з сабою жыць.

Каб на бяседзе і ў бядзе

Не чужаком быць між людзей.

Каб госць у хаце быў жаданы

Заўжды, – і званы, і нязваны.

Багатым будзь заўжды, у сцельку:

Няма рубля – аддай капейку.

Баронься пахвалы сябрыннай:

Яна і моцнага абрыне.

Не забывайся ў той гульбе,

Што ёсць Вышэйшы за цябе.

Ды не прасі ў Яго паслабак –

Маліся Слову, а не д’яблу.

/А д’ябал той – зямны наш звычай –

Хто сам сябе за бога лічыць/…

Маліцца ж ёсць з асноў аснова:

Знаць, што ўсяму пачаткам Слова

Было. І Слова тое Бог…

З усіх пачаткаў і дарог

Да скону мерыць па выросту –

Па тым, як быць паэтам проста:

Не мець улады, а пры гэтым

Мець Боскі дар – валодаць светам!..

МАЎЧАННЕ

Пяць імпрэсій

1. УЯЎЛЕННЕ

У часе мінулым цябе берагу.

Час новы маўклівасцю судзіць.

Даць веры яму? А ўявіць не магу:

Была і – няма і не будзе…

2. АДЛЮСТРАВАННЕ

Люстэрка ў люстэрка таемна ўзіраюцца.

Аб чым яны думаюць, аб чым яны раяцца?..

Нічога не скажа шкляное маўчанне,

Пакуль паміж імі, жывая, не станеш…

3. АБ ВЕЧНАСЦІ…

Аб вечнасці неба пытаеш

З цікаўнасцю чалавечай

І па-чалавечы не знаеш:

Душа твая – з вечнасці вечнасць.

4. МАБІЛЬНАЕ

Мабільніку,

Гукаў магільніку,

У вуха крычу я –

Не чуе! –

Як мне звязацца:

Не з гэтым –

З ТЫМ – светам.

Жавіннем

Сугуччаў сумесь:

З жывымі

Мабільная сувязь.

Зямную душу

З адчаем

Да сувязі падключаю…

Маўчанне…

І што яно азначае?

Няўжо гэта

Вечнасць маўчання?

Няўжо яно не абарвецца

І вечнасць не адгукнецца?..

      5. МАЎЧАННЕ

І доле цесна,

І неба замкнёнае…

І песня песняў –

Вярба нахілёная…

З ПЕРШАЙ МІНУТАЙ…

З першай мінутай

Даецца ўласнасць:

Жыцця пакуты

І смерці яснасць.

САМ САБЕ…

Сам сабе:

Пытаю – як адказваю.

Бясконццасць? –

Гэта Сусвет?

Вечнасць?

Таксама Сусвет?

А іх адзінства? –

Адказваю:

– Бог.

Жыццё – наканаванне,

Смерць – накірунак.

Іду да Бога –

Не крыўдаваць,

А спытацца…

ТЭЛЕВІЗАР

Не жабрак: не па міласць іду – а зрэшты,

Сам свой скарб з хаты ў хату па свеце

Шчодра нясу: як ваду у рэшаце,

Як у торбе дзіравай вецер.

ПА-БІБЛЕЙСКУ…

Б’юць па шчацэ –

Трываю,

Другую шчаку

Падстаўляю.

Падставіў –

Зусім дарма:

На ўдар мацнейшы,

З адмецінай,

Падставіць бы й трэцюю, –

Ды – няма.