Шляхам Белага каменя : вершы сустрэчных дзён (2007–2021) 

Васіль Зуёнак 

ШЛЯХАМ БЕЛАГА КАМЕНЯ

Вершы сустрэчных дзён

…белым каменем адзначу…

Катул

/паводле Максіма Багдановіча/

…з белага камення – сіняе пламенне…

Анатоль Вялюгін

…із-пад каменя, із-пад белага

цячэ рэчанька, рэчка быстрая…

Народная песня з рэпертуару Валянціны

Пархоменка, заслужанай артысткі Беларусі,

якая свой выдатны голас з гэтаю песняй зве-

зла ў Злучаныя Штаты Амерыкі…

У ціхай вёсцы Белы Камень

Выпаў белы-белы снег…

Алесь Пісьмянкоў – з кнігі “Белы Камень”

Ён праз вякі і над вякамі

Аднойчы ў сэрца зазірне, –

І мне дазвольце побач з вамі:

Ёсць Белы камень і ў мяне!..

Апраўданне назвы…

2007

СУСВЕТ ЗЯЛЁНЫ...

Сусвет зялёны вербалозы

Гайдаецца над Талінкай,

І сінявокія стракозы –

Сто сонцаў у крышталіках!

Паспець, паспець! – таму й вачыста

Красу хапаюць летнюю,–

Вось-вось скасуе дзень імглісты

Сеансы безбілетныя.

І не прадоўжыш хуткацечнасць

Ніякімі прашэннямі,–

Адно імгненне тут, як вечнасць,

Па формуле Энштэйнавай…

х х х

З народам сваім, як з лёсам сваім,

Стаю на вякоў скрыжаванні.

Як ён ува мне, так і я – у ім,–

Над безданню выжывання…

Калі гляджу на прасторы нябёс

З палётам мар-аблачынак,

Ці згадваю Начы разлівісты плёс

З нерастам шчупачыным,

Калі чытаю старонкі палёў,

Ці думаю думы лясныя,

Ці слухаю памяць сівых камянёў,–

Як сэрца балюча ные:

Зямля мая, маці мая, няўжо,

Мы лёс такі заслужылі,

Што будзем думаць на мове чужой

І песні складаць чужыя?..

ВЕЛІЧ

Руіны рэк і выдмішчы палёў,

Хімічны дождж і пнёў арда лясная…–

Я велічы сваёй вянок даплёў,

А што рабіць з нікчэмнасцю – не знаю…

х х х

Не шукай у шакала ільвінай шкалы,

Ідучы з грахамі на споведзь.

Не выпрошвай у ворага пахвалы –

Ён яе над труною прамовіць.

х х х

На абрыў да пеністай быстры

Падышла з паглядам не-сястры.

Толькі кладка вузкая была –

На мой бераг не перавяла…

Не-сястра з дыханнем медуніц,–

А быстра сцюдзёная з крыніц:

Толькі сінява чужых вачэй

Да мяне плыла цераз ручэй…

ІНТЭР’ЕР

Калі і як у святасці паграз –

Сам Бог не разбярэцца ў гэтым пекле:

Святы Мікола і ахоўнік Спас –

Зламыснікам з парога шлях адсеклі.

Направа і налева – абразы,

З усіх бакоў – і шчыт, і абарона:

Калі грашыць – грашы без драбязы,–

Інакш навошта гэткая заслона!?.

Служы як след, святая грамада!..

А ён – ужо й рашыць ніяк не можа:

Якой грахоўнасцю ўсё гэта апраўдаць,–

Дапамажы рабу, Вялікі Божа!..

З-ПАД ЗЯМНОЙ БЯРОЗЫ…

Гэта я…– ці не пазналі, зоры? –

З-пад зямной бярозы гавару, –

Вечнасцю закінуты ў прастору

На паслугі часу-ліхвяру.

Не, яна яшчэ не над магілай –

Вецце нахінае над страхой

Сноў маіх і думак берагіняй,

Патаемкай у журбе ліхой.

Гэта яшчэ толькі іх сяброўка,

Тых бяроз, над смуткам векавым,

І мой голас толькі трэніроўка,

Тэст: ці пагаворыце з жывым?

Ці не прыадчынеце заслону:

Як я з вамі буду побач жыць –

Па нябесных ці зямных законах

Тую службу вечнасці служыць?..

Ці яе – без часу і прасторы –

Можа, і няма, і не было,–

І дарма на роспыты й на зборы

Дзівака зямнога павяло?..

Бо якая ж вечнасць без бярозы,

Без шпака і, зрэшты, без мяне,–

А такая ёсць усё ж пагроза:

Я не я, як песня абміне…

Што і як у вас цяпер? А потым,

Калі я прыйду,– што будзе там?

Ці паўсюль – маўклівыя пустоты?

Ці паўсюль – усесусветны храм?..

Ці прастора часу ў вас не мае,

Ці ў прасторы час згубіў сляды?..

Маўчыцё… Ну што ж, я пачакаю…

Ды й спяшацца мне няма куды…

х х х

Калі на ўбытак месяц пахіляўся,

Штораз скрылёк танюткі ў цень хаваўся.

Так поўні і маёй наканавана

У цень сыходзіць з сонечных экранаў,–

Пакуль не застанецца горкі ветах –

Як развітанне з незваротным светам.

Сярпом тупым ён век мой дажынае,

І горш за ўсё, што я ўсё гэта знаю.

Бо маладзік у месяца настане,

А мой – не ўзнае новага вяртання.

Таму й гляджу самотліва на поўню

І ў светлы маладзік пра ветах помню…

х х х

Маска, я цябе знаю!–

І люблю, і кляну –

Не развеешся снамі,

Не збяжыш у труну.

Як сябе ні выкручвай –

Знак гарыць на ілбе.

Як табе ні балюча –

Знаю ўсё пра цябе.

Чым жывеш і чым грэшная,

Дзе нявінных судзіла,

І хвалою пацешнаю

Каму дагадзіла…

Дзе на продаж схіляеш

Гонар свой ліхвяру…–

Маска, я цябе знаю…–

Сам сабе гавару…

х х х

Калі ўсё тое здарыцца –

О, каб жа ды знаццё!..–

Я б з кожным з вас па чарачцы

Узняў за небыццё –

За ўласнае, за вечнае,–

Не ўнікнеш жа яго,–

Каб не чапляць на плечы вам

Груз адбыцця свайго.

І словы ўсе апошнія

Я, пэўна б, сам сказаў,–

Няйнакш, як зняў бы пошліну,

Што сам жа й навязаў…

Ну, і яшчэ па поўненькай –

За грэшную душу –

Усіх з маім ахоўнікам –

Па поўненькай! – прашу!..

Дальбог, пакуль не пляснула

Жалобнай хвалі медзь,

Як вып’е Юда ўласны мой

Цікава паглядзець!..

А што не ўспеў патрэбныя

Ён выведкі прадаць –

Я маю трыццаць срэбнікаў,

Каб зажыва аддаць.

НАЧЛЕГ У ПАРКАВЫХ АЛЕЯХ

Зіма – а ні сняжынкі:

Каляды ручаямі

Збягаюць па сцяжынках,–

Куды – не знаюць самі…

Алей мяхі-прагалы

Насыпаў вечар з верхам:

Гракоў, варон і галак

Таўчэцца чорны вэрхал.

Ля каранёў – пасуцца,

Шукаючы спажыву,

У кронах – спаць кладуцца

На гойданках спружынных.

Зляцеліся са свету

Да гарадскіх прычалаў,

Як дзеці да загнета,

Дзе маці смажыць сала.

Рыхтуе шчодры вечар

Бліны, да іх – каўбаску…

А на двары – макрэча,

Слата зімы нянаскай…

І ў парку, як на выспе

Калядаў шчодрадайных,

Начлег птушыны выспеў

Экзотыкі пладамі.

АБ’ЯВА

Хлопцы, падайце паэту:

Не з беднасці – іменем Музы,–

Гэта яна, па-сакрэту,

Шапнула: “Не бойся канфузу,–

Бо тут якраз і праверыш,

Ці ты яшчэ варты чагосьці,

Ці ўжо: не грукайся ў дзверы –

Ляжы на парнаскім пагосце…”

Не пабяднееце – скіньце

Ўсяго па дзесяць даляраў,–

Няхай збярэцца ў той скрынцы

Не міласціна і не ахвяра,

Няхай збярэцца не беднасць,

Не пыха з манетаю звонкай,

А пабрацімская еднасць –

На кнігу паэта Зуёнка.

ПЕШАХОДНАЯ СКАРГА

“Мерсы”, “вольвы”… Сучасныя фуры…

І грымяць, і ўваччу мільгацяць:

Бізнесмены пруцца, і фурыі –

Нібы ведзьмы на мётлах – ляцяць.

Насланнё гарадскога пейзажу,–

Гэтак вылузаўся пралетар:

Сам сябе падсмажвае зажыва –

Сам сабе і гандляр і тавар.

Крута верыць: да неба з грашыма

Дабярэцца – адразу ў рай.

Пазванкі – шарнірамі шыйнымі,

І абліччаў, і рук – як у Шывы:

Па чатыры,– хапай і знікай!

Сэнс п’янючы: хай беднаму блісне –

Хоць аднойчы – удача з удач.

Ды навошта іменем бізнеса

Аўтатачкі ганяць наўскач?

Спрэс – маторы, маторы, маторы,

І – як чорт – чалавек-матор –

Ні пярэчанняў, ні мараторыяў –

Абганяе маторны затор.

Дзе дарога шырэй, там пырскі,

Дзе вузей – пешаходы ўразлёт.

А жазло паласатай пыскаю

Паставому фіксуе ўмалот.

Адкупіцца – понту вяршыня

Прыдалярнаму смаркачу.

Ну а я – у брудзе з-пад шынаў,–

Я за ўвагу каму заплачу?..

х х х

Млечны Шлях, дарога скразная, –

Ні канца не відно, ні пачатку:

І адкуль, і куды ён – не знаю,

Толькі тайную маю здагадку.

Гэта ён падказаць, пэўна, хоча

Мне – смяротнаму чалавеку:

“Не насільвайся рыфмай прарочыць,

Прамаўляй для сябе – не для веку.

Сам з сабою ідзі на споведзь.

Гэта звабна – агучваць зоры,

Ды з табой мы – імгненная повязь,

І няма ў ёй ні заўтра, ні ўчора.

Што зямны твой наіўны наступ! –

Сам пазнаць я не блаславёны

Зор маіх усясветны насып,–

Сам не ведаю іх імёнаў.

Адкрывай сябе даастатку –

Тым бліжэй да майго парога.

Абыякавасць зор – не загадка,–

Гэта дум незямных дарога…”

ГРЭХ

Баладны матыў

Хмары слепяць скрухаю

Сонца невысокае.

Конік ціха трухае,

Селязёнка ёкае.

Стылы след ад полаза

Замятае дуйкаю.

Нокаю раз-поразу

З насцярожнай думкаю –

Каб ваўку не ўчулася,

Што ў хмызах туляецца…

Еду, а Мачулішча

Быццам аддаляецца.

Капачэўка, Кладачкі

Ды Яршоўка з Начаю…

“Едзь адно парадачкам,–

Мне маршрут пазначылі,–

То й даедзеш зажыва.–

Рагатнулі весела:

–Кляча нехлямяжая,

Што ты глюгу звесіла?..”

Хай сабе! А нам якраз

Гэта й трэба з конікам:

Як прыстаў – вярнулі нас,–

Самі зніклі ў хвойніку.

Так дамоўлена было:

Як малы падводчыкам,

Дык і вернецца ў сяло,–

Хто ўпадозрыць хлопчыка…

Давідна вось гэтак я

Ехаў з партызанамі…

А вярнуся – і каня

Як набудзем занава..

Стомленай запрэжкаю

Паратунак посціцца –

Дзе ваўчынай сцежкаю,

Дзе дарогай помснікаў.

І фашысцкі гарнізон,

Пэўна б, зяпу вызверыў

На каня, каб знаў, што ён

Вёз у лес правізію.

А “правізія” была

Не для ўсіх ядомая:

Цераз тыдзень размяла

Прошчу ўсім вядомую.

Люд здавён дары ёй нёс,

Як святыні верачы:

Чары зняць, злагодзіць лёс

Ці пазбыцца немачы…

А цяпер свяцілішча

На граніцы з зонаю

Сталася апірышчам

Варты гарнізоннае.

І рашылі ваяры

Паквітацца з фрыцамі:

Шухнулі ў тартарары

Камень той з капліцаю…

Невядома, што пляла

Баявая хроніка,

Толькі мама не магла

 Прымірыцца з конікам:

З той пары, як зойдзе ў хлеў,

Дык бяду суцешвае,–

Выбадзяе, ды не ў гнеў –

Спачувае грэшнаму.

Конь вушамі ў тон стрыжэ,

Вочы смуткам поўняцца,

Ну а мне яшчэ цяжэй:

Грэх жа ў нас пароўніцы.

Заіржэ, бывала, так,

Быццам выбачаецца…

І па-сёння з тым бядак

Да мяне звяртаецца…

Хоць сплылі гадоў віры –

Чую тое ж самае,

Як спынюся на гары

Над зарослай ямаю…

О , ЯК БЫ…

О, як бы верш мне напісаць

Аб вечным шчасці

І па крывіначцы раздаць,

Як на прычасці,–

На ўтыль адразу б рыфмы здаў,

Сціло – тым болей:

Няхай бы іншы спавядаў,

А мне – даволі!..

ДУША

Ні слоў, ні плачаў развітальных,

Жалобу справіла імша, –

І ўжо ў маўклівасці астральнай

Ляціць самотная душа.

Нябёсы з дараваннем боскім

Яе вітаюць, промні шлюць,

І райскіх песень адгалоскі

На крылах вечнасці нясуць.

Анёлы весела віюцца,

Зіхцяць палацы з хрусталю…

А ёй так хочацца вярнуцца

Туды – на грэшную зямлю…

х х х

Бяроза ў заснежанай стыні,

Ні руху, ні гуку наўкол.

І я тут, нібыта ў пустыні, –

Сініцам наладжваю стол.

Шпакоўня, самотная хата,

Гайдае ўспамін, як у сне…

Сямейка, шпакі-шпачаняты, –

Ці помніце вы пра мяне?..

х х х

Калі я выплыў з вады

На бераг, каб стаць земнаводным, –

“Злічы да пясчынкі, тады

Абыдзеш грэх першародны…”

Калі я не стаў лічыць,

Змяняў плаўнікі на крылы, –

“Грэх здымеш, злічыўшы ўначы

Зоры на ўсіх небасхілах…”

Лічу, лічу і лічу –

Па боскаму запавету, –

І грэшным каханнем плачу,

І дзякую Богу за гэта.

І сам Усявышні знямог,

І з грэхам маім змірыўся:

“Натое ж і ёсць я Бог,

Натое ж і ты тварыўся!..”

БЯСЧАССЕ

Дзень за днём у труну

Кладуцца з пустымі вачамі…

Келіх жыцця глыну –

І закушу адчаем…

х х х

Сцежкі, сцежкі – усцяж магіл,

Нібы на далоні лініі лёсу.

Як глянеш – то ўзгоркі наўкол, то лагі,

Як ляжаш – з зямлёю зліюцца нябёсы…

І толькі па лініях – крокі жывых:

Яны яшчэ вераць, што гэта сцежкі,

Што можна вярнуцца ці збочыць з іх…

А вечнасці вочы глядзяць з усмешкай…

х х х

Смерць – гэта і ёсць вечнасць,

Вечнасць – гэта і ёсць смерць… –

Прычапілася – як недарэчнасць –

Таўталогіі крутаверць.

Кола – perpetuum mobile,

Ляціш – з нябыту ў нябыт:

Лягчэй, калі не ўвасоблены,

А горш – калі “вечны жыд”…

Ці гэта шлях запаветны, –

Бяконцасці каляя?

Ці ў калаўроце сусветным

Прадзецца нітка мая?..

Калі ж яна абарвецца?

Здагадка ёсць у мяне:

Такога

не будзе, здаецца, –

У Бога –

круг у цане.

БУДУЧЫНЯ

Гісторыкі сцвярджаюць:

Спазніўся мой народ

Здзяржавіць на скрыжалях

Свой шлях і радавод.

А я гляджу іначай:

А што, хіба крывіч

Нам крэўнасць не пазначыў

У храмах на крыві?

Ці не крышыў радзіміч

Прышэльцаў на жарству,

Не шанаваў Радзіму,

Не мацаваў Літву?

Ці дрыгавіч-балотнік

Лёс у дрыгве праспаў?..

Не! – край мой не гаротнік –

Мой край з вякоў паўстаў.

Народ мой старажытны –

І волат, і ратай, –

І з ворагам быў квіты,

І давяраў братам.

Ні ў кога, апроч нівы,

Ён хлеба не прасіў…

Ды юную наіўнасць

Заўжды ў душы насіў.

Па славу на скрыжалях

Не шастаў да багоў, –

Таму й параскрадалі

Гісторыю ў яго.

Цяпер – цяпер з братамі

Мужуе пакрысе –

Гісторыю вяртае,

Ды аддаюць не ўсе…

Ну што ж, мы не з драпежных,

Але зважай, сусед,

Што нас да ўласных сцежак

Вяртае запавет.

Яшчэ не вечарэе –

Узвесняцца грамы! –

Бо памяць не старэе,

А разам з ёй і мы.

І не ў чарзе па труны

Мы ў вечнасці стаім:

Народ мой самы юны,

І – будучыня з ім!..

РАДОК

/З мастацкага салона/

Мастакі карціны прадаюць

І саступкі анікому не даюць.

Можа й я хацеў бы што купіць,

Ды лягчэй, дальбожанька, прапіць –

Бо якраз той па грашах маіх тавар…

А як быў бы не паэт я, а ліхвяр,

То і гандаль бы па-іншаму пайшоў.

Пажадаў бы тут і я быць з барышом,

І патроіўшы расцэнкі за мазок,

Тройчы б выпіў. І за вас яшчэ разок!..

І звінела б чарка, як лядок... –

Мастакі, купіце хоць радок!..

х х х

Я спакойны ўжо, калі шуміць

Нада мной магільная бяроза:

Слёз не будзе, некаму ўжо ліць

Над маім грудком самотным слёзы.

Мама, ты адплакала сваё,

Перад Богам гэтага даволі…

І даруй: заступніцтва тваё

Я слязьмі не выплачу ніколі…

ТАЙНА

Над магілай забытай рабіна

Чырванее, не знаючы, хто

Пахаваў тут – ці бацьку, ці сына,

Ці прыблуду з нязнаных кутоў…

Нахіляе ўраджайныя гронкі,

І чаму, – у каго б ёй спытаць? –

Да яе не злятаюцца звонка

Птушкі – ягад хоць раз паспытаць?..

х х х

Зоркі, міліцэйскія “мігалкі”,

Вызначаюць курс на Млечны шлях

Душам, каб пакінуўшы магілкі,

Не блукалі марна па начах.

Не шукалі сцежак абарваных,

Не гукалі незваротны лёс,

Зналі, што сусветная нірвана

Ні зямлі не мае, ні нябёс…

Толькі шлях – нікому не вядомы…

Супачні, стамлёная душа:

Ты нідзе, і ты заўсёды дома…

Толькі здрадліва мяне пакінь спярша…

х х х

А лета бабіна не ўсім

Дыктуе сумны вырак, –

Вясна – красна, і назусім

Не адлятае ў вырай.

Хоць час няўмольны, ды крадком

Абудзіцца надзея:

Як першым восеньскім зябком –

Брусніцы саладзеюць…

НАД СВЕЖАЙ МАГІЛАЙ…

Над свежай магілай з адвечнай загадкай,

Зямныя прышэльцы, стаім:

“А можа, сусвет наш – пачатак пачаткаў,

І што там – хто скажа – за ім?..”

х х х

Як добра, калі ападае раса

На цёплыя дрэвы і травы,

Як цёпла, калі залатая каса

На цябе заваёўвае права.

Тады аддавай свае ўсе правы

Яму аднаму – каханню,

І ўспамінай, покуль будзеш жывы,

Што быў ты боскі абраннік…

х х х

Чытаю вершы Зянона,

Як музыку фартап’янную,

Слухаю слова, натхнёнае

Радзімаю адабранай.

Ляцяць Пагоняй агністаю

Эцюды – прысуды прыблудам,–

Як “Развітанне…” Агінскага,

Як “Быў. Ёсць. Буду.”

х х х

Балоты, балоты… Балты…

Адно ў адным – як замес…

Тысячагоддзяў гвалты –

А балт – не памёр, не ўваскрэс, –

А балт жывы, неўміручы,

Сам Бог так сказаў: “Жыві!..”

Тым беларус і жывучы –

Кропелька балцкай крыві!..

АСУШЭННЕ

Стаю наўскрай канавы марсіянскай –

Тут, на маёй знявечанай зямлі,

Дзе з вечнаю спажываю паганскай

Балоты журавінныя жылі…

А неба чырванее аблачынна,

Нібы агнём займаецца Сусвет:

Лятуць, лятуць у вырай журавіны,

А журавы – глядзяць самотна ўслед…

х х х

Начное неба: стынь і прыгажосць,–

Няўжо ўсё гэта створана бязмэтна?

Ці толькі для таго, каб сцвердзіць: ёсць –

Ёсць Бог, – адзіны, неспазнаны, усясветны?..

Ён, толькі Ён,– як вечнасць у труне:

Сам для сябе, і вечна непаўторны…

А хто ж тут я? Што застаецца мне?

Што будзе там, за тым парогам зорным?

У Ім усё: і ява й небыццё,

Ён і тварэц, Ён і само знікненне.

А я? А я ў Ягонае жыццё

Зямное – і наіўнае – памкненне.

х х х

Камп’ютара мёртвыя формы,

Хароны жывога агню…

Знікаю – жывы, непаўторны,–

А што ў небыцці даганю?..

Якія там знойдуцца словы?

А пэўна ж, гаворыць яно

Сваёю нязбытнаю мовай,

Што з намі яно заадно.

Камп’ютарнай вечнасці тайна

Ў сусвеце на саменькім дне,

І гэта яшчэ пытанне:

Я сёння – жыву ці не?..

х х х

Збівае Пегас капыты,

Падрэзаны крылы Ікаравы:

Былое – сон залаты,

Цяперашняе – бяздарнае.

Ёсць лінія генеральная,

Ды ў немачы час заграз…

А будучае? Геніяльнае.

Шкада, яно будзе без нас.

ХАРАКТАР

Угодлівыя ці талерантныя?—

Тасуе гісторыя рысы:

Ці выжывання гарантыя,

Ці пасіянарнасці прысак?

Абачлівасць ці непарушнасць,

Улежнасць ці абярэжнасць?

Ці час: “на вярбе ігрушы” –

Салодка надзею кунежыць?..

Ці сэнс: “Ат, было б што ў місе”,

Ці ўсё ў душы адгарэла?

Змарыўся народ? Ці змірыўся

З дзяцінствам сваім састарэлым?..

х х х

Як развітанне з небасхілам

Маіх, адлётных, журавоў,–

Адкуль ты, незямная сіла,

Мяне трывожыш зноў і зноў?..

Я ўсё спазнаў: і зло, і ласку,–

Я на жыццё не кіну цень,

Але якой аздобіць казкай

Свой вольны грэх – твой кожны дзень?..

З табой, мая бяда і доля,

У небыццё – не ў забыццё

Ляціць абманлівая воля,

Як стылай восені лісцё…

Халодным позіркам планета

З-пад жураўлінага крыла

Вясну крыжуе над сусветам,

Што ў судны дзень мяне знайшла,

Навек зняволіўшы сакрэтам:

“За што, за што мне радасць гэта

Ўсявышнім дадзена была?..”

х х х

Самазванцы дваццаць першага стагоддзя,–

Вы адкуль і вы чые сыны?

Прарастаюць з семені бязроддзя

На здзічэлым полі палыны.

Самародцы дваццаць першага стагоддзя,

Прыкарытнай велічы чыны,–

Ля карыта свой свайго і плодзіць:

Лыч у лыч – з калыскі да труны.

Самахвальцы дваццаць першага стагоддзя,

Казак дзіўных тэлебаюны,–

Ды чамусьці моўчкі абыходзіць

Будучыня вашыя званы…

Самаўладцы дваццаць першага стагоддзя,

Шулы вертыкальнае сцяны,–

Хто душу народа адгародзіць

Ад уладнай шулерскай маны?..

х х х

Здаецца ж, усё было, як было,

І засталося ў той меры.

Адкуль падступіла, адкуль наплыло,–

І сам сабе ўжо не верыш.

Травой-муравой зашаптаў тратуар,

Вясною дыхнула ўвосень,

І вечнасць назад павярнуў каляндар,–

Як быццам раней не жылося.

І ногі гатовыя да “казачка”,

І просіцца песня на вусны,

І ўспомніла стан трапяткі рука,

І ў зрэнках праменьчык хруснуў.

І на мяне паглядзеўшы: –Ага!..–

Грак вынес прысуд грачыны.

А што тут “агакаць”? – Бог памагаў:

Насустрач прайшла жанчына!..

ПРАБАЧЭННЕ

Дарог на свеце многа,

А дорага адна:

Да роднага парога

Вядзе заўжды яна.

Калі б дарогу тую

Ды ў нітку распрастаць,

Напэўна б, і святую

Зямлю ты мог дастаць.

Якія даляглды,

Высокасны прастор!—

Ідзі, ідзі – не падай:

Дарога аж да зор!

Але ж яна – зямная

І ў рай прамых шляхоў

Не мела і не мае,–

Не абмінеш грахоў…

Дарога – не сяброўка:

Не скажаш: “Адпусці…”,–

Няма такой, каб зноўку

Сваё жыццё прайсці…

І я такой не маю…

Жарсцвяніць каляя,

Крутая, не прамая,

Але яна – мая…

Я ў свет выходзіў з Богам

З-пад роднае страхі,–

Прабач, прабач, дарога,

За ўсе мае грахі…

ПАМЯЦІ ПАЭТА

Жыццё мінула прывакзальна,

Цягнік у вечнасць звёз вясну,

І лёс, як палец указальны,

На лаўцы ў скверыку заснуў.

Схіліўся, як над братам Каін:

Каго забіў, каго згубіў?!.

І верш, як метэорны камень,

З касмічных падае глыбінь…

х х х

Усё зямное мне ўсявышняй сілай

Дарована, каб жыў я па-зямному,

Каб небыццё не страшыла магілай,

Каб лёс мой роўны быў сабе самому.

Каб у бядзе памог не пахіснуцца,

А ў радасці не гойсаць ачмурэла…

Адно б – з самім сабой не размінуцца

І верыць, што яшчэ не звечарэла.

Пылінка ў чалавечым акіяне,–

Ды хто мой дух зняволіць у аброці?!.

І толькі перад Богам пакаянне

Прыму ў сваёй грахоўнай адзіноце.

х х х

Ужо птушыная капэла

Замор’е дзесьці весяліць;

Ужо бяроза пашклянела:

Галінкай кожнаю звініць;

Ужо аздоблены пушыста

Заечы шэры кажушок

І з беленькіх парашутыстаў

Сумёт узняўся на вяршок, –

А мне нястомна цешыць вока

Забыты ў полі васілёк:

“А да вясны так недалёка:

Адзін, як і да смерці, крок…”

З БАРЫШОМ

Я добры тым, што добры не зусім,

І сам сябе падхвальваю, што ў модлах

Ніколі ў д’ябла грыму не прасіў,

Каб выгляд мець напышлівы і модны.

Узорны зорны – гэта не пра нас.

Грахі прасейваць не прыдбаў я сіта,

Не ныў, адпрасаваны напаказ,

На свяце задаволеных і сытых.

Душой, як загудроненай шашой,

Пад колы ўлады слугаваць не клаўся,

Кахання, як манах, не абышоў,

І чарку прыгарнуць – амаль што класік…

Як хораша, што я жывы жыву,

Што я жыўцом у бронзе не адліты,

Даўжнік жыцця, – вось гэтым і слыву,

І гэтым, сціпла скажам, знакаміты.

Даўжнік!.. –Таму й спяшаю абвясціць,

Бо час ляціць, і пяць не маю жыццяў:

Каму за гэту радасць заплаціць? –

Ды з барышом наверх! – Хутчэй скажыце!..

ДЗЕНЬ ЗАБІТЫХ ДЗВЯРЭЙ

Дзверы ў свет, дзе да клямкі ледзь-ледзь даставаў –

Той, якую ў мароз траскучы

Па “навуцы” старэйшых лізнуць спрабаваў

І язык прымарожваў балюча…

Дзверы ў госці, дзе й ноччу на клямку рука

Патрапляла па-гаспадарску,

Дзверы, дзе з вандраванняў парог чакаў

Маіх крокаў, далёка не царскіх…

Гэта свята было – дзень жаданых сустрэч:

Хата дзверы трымала насцеж,

Смажыць, скварыць, варыць не стамлялася печ,

Стол гайдаў у кілішках прычасце…

Апусцела гняздо, разляцеліся ўсе:

Хто – у горад, а хто – на пагосце…

Нелюдзеюць дзвярэй вушакі пакрысе,

А ўжо я тут – не знаюся й госцем…

Сёння іншае свята – старэй-не-старэй,

А дарога мая прычакала:

Дзень забітых дзвярэй, дзень забытых дзвярэй, –

На цвіках, на замках, на завалах…

СПЫТАЙЦЕ ЦАГЛІНУ…

Якая ўважная ў нас міліцыя,

А самы ўважны, бадай, АМАП:

Уважаць усіх – і тых, хто на мыліцах,

І юных, – адно пад дубінку патрап…

А майце за ўдачу, калі вы патрапілі

Пад апеку тых, хто за гонар свой

Уважаюць берэт нахлабучыць крапавы

І цагліны зразмаху б’юць галавой.

Гэтыя й вам адшукаюць прычыну

Пасмакаваць, чым служба жыве,

Бо якая розніца: галавой аб цагліну

Ці цаглінаю па галаве?..

ВУЗЯЛКІ ДЗЕЛЯ ПАМЯЦІ

Каса, як вуда,

Ды рэжа худа:

Каса без клёпу –

Язык без клёку.

Знясуць з узлоб’я

Ў кювет калёсы,

Як пры аглоблях

Няма атосаў.

Няма бяседы

Без лішняй чаркі,–

А з ёю – беды,

Грызня ды сваркі.

Пішчом не годна

На неба лезці,

Усенародна

Спраўляць ушэсце.

Хай канкурэнты

Грабуць дашчэнту:

Стрыгуць працэнты

З апладысментаў.

Бяссмерця тайне,

Як Богу, верце:

Жыцця не стане –

Не будзе й смерці.

БЯССОННЕ

Дзе той век: “Вясна ў цэлым свеце!..” ?

Шлях снягамі жыццё замяло…

Праляцела – і не прыкмеціў:

Адцвіло, адгуло, адбыло…

Дзе той час: “Матыльком над лугам!..” ?

На нагах – камянёў пуды…

А падлога – рыпіць, падлюга,–

Як смяецца з маёй хады…

НА СТРЭЛКАХ ЧАСУ…

На стрэлках часу толькі “зараз”

Век адзначае малады.

А час ідзе – і ўжо напару

Два словы: “зараз” і “тады”…

Хусцінкай лёгкаю штовечар

Ружовіў захад твар зямлі.

І развітанні – як сустрэчы:

З надзеяй светлаю былі…

Прыйшло – прагнозаў абяцанні

Гнятуць: адны “цяжкія дні”…

Сустрэчы – нібы развітанні

Ў перадсусветнай цішыні…

О стрэлкі часу,

Стрэмкі часу…

х х х

Нявольніца лёсу, душа,

Рабыня зямных жаданняў,

Скажы: ты небу спярша

Ці мне слугуеш адданнем?..

Дарэшты сябе аддаеш

Спакусам імгнення зямнога,

Нясеш мне дарункі, але ж –

Пытаюся: ці не замнога?..

Душа, пераксці свой шал,

Схіліўшыся да аналоя,

І помні: зямлі падвал –

Пекла – бушуе смалою…

х х х

Магдаліна мужчынскага роду,–

Колькі высмягла ў гэтай душы,

Колькі тут патапталася зброду,

Колькі чэсных тут лёс парашыў…

Ты шукаў за ахвярай ахвяру,–

Звабна ў пастку лавіў і ў сіло.

Ды прысмерклі спакусныя чары,

Азірнуўся – а сонца зайшло…

На паслугу юрлівай даніне

Ты пажадна жыццё распластаў,–

Самы раз бы, як той Магдаліне,

Папрасіць паратунку ў Хрыста.

Толькі д’ябал душу не вяртае,–

Ды й каму яе, зрэшты, вяртаць?...

–Я – вазьму! – голас быў…– бо – я тая,

Сама першая, хоць не святая, –

Я – малітвай не ўстрашуся стаць…

х х х

Зусім жа не райскі сад,

А гэткая квецень бушуе,

Што яблычны зорапад

Галінкаю кожнай вяшчуе.

Шторання пчалінай сям’ёй

Абвейваюцца пялёсткі,

Ляцяць над вясновай зямлёй

Мядзвяныя адгалоскі.

Як райскіх надзей ускалых –

Сцвярджае кожнае дрэва

Сябе ў нашчадках прамых

Таго – спакушальніка Евы…

ЛЕТНІ БЕРАГ

Нахіляюць вербалозы

Вецце над затокаю,

Узіраюцца стракозы –

У віры глыбокія.

Рыб гарлачыкі схавалі

Пад лістамі-дахамі,

Поўдзень пырскі лёгкай хвалі

З твару хмаркай змахвае.

А на поплаве – няйначай,

Свята жабянячае:

Дзеткі квакаюць і скачуць,

Як на “Еўрабачанні”.

САКРЭТ

Сакрэты ў грыбнікоў

Бываюць адмысловыя:

Як вызнаць хітры схоў

І звычкі верасовыя;

Як вызначыць маршрут:

Ці нетрамі, ці ўзлескамі;

Як адшукаць той кут,

Дзе ўдачу неруш пестуе;

І як вайстрыць свой зрок

І ўвагу выштукоўваць… –

Ды ёсць галоўны ўрок

Сям’і баравіковай.

Хоць і ў сляпога кош

Напоўніцца да вечара,–

Але – сакрэт усё ж

Грыбны той рассакрэчваю.

Зважай на зрок, на слых –

Ды сутнасць не мяняецца:

Грыбы не любяць злых,

Грыбы ад злых хаваюцца.

х х х

І прыйдуць новыя людзі –

Зусім не такія, іншыя,–

І новае неба ў іх будзе,

А наша – залічаць у лішнія.

А наша з рахункаў сусвету

Спішуць за непатрэбаю,–

І пасмяюцца пры гэтым,

Нібы з кашулі зрэбнае.

Забудуць аб нашых зорах,

Аб нашым высокім цудзе…

Неба не знае паўтораў.

Неба ствараюць людзі.

х х х

Хто глядзіць з далёкіх зор

Проста мне ў душу?

Смутак чый альбо дакор

Ноч усю нашу?

Знаю: ты ў сусвеце ёсць,

Паралельны свет, –

Толькі я ў цябе не госць,

Нават не сусед.

Што ж у позірку тваім –

Каб жа ды знаццё! –

Промнем падае – а ў ім:

Смерць альбо жыццё?..

Адказаў бы, пэўна, ты,

Мой пакутны цень…

Толькі россып нематы

Замятае дзень…

Сонца вызначыць мяжу,

Што маўчанню знаць.

Я таксама не скажу –

Некаму сказаць…

Непазбежнасці прысуд,

Лёс зямных людзей:

Смерць не ведае пакут,

А жыццё – надзей…

УЖО ТАДЫ…

Калі яшчэ вада і суша

Сябе не зналі, і хаос

Яшчэ з арбіт планеты зрушваў –

Куды хацеў, туды і нёс;

Калі жывога ані кроплі

Яшчэ не знаў стары сусвет,

А да зямлі яшчэ, дзе тропік,

Дзе полюс – не дайшоў сакрэт;

Калі снягі ў Егіпце стылі

/Ды і Егіпта не было!../,

Калі палярнае ў пустыні

Бязмежжа ў сто вятроў гуло, –

Ужо тады Тварэц прароча

Мой дух адзначыў: “Васілю…”,

І ўжо глядзелі зорак вочы

Маім паглядам на зямлю.

х х х

Сны бесцялесныя: кветкі і дрэвы,

Людзі і птушкі, дарогі, палі…–

Раптам няўцямна прахопішся:

–Дзе вы?! –

Кінешся ў роспач:

– Былі – і сышлі!..

І не пакінулі весткі, адкуль вы

Сцежку знаходзіце ў хату маю.

Хай бы і мне, покуль век тут звякую,

Шлях падказалі ў краіну сваю.

Хоць бы маленькую брамку адкрылі, –

Я не такі надакучлівы госць…

Вось жа былі вы, са мной гаманілі, –

Як жа не верыць, што недзе вы ёсць!?

Я не надоўга б да вас – яшчэ трэба

Тут мне нямала чаго ўладкаваць…

Ды ці адступіцца вашае неба –

Згодай – вяртанне адсвяткаваць?..

А па вяртанні – зноў будзеце сніцца,

Родных абліччы, палёў васількі –

Як прадчуванне, што прыйдзе, каб збыцца:

Сон – на вякі, на вякі, на вякі…

НЕБА

Блакіту райская глеба

І зор ураджай залаты...–

Ты ўсё называеш небам

І забываеш пры тым:

Што мае твой зрок на прыкмеце –

Не доказ, не ява зусім,

Што неба няма ў Сусвеце:

Неба – у сэрцы тваім.

BIBLIA

Сябры мае, сяброўкі-кнігі,

Я чую голас, чую звон:

Багоў наказ, вякоў вярыгі

І хваласпеў не лепшых дзён...

У мною скліканым хаўрусе –

Імёны мудрых і гуляк

За шклом, ды не ў маўклівай скрусе:

Маўчанне кніг – прарочы знак!

Яны астральна загавораць,

Калі зямны пакліча час.

Яны не ведаюць учора –

Ёсць сёння і эпох запас.

Сябры мае, да вас прыкуты

Мой лёс пры кніжным стэлажы.

Я адыду... Ды горкі смутак

На сэрцы каменем ляжыць.

Таму багам на сконе веку

Гукаю – кніжнасці манах:

– А там ці ёсць бібліятэка

І класікі ў святых тамах?!.

ПАПРАЎКА

“Будзь роўны прыродзе, мастак”, –

Тастамент нябёсы пішуць.

Быць роўным?! О як бы не так!

– Будзь вышай!..

МАЎЧАННЕ

Я здзівіўся раптам... – не! якое ж

Тут здзіўленне – гэта Боскі знак:

Неба Усявышняю рукою

Супыніла: “Замаўчы, мастак!..”

Год семнаццаты, дваццатае стагоддзе...

Хоць бы верш – ці хоць адзін радок...

Аніводнага не створыць, не народзіць –

Прамаўчыць паэт, вялікі Блок...

Што ён чуў у тым натоўпным гуле

З водбліскам вар’яцкім у вачах?

Пэўна, што смяротныя не чулі, –

Ён пачуў – і ў жаху замаўчаў...

Гэтак жа маўкліва ўсіх дванаццаць

/Вецер, вецер замятаў сляды.../

Сам Хрыстос рэвалюцыйным пляцам

Вёў “апосталаў дзяржаўных”, – а куды?..

Год семнаццаты – і Богу невядома:

Гэта прадчуванне? ці – урок?

Адкажы, крывавы трыццаць сёмы!..

Не адказвае... Маўчыць смяротна Блок...

х х х

Пакуль шкада сінічкі гэтай

З марознай песняй за вакном,

Пакуль, дыханнем не сагрэты,

Праменьчык б’ецца ў шкло крылом;

Пакуль слязінкай зледзянелай

Звініць пупышка на вярбе

І аб вясне душой збалелай

З табою мроіць у журбе;

Пакуль, як сірата ў нядзелю,

Крынічка цепліцца ў трысці, –

Не ўсё пагасла безнадзейна,

Не ўсё пакончана ў жыцці...

СЦЕЖКА

Іду – а восеньскя сцежка,

Як мышка, шмыгае ў траве,

Бяжыць – не знаючы, куды...

То адшукае сыраежку,

То з павуцінкай праплыве...

То пералесак верасовы

Вядзе з чашчобы на сугрэў,

То абміне машын сляды, –

А дачы ўзбоч глядзяць, як совы,

Пустымі вокнамі з-за дрэў...

То з плугам выверне на поле,

Дзе мякка зябліва ляжыць,

Дзе клін пасеву малады

Нясе азіміну ў прыполе, –

А жыта ёсць – то будзем жыць!..

То пакіруецца ў бярэзнік

Да мітуслівага сяйва –

Каб лістападам збіць з хады:

Хай ты з цвярэзнікаў цвярэзнік –

А пойдзе кругам галава...

Палоніць царства залатое

І вочы сонечна крадзе –

І верыш верасню тады:

Не ты праходзіш сцежкай тою –

А сцежка праз цябе ідзе.

х х х

Чеченская пуля верна...

А.Блок

Паўночныя схілы Каўказа,

Браты рукатворных муроў, –

Тут не даравалі абразы,

Тут славілі вернасць сяброў.

Кайданны тут помніцца ляскат –

Злачынны заробак вякоў.

Ды бліжай натуры каўказкай

Быў цокат гасцінны падкоў.

Тут праўды не знаюць махлярскай,

Ілжы пры святочных сталах,

Тут ворагу па-гаспадарску

Хадзіць не дазволіў Алах...

Калі ж абступаюць нягоды,

І выпіта крыўда да дна –

Каўказ не гандлюе свабодай:

Чеченская пуля верна!..

Д’ЯБАЛЬСКАЕ ПЫТАННЕ

Не суджана змовіцца двум прарокам,

Адзінства – не іх узаемны дар.

Прарок – як гэты свет – адзінокі.

Ён толькі сам над сабой валадар.

Прарокі ж самі і навучылі –

Несумяшчальнасцю ў мудрых тамах:

Няма прарока ў сваёй Айчыне...

– А можа, Айчыны ў прарока няма?..

31.12.2007.

21 гадз. 30 хв.

2008

х х х

Нас двое на свеце:

Паэт і чытач.

Як родныя дзеці,

І смех наш і плач.

І хто з нас падсудны,

І хто з нас судзя, –

Не ўсочыць аблудны

Крытычны бадзяк.

А што ўзварушылі

Жыццю напаказ

Святыя вышыні –

То толькі для нас.

Ніхто тут чынамі

Таптацца не змог.

І трэці між намі

Адзін толькі Бог.

х х х

Вось так і жыццё адмыкаецца:

Бягуць з-пад снягоў раўчукі,

І ў чысціку – смутку ні каліўца:

Такуюць цецерукі;

Юрлівы шчупак на нерасце

Гайдае хвастом берагі,

І сакавік намерыўся

Выводзіць у поле плугі;

І чуе зямля цяжарная

З усіх вясновых дарог:

У небе высокім – жаўранак,

А над жаўранкам – толькі Бог.

х х х

Як знічка па небе – вогненнай крэскай, –

Пункт прызначэння – “ікс”...

Куды ён цябе, касмічны кур’ерскі,

Незваротны, як рэчка Сцікс?..

Толькі й шчсця, што час той не знаеш, –

Хоць і знаеш, чыя рука, –

На нейкім паўстанку разгон стрымае

І зніме цябе з цягніка...

ПЕРШАЯ І АПОШНЯЯ

Жадана галубіцца

З бяседаю першая чарка,

Апошняя – чубіцца,

Апошняя – цягне на сварку...

х х х

Не вяршыня нябёсы прашыла

Над бяскрыласцю гор сваіх, –

Гэта горы ўзносяць вяршыню,

Каб яна велічала іх.

х х х

Зорныя Мядзведзіцы сярпамі

Дажынаюць постаць на юры.

Складваю снапы гадоў тарпамі –

А жыццё не вывучыў напамяць...

Божачка, урок мне паўтары!..

х х х

Пачынаўся сёння клопатна мой дзень:

Нешта твары засмучоныя ў людзей,

Нешта вочы ападаюць да зямлі, –

Як бы з пылам іх вятры не замялі...

Здагадаўся я, што ўсё гэта не так:

Сёння ўхмурылася ў неба чарната.

Як жа вочы ўзняць і як яго любіць?..—

Нешта трэба, нешта трэба мне рабіць!..

Сёння дзень мяне паціху пахваліў:

Сёння з раніцы аблокі я бяліў.

х х х

З цішынёю сусветнаю ў полі

Паядналіся ўсе галасы.

Па-дзіцячы ў жытнёвым прыполе,

Залюляныя, спяць каласы.

Што ім сніцца, якія турботы?..

Я над полем жытнёвым лячу,

Каласы ахінаю пяшчотай,

“Не турбуйцеся, спіце...” – шапчу...

Прыйдзе спеласць – дзень пастараецца,

Сонца шчодрае не абміне!..

А пакуль што – спіце да раніцы:

Кажуць, дзеці растуць у сне.

Набіраюць зярняты сілу –

Будзе хлебна святочным сталам!..

...Перапёлка –як бохан – дзяліла

Ночку летнюю папалам...

“НЕ ЗАБЛУКАЙ...”

P.S. – пастскрыптум да апавядання

Юрыя Казакова “Никишкины тайны”

Бадзяжы дух – ні сцежак, ні слядоў, –

І толькі сэрца на крыжы выводзіў.

На поўначы шукаў свой лёс і дом –

А слова – матчына, смаленскае, знаходзіў...

А слова сведчыла, што гэта крывічы

Гукаюць крэўна – праз вякі – нашчадка...

Паслухай – і ў здзіўленні памаўчы:

Чыя зямля тут і чые пачаткі!..

І ты пачуў – і адгукнуўся край

Табе ў апавяданні адмысловым,

Дзе хлопчыку: “Сынок, не заблукай...”–

Сказала маці беларускім словам.

Я прачытаў – і нібы земляка

Сустрэў знячэўку на шляхах далёкіх, –

І з прывітаннем цягнецца рука,

І ў слове чую беларуса крокі!..

х х х

У каго

і якія

клопаты:

самапатоля

ці самадопыты?

У каго

і якія

таланы:

самаданосы

ці самаабманы?

У каго

і якія

памкненні:

самаўхваленне

ці самаспаленне?

У каго

і якія

сімпатыі:

самараспяцце

ці з веліччу сватанні?

У каго

і якія

яны –

гэткай

будзе

і ён

цаны.

ВІТАННЕ

Сціх крыгалому трэскат,

Рака пайшла ў разліў;

Бор сонечна пралескі

Па ўзгорках рассяліў;

Сабрала снег апошні

На панізоўях таль, –

І з жаўруковай поштай

Вясну вітаў ратай!..

НА ВОЛМЕ

У каго Волга,

а ў мяне – Волма.

А ў мяне – вольна,

а ў мяне – прыкольна

не Сцяпану Разіну

з дачкою князевай,

а на дне карасіку,

мысляру-класіку.

З-пад зялёнай раскі

ён мне шэпча казкі –

лёгкай чарацінкай,

вясёлай асачынкай,

ценем лазняковым

над заваддзю-падковай,

хвосцікам аб камень,

луской і плаўнікамі...

Кінуў я рыбачыць,

бо ў яго на Начы,

кажа, ёсць сваякі, –

значыць, мы землякі.

Дык хіба ж земляку

трапыхацца на кручку?!.

Я паверыў цуду,

я паверыў казцы –

аб калена вуду!–

хай яе трасца...

РУБЛЁЎСКАЯ ШАША

…реют мотороллеры.

За рулем – влюбленные –

как ангелы рублевские.

Фреской Благовещенья,

резкой белизной

за ними блещут женщины,

как крылья за спиной!..

Андрэй Вазнясенскі –

“РУБЛЕВСКОЕ ШОССЕ”.

1962.

А што – у Маскве задуха?

Палацы сціскаюць дыханне?..

Шаша Рублёўская ў руху

Мільёншчыкаў эпахальных...

Фанерна-агучаных “гёрлаў”

Тут час прадае, як шоўмэн.

І душыць паэтаў за горла

Бяскніжжам і безграшоўем...

Трайныя паверхі палацаў:

У рай і столькі ж у пекла...

Ну як тут будзе спявацца

Паэту з музаю пекнай?!.

Палацы... вертэпы... палацы...

Тут душы грызуць, як рэпу...

“Рублёўка” ў шале вібрацый, –

Вертэпы... палацы... вертэпы...

Тут нават адным уяўленнем

Уміг абяскрыліш натхненне...

Аддыхацца выйдзі ў сенцы,

Паэт Андрэй Вазнясенскі...

х х х

Вітае студзень зіму –

На ўзлёце, з начамі марознымі.

І што я скажу яму?

І ён – што маўчыць пагрозліва?..

Ці клопат ягоны такі:

Хвіліны студзіць развітальныя...

І крылы твае – дзве рукі –

Ляцяць у дарогу астральную...

Як ім непрытульна там,

Як неба холадам дыхае!..

І што застаецца нам? –

Надзея – цацкаю дымкаўскай.

І ўжо даймае мароз

Той дымкаўскай размалёўкаю,–

Здаецца, да сэрца прарос

Праз паліцечка лёгкае...

Цябе – як снягуркі сястру –

Ратуючы снежнай завабаю,

Я рукі абманна тру

І шчокі твае азяблыя.

І ты разумееш сама:

Снягоў цеплыня – абманная...

А зорак – а зорак няма:

У небе – адны туманнасці...

ШМАТКРАТНЫ

Дзяльба нястратная –

І ўсё ў цане:

Вам – дэмакратыя,

А ўлада – мне.

х х х

Жыцця і смерці крэўнасць спрадвечная

Нам Усявышнім наканавана.

Толькі смерцю ачалавечана

Будзе жыццё тваё – позна ці рана...

Мы і родныя ўсе і роўныя

Для Яе, што пакліча ў вырай,

І яшчэ да Суда Галоўнага

Атрымае кожны свой вырак.

Пакуль не Страшны,

Пакуль зямны –

Не ўспамінаюць

Грахоў ля труны...

Адгалошаны, неагалошаны

Будзе вырак суда людскога:

Пра нябожчыка – Богам адпрошана –

Толькі добрае ці... нічога...

х х х

Ну вось, як быццам

І ўвесь сакрэт:

Даў Бог забыцца,

Што ты паэт.

А словы самі –

Ці хто ўначы

Між зор красае? –

Мне шлюць зачын.

Што mor – каханне,

А mort – яно

Ўжо смерцю стане, –

І “t” – стырно.

Той гук бяздзейны,

Што неўпрыкмет

Так безнадзейна

Руйнуе свет.

Ён і прымусіць

Паверыць зноў,

Што ў землятрусе

Ты да асноў.

Няма спакою,

І крылы – з рук.

Вось што такое

Адзіны гук!..

х х х

Даўно такога не было:

Пад яблыняй – сумёты.

З пялёсткаў снегу намяло,

А вулей спеліць соты.

Даўно пчаліную гурму

Так не шчадрыла квецень:

Абвесніў мёдную зіму

Рой – і сабе, і дзецям.

х х х

Была на ліру мода,

І быў паэт як бог.

Цяпер у модзе модуль,

Камп’ютар перамог.

Купаюцца з пялёнак

Малыя ў моры тым,

І слепяцца стамлёна

Дзяды, нібы краты.

Як мне паразумецца

З касмічнаю труной?

Хто скажа, дзе падзецца

Мне з рыфмаю маёй?

Спытаюся ў салоўкі,

Спытаюся ў дразда...

А ў вераб’я – нялоўка:

Не з пеўчага гнязда.

Ды гэты сам прыкмеціў

Разгубленасць маю:

–А я, – сказаў, – на вецер

Парады не даю.

А я, – сказаў, – заўсёды

Пры песеньцы сваёй,

І – знай – перад народам

Не сорамна мне з ёй.

Хоць у чарзе па славу

Ніколі не стаяў,

Спяваю я па праву,

Бо песенька – мая.

Жыццё мазгуе крута,

Ды ўсё ж не шкодна знаць:

Нам не раўня камп’ютар –

Яму не заспяваць!..

Дык на якое ж ліха

Ты галавой панік?!

У рыфму дык у рыфму:

“Чык – чырык!”

РЭПЛІКА НА ПАРФОМАНСЕ

Гляджу – безнадзейна, са спачуваннем

На экзальтацыю і вычварэнь:

Крычаць, як быццам ідзе карчаванне

Зубоў, ці пакутна гняце мігрэнь.

Назоў – адпаведны праяве: парфоманс,–

Хто без кашулі, хто без штаноў...

Ці форма без зместу, ці змест без формы?

А сэнсу – як сэксу ў тупых каплуноў.

Навошта ж, навошта вам, хлопцы і дзеўкі,

Пераніцоўваць старое рыззё?

Ці ў свет вы прыйшлі як “адамчыкі-еўкі”,

А мы яшчэ ўсе на карачках паўзём?

Ёсць, кажуць, і ў музыцы муза такая –

Папсоўкаю служыць, пры добрых грашах:

Нібыта метал сыржавелы – цяжкая,–

Б’е дэцыбеламі па вушах...

Ды як ні вылузвайся, як ні галёкай –

Не знае Пегас металічных спружын:

Вершы цяжкія не пішуцца лёгка –

Спачатку іх трэба цяжка пражыць.

х х х

Таго, што абяцаў мне Бог,

Што меўся даць – заўжды і ўсюды,

Я зберагчы жыццём не змог

І, пэўна, смерцю не набуду.

Каму і што віноўны я?–

Не скажа продак, і нашчадак

Не ўзнае. А віна – мая,

І сэрца паліць мне няшчадна.

Калі на дзве душы адну

Пакутна лёс рассек аднойчы –

То холад вечнасці крануў

І абяскрыліў дар прарочы.

Калі на свет душы другой

І рэха ўжо не прыгукаю,

Перад сусветнаю смугой

Я ў Бога ласкі не шукаю.

І калі ўсё вярнуць мне зноў

Зямным Ён прапануе коштам,

Я не прыму мінулых сноў –

Спытаю толькі: “А навошта?..”

х х х

А могільнік у нас на вышыні дзяржаўнай:

Сто метраў ад яго – маяк трыянгуляцыі.

Вышэй за іх, бадай, быў з вежаю пажарнай

Былы касцельны гмах – ахвяра інкарнацыі.

Ды ён тут ні пры чым пры гэтых дзвюх вышынях:

Ён з тых, каго багор уладны не пялегаваў –

Яго на новы лад Саветы перашылі,

А гэтыя – агню і ўладзе не падлеглыя.

Што праўда, першы больш не служыць картаграфіі,

І артылерыя патрэбы ў ім не мае,

А вось другі – працуе, як па графіку,

І круглы год насельнікаў прымае.

Дазволу не пытаецца ні ў кога ён,

І месца “вертыкаль” тут не браніруе:

Усіх тут на руках адной дарогаю

Раз у жыцці нясуць – да райскіх выраяў...

Ды гэтых рук адчуць не давядзецца, мусіць,

Клады – хоць і ў зямлі – мяне чакаюць іншыя...

Няма жывой радні – дык мёртвым памалюся:

Прыедзьце па мяне – а вось не буду лішні я?..

х х х

Якія халодныя ночы,

Якія спякотныя дні...

То ў квецень мароз ускоча,

То ўсмажыць сухмень карані...

Даводзіць мудрэц-дыялектык:

“Інакш не бывае ў жыцці...”

Ды штосьці ўсміхаецца век мой...

А мне? – з ім у згодзе ісці?..

А як на душу ўсё кладзецца?.. –

Ні Маркс не падкажа, ні Кант...

Гісторыі нітка прадзецца,

А век мой? – нібы сімулянт?..

А мне што?..– ні збегчы, ні збочыць...

Ні крылаў, ні вышыні...

Якія пакутныя ночы,

Якія самотныя дні...

СПЕВАКІ

Слімак слімаку

Паціснуў руку:

–Здарова, слімак!

Дзе жывеш і як?

–Жыву, як і ўсе:

Грызу пакрысе

Капусны качан

І таўсцею, як пан.

–А я, браце мой,

 Змяніў імідж свой:

Падаўся ў папсу –

І зелень трасу.

–Таксама капусту?

–Угу, брат!– ды з хрустам,

Ды ліст кожны з тварам,–

Завецца далярам.

Някепскі навар –

То фэст, то базар:

І харч годны маю,

І песні спяваю!..

–Слімак?! – заспяваў?

А голас дзе ўкраў?

–А я й не гарлаю:

Я рот раскрываю,

Але не крычу –

Я ўголас маўчу.

Такая манера:

Спявае “фанера”!..

І мне б маўчанне тут захоўваць,

Бо ўсё ж няёмка падслухоўваць.

Ды – паверыце ці не –

Сёння радасць у мяне:

З дня таго на цэлы год

Чысты стаў мой агарод:

Буракі, і баклажаны,

І качан наш паважаны,

І турнэпс, і агуркі... –

Заспявалі слімакі!..

З МАЧУЛІШЧА Ў ГРЭКІ...

“Грэка-персідскія войны

І росквіт Афін”...

Настаўнік ад ведаў быў вольны,

Як з бражкай графін.

Вясёлы, бо знаў, што прагне

Сустрэчы салдатка-ўдава,

Настаўнік зачытваў параграф

І вывучыць нам задаваў.

Вячэрнік завочнай гадоўлі

Выходзіў, як з-пад агню:

Ён сам той падручнік адольваў,

Здаецца, упершыню.

Быў курс “акадэмій” кароткі –

Ваеннай навукі замес:

Драўляная сямігодка

І партызанскі лес.

І што яму грэцкія войны –

Не ў гэткіх ён сферах блукаў

І меў да праграмы школьнай

Медаль і пусты рукаў.

І нас не вучыў, а прывучваў

Падручніку давяраць,–

Такі быў файны падручнік –

З цяперашнім не параўнаць!

Даступны, просты, талковы –

Мы верылі ў кожны міф,–

І вёскі вузенькае кола,

Як свет, расшыралася ўміг...

З гісторыяй змогся настаўнік,

Са школы сышоў, але –

Нібыта з дзяцінства лістамі –

Мне тэмы падручніка шле.

Пра Зеўса і Гільгамеша,

Пра арганаўтаў лёс,

Пра баявую дэпешу,

Што марафонец нёс...

А тая... Сіндромам запойным

У памяці – нібы клін:

“Грэка-персідскія войны

І росквіт Афін”...

ДВА БЯДУЛІ

Было два Бядулі на Беларусі:

Адзін аб лёсе яе бедаваў,

Другі з аптымізмам жыў у хаўрусе:

На працадні бяду раздаваў.

Адзін у падручных пісьменніцкай музы

“Пяць лыжак заціркі” калісьці дзяліў,

Другі старшынёўскія лейцы тузаў:

Калгасам-гігантам натхнёна руліў.

Адзін пяром выручаў эпоху,

Лічыў: бяду нясе на гарбе,

Другі нагружаў: каб усім патроху,

І каб найменей – самому сабе.

Адзін штодзённа пяць лыжак заціркі

На бальшавіцкай харчэўні меў,

Другі на ўсе грудзі калгасныя ўшыркі

Геройскімі зоркамі ўладна грымеў.

Адзін хаваўся за псеўданімам,

Другі сапраўднае прозвішча нёс,–

Бядулі... А беды – не міма, не міма,

А ўсё навылёт праз народны лёс...

ГЕТЭРАМЕТРЫЯ

Тэма

Прастытутка: квадрат прастакутны

І роўна-даступны з усіх бакоў? –

Ці вугал лёсу, тупы, пакутны,

З навіссю ўчэпістых павукоў?..

х х х

Чытаю мудрыя кнігі –

Малітвы і споведзь вякоў,

А ў думах – ні промня адлігі:

Эпоха ледавікоў...

Маўчаць нябёсы старыя,

Зямны суцяшае храм...

Малюся Маці Марыі,

Заступніцы Марыям.

Спрачацца з промыслам божым –

Падказваць яму што і як

І грэх і па-людску нягожа,–

На ўсё яго воля, аднак –

Над Бібліяй ці над Каранам

Скажы толькі: –Божа, а ты б

Пажыў, дзе край зруйнаваны

І труціцца генатып...

х х х

Ва ўсіх – і жыццёвая тэма,

І свой дыхтоўны расклад,

А я – чалавек бессістэмны,

Як жнівеньскі зарапад.

Лячу, каб згарэць. А навошта?

Спытайцеся ў знічкі, калі

Яна прамільгае коштам

Камусьці даць знак на зямлі.

Нікім не запланаваны,

Сістэме не ўмею служыць, –

Асуджаны ці абраны,

Каб небу святлей было жыць.

х х х

Калі б сабраць і зблізіць – год за годам –

Далёкія й нядаўнія па часе:

Хто з радасцю прыходзіў, хто з нягодай,

Хто лёсу слугаваў, а хто спрачаўся,

Хто ўпэненасць прыносіў, хто сумненні,

Хто родным, блізкім наканоўваў беды,

Хто адышоў чужым халодным ценем,

А хто наогул не пакінуў следу,

Хто дапамог камусьці ў непагоду

Душой сагрэцца, а хто быў пракляты...

Калі б вось так усе іх – год за годам,–

Калі б іх запаліць над вечнай хатай...–

Якое б засвяцілася сузор’е,

Як з тых, нябесных, зорак, што злучае

Зямны наш позірк... Ды ніхто не згорне

Гадоў тых у сугучча, бо з адчаем

Я сувязі ірваў. І думаў: выйсце

Ў дні заўтрашнім. Абманнае кружэнне

Гадоў асеннім размятала лісцем, –

І хто ім знойдзе, без мяне, збліжэнне?..

Я руйнаваў гадоў мінулых прасла.

А выйшла – ад сябе адгарадзіўся.

І ўжо няўцям: то свеціць год пагаслы,

Ці ў выбуху – звышновы нарадзіўся?..

х х х

Забарона – прыкольная,

Як палёт, як душа,

Бо калі ўсё дазволена –

Што тады парушаць?!.

АДМАЎЛЕННЕ АД РАЮ

Стаміўся дзень, пытаецца дарога:

–Куды, куды спяшаешся, нябога?

Як многа ўсіх – і ні душы наўкола,

І ты – як на жніўі забыты колас:

Які самотны, і які маўклівы,

Які бяздомны без жытнёвай нівы...

Асенні дзень схіляецца да ночы –

Даецца ён, каб зразумець аднойчы,

Як дорага жыццё на схіле веку,

Адпушчанага небам чалавеку:

Адно імгненне, а ўжо рай бліжэй,–

Імгненне, што за вечнасць даражэй...

х х х

Бой апраметны

з сабою сам-насам –

Бог усясветны

прасторы і часу.

НА МОВЕ ТОЙ...

На мове той, што немаўлят люляе,

Што ў свет з бацькоўскай хаты выпраўляе,

Што на каханне сэрцы бласлаўляе,

Што на шляхах няўзлётных акрыляе,

Што ад ліхіх напасцяў замаўляе,

Што мудрасцю планіду аздабляе,

Што невычэрпнай глыбінёй здзіўляе

І песню – нібы з неба – пасылае,–

На мове той калі ўсе размаўляюць –

Усе наўкол і ўсюды ў родным краі,–

Як гэта і надзейна – і натхняе!..

МНЕ ВЯСНА НАПІША ПАСЛАННЕ...

У барознах бульбу акучваю,

Каб не ўзяўся загар зялёны.

А з-за лесу хмарка лятучая

Перуновым спяшыць паштальёнам.

Ну, напэўна ж, з добраю весткаю:

Будзе дождж – на ўраджай бульбоўны.

І маланка ўжо жахнула крэскаю,

Грымнуў гром, як архангел трубою.

Будзе дождж, пройдзе мякка разоркамі

І ўвесь свет сваёй мовай пявучай:

Буль-буль-буль, буль-буль...ба,– слова звонкае

Па складах вымаўляць навучыць.

І ўжо ліўня касыя лініі,

Як у сшытку па чыстапісанню,

Разліноўваюць неба сіняе,

Дзе ўспамінамі салаўінымі

Мне вясна напіша пасланне...

“АКЦЭНТЫ”

–Кніга жыцця ці кніга ныцця?–

Рэдактар пытаецца ў творцы.–

І мне не па-мне, і народу няўцям:

На якой ты ідэйнай падпорцы?

Агледзься: краіна расквеціла ўжо

Да шчасця шляхі і сцяжынкі.

Хіба ты не бачыш, не чуеш, няўжо,

Як б’юць у бубны дажынкі?!

Якому богу здаешся ў палон?

Ты творца, скажы, ці прытворца?

Ідэйны сорам, “зянонавы” клон,–

Якой жа тут быць адгаворцы?

Я ў творчыя жмуркі гуляць не люблю,

І ты расстаўляй акцэнты:

Ці прэзідэнцкаму служыш рублю,

Ці прэзідэнцкаму цэнту?

Пабач во: аб мове слязлівы ручай

Ды “вечны плач аб старонцы”...

А ты – каму спяваць, вызначай,

Знай, дзе ўстае наша сонца!..

І творца нятворча зніякавеў,

Пачуўшы: “Падчысцім, абкорым...”–

Ну, вось і займеў: палітычна гавеў,

А выйшла, што й слёзы ўжо – скорам...

Калі ўсё было тое, знаць вам карціць?

“Было”? Але – ці канчалася?!.

Адно толькі й знай: час назад адкруціць –

На брудэршафт з Уга Чавесам...

х х х

Гэта забаўка, ці піяр,

Ці зямлі нашай злы праклён:

Нібы цар, прыўладны ліхвяр

Прымярае нашчадка на трон.

А ў душы пралетарскай надлом:

–Зноў зямныя пайшлі багі.

Не хапае кароны з арлом,

А то рыхт – Мікалай другі...

Дзе ты знік, бальшавіцкі чысцец,

Рэвалюцыі гнеўны размах?!.

Над былым – за капцом капец,

На руінах – за гмахам гмах.

Во дзе бум працоўны і ўздым,

Во дзе тэхніка ўладна грыміць:

Салаўі перамог у Дразды

Пазляталіся гнёзды віць.

Б’е карупцыю тэлеэкран,

Ды сваім: “Не зважай!..” – падмігнуў,–

Над эпохай пад’ёмны кран

Шыю ўласніцкую працягнуў.

Ці бурыліся троны дарма,

Ці зваротна пайшлі вякі?!.

–Як шкада, што бога няма!–

Уздыхаюць бальшавікі...

х х х

Добры бог прынёс:

Там, дзе мора слёз,

Гора горны гмах,

Церняў Млечны шлях,

Там, дзе мёртвы смех,

Як галактык бег,

Дзе ад шчасця след

І надзей сусвет, –

Там мая зямля,

З ёй душою я

Паміж тых дарог...

Дзякуй, добры бог...

х х х

Той далёкай, вечна блізкай,

Той святой зямлі сакрэт –

Ён са мною ад калыскі,–

Мамін светлы запавет.

Ён загадкаю малітвы

Ўсе напасці адхіляў,–

З гэтай Кнігай старажытнай

Я, як з Богам, размаўляў.

Хоць чытаць не ўмела мама,

Трактавала Кнігу кніг:

Лёс ад Евы і Адама

Да правіннасцяў маіх...

Па шляхах жыцця, з дзяцінства,

Ад бацькоўскага стала

Ў край, што мне здаваўся сфінксам,

Кніга мудрасці вяла.

Да муроў Ерусаліма

Не дайшоў, не даляцеў,

Толькі шлях не збочыў міма –

Там я духам у Хрысце, –

Як прарокаў дабрадзейства

Паміж небам і зямлёй,

Як пясчынкі іудзейскай

Водсвет у слязе маёй...

х х х

А мне ўжо восьмы дзясятак,

А мне ўжо семдзесят тры,–

А ўсё малады, незаняты

Гняздуецца чорт унутры.

І носіць вясновыя ласкі

Асенняя золь у душу,

І лета само, без падказкі,

Прыходзіць, хоць я не прашу.

Аднак, не спяшайце лякацца,

Старэчых не тузайце сноў:

Віноўніца ўсіх правакацый

Адна і нязменная – зноў!..

Такі ўжо ў яе характар,–

А я – пра яе, пра яе:

Гэта паэзія раптам

Завалу гадоў узарве.

І што з ёй рабіць? “Глуповатой”

Сам Пушкін яе ахрысціў...

А мне ўсё ж восьмы дзясятак...–

Паэзія, адпусці...

ПЕРШАРОДСТВА

Не асноў карэнных абвяржэнне –

Каранёў ніхто тых не абсек,

Не крыніц духоўных адчужэнне,

А патокі дзвюх магутных рэк.

Не Дняпра ў манахі пастрыжэнне,

А хрышчэнне Кіева ў Дняпры,

Не Дзвіной паганства спасціжэнне,

А Рагнеды лёс – яе сястры.

Не набегам збройнае служэнне –

Бі суседа ды майно ірві,

А крывіцка-балцкае збліжэнне,

Паяднанне геннае крыві.

Гэта наша з вамі нараджэнне –

Не была гісторыя скупой:

Двух народаў крэўнае бражэнне –

Неўміручай вытрымкі напой!

Гэта нам зарука на ўзмужненне –

Праз Літву да Беларусі шлях.

Гэта наша з вамі абуджэнне

Сёння й назаўсёды. У вяках.

Полацка дзяржаўнае сцвярджэнне –

Беларускай існасці зара, –

І няма яшчэ Масквы княжэння,

І няма маскоўскага цара...

х х х

Я і прыдумваць не думаў гэта –

Прызналася смерць сама,

Сказала, як п’яны паэт паэту,

Што смерці ў смерці няма.

ДОНКІХОЦКА-БІБЛЕЙСКАЕ

А навошта мой плач

на забруджаных рэках,

Калі з душаў забруджаных

час наладжваць біблейскі зыход?

І навошта, прабач,

Дон Кіхот дваццаць першаму веку?

Так, той самы: на высмех асуджаны,

той, з дзіцячай душою, змагар Дон Кіхот...

На двубой папяровы

злу кідаю пальчатку,

Расінанта-Пегаса выводжу,

бяссонніца шчыт падае...

І шукаю ўсё Слова,

што было на Пачатку, –

Тое самае. Ды не знаходжу...

Ці Бог не дае?..

2009

ПРЫЛЯТАЙЦЕ...

У пакоі маім

на ўсю сцяну –

лес.

Яго прынёс

 і пасадзіў калісьці

рулон

модных на той час

фоташпалераў.

Трыццаць год

раскашуецца лес.

Колькі разоў

мянялі шпалеры,

а яго я збярог,

не даў скарчаваць

і на сметнік аднесці –

на спажыву бамжам,

наглядчыкам смеццевых скрынак...

Так і жыву я ў лесе –

і днём і ноччу.

Жыву – і любуюся.

Ды раптам сёння,

1-га студзеня 2009 года,

так-так, раптам –

здзівіўся:

а ніводная ж птушка –

праз столькі год –

не прыляцела ,

не зрабіла гняздо

ў маім лесе...

Спытаўся ў яго –

маўчыць.

Ні гуку...

Ці не таму і радкі

ападаюць во зараз

верлібрам –

без рыфмы, –

як асенняе лісце

ў лесе шпалерным маім...

І – ні гуку.

Маўчанне...

Як малітву,

шапчу –

прылятайце ж!...

Прылятайце –

прашу вас! –

хоць раз у год.

Прылятайце,

галасістыя птушкі!..

1.01.2009.

х х х

Прыгожа

і прывідна

ходзяць

змеі:

Паўзуць,

пераліваючыся

з прасторы

ў прастору.

Я іх не люблю,

але –

разумею:

Гэта –

вытрымкі

з усіх чалавечых гісторый.

Ідзе, як стаіць, –

незаўважна

і плоска:

Дзе след стары,

а дзе новы

пачаўся?..

Прыгожа –

бо нячутна

/зусім па-боску/

І прывідна,

бо –

губляецца ў часе.

Цынічна і раўнадушна

халодная, –

Гісторыя,

змяя падкалодная...

х х х

Так жыццё ўгрунтавана

Тварцом Усявышнім –

Па Законах Вялікіх

І нам Недаступных:

Што здаецца смяротнаму

Выпадковым ці лішнім,

У гармоніі свету

Мае чын абсалютны.

З той здагадкай і я

Век зямны дажываю:

Вось цвіце васілёк,

Палявы, непрыкметны,–

Хай ля сцежкі,

Хай доля ў яго межавая,

Але ж недзе і ён

На рахунку ўсясветным.

Пэўна ж, ёсць і ў яго

Найвялікшае наканаванне.

Вочы ў вочы глядзім,

А пытанні раяцца:

Ці ж ён тут аб’явіўся,

Каб, квітнеючы, чэзнуць і вянуць,

Ці – квітненнем адолець

Хаосу вар’яцтвы?..

Ці з нябёс на зямлю

Ён з таемнаю весткай пасланы,–

І якраз, можа, мне,–

Ды зблудзілася пошта?

Калі ж не –

І сакрэт той не мне абяцаны,–

То каму?

І навошта?..

ЛЕСАВІК

Як не чую пілу,

Як сякера не глушыць,

Днём – узношу хвалу

Небу, сонцу і птушкам.

А ў начную пару,

Што цямней, чым паданні,–

Сам з сабой гавару,

Сам сябе спавядаю...

х х х

Не суджана зноў паяднацца –

Вяртання не знаюць шляхі.

Заворваюць памяць юнацтва

Гадоў лемяхі.

Не ўгледзець і не дагукацца –

Час на спагаду глухі.

І сподзеў на цуд інкарнацый –

Як дождж у пустыні сухі.

Таму – будзь ласкавы збірацца

З-пад грэшнай зямной страхі

І небу не ладзь дэкарацый

З абманнай трухі...

Маліся: Суда б дачакацца,

Збавіцельнай Боскай вяхі.

Суд Страшны не страшыць спаткацца,–

І раптам даруе грахі...

ПРАВАСЛАЎНЫ...

Не трапячу, як асінавы ліст,

Перад амбонам дзяржаўным:

Учора – слаўны быў атэіст,

Цяпер – атэіст праваслаўны.

“Кароткі курс” чытаў нараспеў,

Нібыта псальмы Давіда.

І свечку ў царкве запаліць паспеў –

Каб поп індульгенцыю выдаў.

Сур’ёзна ці не – а душу сваю пру

На тыя ж самыя граблі:

То з богам /прылюдна/ пагавару,

То памалюся з д’яблам...

НІКОЛІ...

Як ніколі не ступіш на ўласны цень,

Так ніколі не спыніш апошні свой дзень.

Як ніколі не высніш пакутную ноч,

Так ніколі свой лёс не абыдзеш наўзбоч...

ДУМАЮ АБ ПАДАБЕНСТВЕ...

Стадыён тысячавокі,

І адна на ўсіх людзей

Зрэнка – мяч надзьмутабокі –

Да варот пагляд вядзе.

Пас налева, пас направа,

Пас наперад, пас назад, –

Стадыён не мае права

Галавой круціць не ў лад.

Во як гол – тады ўжо ўгору

Вочы ўсе і рукі ўсе:

Стадыён ляціць і горад

За сабой уверх нясе!..

КАБ ТАК БЫЛО...

Каб так было: ні ворага, ні сябра.

Каб ты са светам быў, як сам з сабой:

Свет – у табе, а ты – у ім.

І зябнуць

Каб зерню дум не даў перад сяўбой.

Каб вокам злым усходы не адолеў,

Каб не таптала рунь твая нага,

Каб за дабро плаціў дабром і долі

Ў зламысніка свайго не вымагаў...

Ды не было й няма дарогі роўнай

У чалавека на святой зямлі.

І не дае патолі дух бунтоўны,

І ўсё дарогі ў бездараж звялі...

О, калі б так, як думаў ты, як мог...

Але: і бог – не ты, і ты – не бог...

х х х

Я веру, Божа, у мудрасць тваю,

Малюся волі тваёй усявышняй,

Ды горкіх дум, аднак, не ўтаю:

А што ў цябе, Божа, народ мой лішні?

Чаму ж не ратуеш, не звернеш яго

З дарогі, пазначанай самаглумленнем,

Перад аналоем абманных багоў

Паставіўшым мову сваю на калені.

А з ёю і дух свой, і лёс – як прысуд:

Быць ці не быць народам...

Ці ты гэтак, Божа, знявераны люд

Па-боску ратуеш ад зводу?

Перад небыццём – на самым краі –

Ісціну, можа, спазнае,

Можа, паўстане з духоўных руін,

Абудзіцца і акрыяе?..

Грамніцы.

РАТУЕ ТАЙНА...

Два небыцці мне мець наканавана:

Адно – да нараджэння, а другое –

Што смерцю ў нас смяротнымі названа...

Жыццё – адмашка вечнасці ізгоям,

Каб на зямлі здаволіць іх імгненнем.

А знаць не даддзена: пакінуў ТАМ каго я?..

І толькі мрою: хто ПАСЛЯ сустрэне?..

Ды й ці надарыцца якая з кім сустрэча,

Калі зямныя рухнуць сутарэнні...

Ратуе тайна розум чалавечы –

Зямное, хоць і боскае, тварэнне...

УСЁ ВЯДОМА...

Усё вядома яшчэ да таго...

Чытае лёс з фармуляра майго:

Калі на свет я з’яўлюся,

Калі развітаюся з ім...

З кім сустрэнуся і размінуся,

А каго не сустрэну зусім...

З кім засмяюся

І з кім пабяруся...

Дзе прайду,

А дзе – упаду...

Дзе і якая

Чакае

Ўдача,

А на якой дарозе

Заплачу...

Каго абнадзею

Паглядам,

А каму зліхадзею

Здрадай...

З кім пасваруся

І як паміруся...

Усё вядома:

Дзе і калі

Паўтаруся я,

На якой зямлі...

Ці гэта навала

Мяне

Абміне... –

Усё вядома...

Толькі не мне...

х х х

Прышласць тоіцца мудрым сфінксам,

Дні шліфуе часу прыбой.

Ды вясёла часцінку дзяцінства

Мы нясём праз жыццё з сабой.

Неўпрыкмет яна свеціць і грэе, –

Па-анёльску: ні слоў, ні слядоў.

З ёй і ў старасці мы не старэем –

З абярэжніцаю ад гадоў.

Ці не тут і сакрэт, што па часе

Нам яна ўсё бліжэй і радней.

Не дзяцінімся – то засталася

Нам апошняя кропля на дне...

Смерць ёсць смерць – нішто не ўратуе...

Аднаго не дарую ёй,

Што дзяцінства часцінку тую

Засыпае сырою зямлёй...

х х х

Калі звініць спякотны дзень,

Калі ў грудзях гарыць сухмень,

Ты марыш аб адным тады:

О, хоць бы кропельку вады!..

А да крыніцы прыпадзеш –

То неспатольна п’еш і п’еш...

Так і жыццё: няма мяжы

Жаданню – вечна жыць і жыць...

І смутку нашага выток,

Што – усяго адзін глыток...

х х х

А мова – як луг квяцісты,

Дзе не хадзіла каса,

А словы – у звоні расістай,

І ў кожным свая краса.

І ў кожным свае тычынкі,

І песцікі, і нектар –

Салодкі, а то і з гарчынкай,–

На сто ладункаў завар!

Каб кожнай пчале – па кілішку,

Па кубку – усім чмялям,

Кузуркам-ласушкам пакрышку...

Не бойцеся – хопіць і нам!..

На сто адценняў – пялёсткі,

Каб міма ніхто не прайшоў,

Каб гэты дарунак боскі

Куточак у песні знайшоў.

ЗАМЯРЗАННЕ

Дзе рака гайдала плёсы,

Стыне хвалісты шурпак,

Ледзяную корку носам

Выпрабоўвае шчупак.

Пад вярбою заінелай

Вір суняў свой калаўрот,

І крынічка анямела –

Як вады набрала ў рот.

ЦІ НЕ ЧАС?..

Паглядзіш, як нахабна лезуць

Мільярдэры на п’едэстал,

Дык міжволі і зробіш выснову:

Ці не час заспяваць нанова

Палымяную “Марсельезу”

І ствараць “Інтэрнацыянал”?..

ЗЯМНОЕ І НЯБЕСНАЕ

З часам раблюся ўсё больш зямны:

Слухаю не сілы касмічныя,–

Хіба мацней, хто скажа, яны

За сілу зямную?

Не вечнасцю час адлічваю,

Ды касмічна шчырую:

Дзве-тры вечнасці –

І не меней –

За адно зямное імгненне

Космасу ахвярую.

А на зямлі раблюся ўсё больш нябесны,–

На зямлі – цесна.

Слухаю не ўдары сарака саракоў

У металічныя адліткі стопудовыя.

Слухаю не найдзюкоў,

Што шукаюць скрынку цвікоў,

Каб узводзіць палацы лядовыя.

Ні кансерватараў,

Ні бальшавікоў,

Ні завадатараў,

Ні тылавікоў,

Ні ліквідатараў-

Сілавікоў... –

Усе і ўсё –

Нібы камень на дно.

А са мной

На арбіце зямной

Застаецца адно:

Слухаю ўдары сэрца свайго

Маленькага,–

О, не знаць бы, што ўсё гэта ў ім сабранае! –

І нябеснае, і зямное...–

Колькі ў ім усяго-ўсявенькага...

А яно ўсё ідзе –

Не з жабрацкай кавенькаю,

На сардэчнасць не абабранае,

Не засіленае маною,

Ідзе –

Не трымціць па-рабску каленькамі

Перад уладнаю брамаю,

Ідзе –

У саюзе са мною.

Веру, сэрца, табе –

Ты знаеш:

Колькі ў мары маёй магіл,

Столькі згублена светам дарог...

Ты – зямны мой бог

І малітва мая зямная, –

Я ўсё табою напоўню,

Дзе разрывае вечнасць кругі,

І на шляху крыжавым,

Зноў і зноў я табе напомню

Пра зямныя мае даўгі:

Іх цяжар не пакінь жывым.

АРХІТЭКТУРНАЕ

Будынак – лёсаў канваір,

Будынак – сталінскі вампір:

Даносы ў сутарэннях –

Ні зносу, ні старэння.

ПЫТАННЕ ГРАФАМАНА

А вершы на тым свеце пішуць? Не?!

Тады не прыставайце з гэткім светам

І марна не ўгаворвайце мяне,–

Прабачце! – Я павінен жыць на гэтым.

ПРЫШЭСЦЕ

Сонечнай радасці крэскі

Весняць крыло матылю,

Сведчаць на ўзлеску пралескі:

Неба прыйшло на зямлю!..

ШТО Б І ЯК?..

Хто ты, сейбіт Вялікай Сяўбы?

Цемра з цемры. Загадка скразная.

А мяне ж магло і не быць.

Не было б – і аб тым бы ці знаў я?

Ні мяне, ні зямлі, ні травы –

І аб тым шкадаваць ці варта?

І якія ў мяне правы

Казыраць не існуючай картай?

Не існуючы – хто я? І хто б

Той сакрэт рассакрэціў, –

От бы знаць! – як мяне не было б,

Што было б, як жылі б вы на свеце?..

ЁСЦЬ ВЯСНА...

Ёсць вясна – у кожнага свая.

Кажуць, што яна бывае вечнай, –

Без прасторы, часу, – толькі як –

Як адчуць яе па-чалавечы?

Дрэвам стаць, каб сокі ў каранях,

Затаіўшыся ў зімовай стыні,

Прычакалі дзень, што ў прамянях

На душу зноў сонечна нахлыне?

Стаць ракой, што ў гнёце ледзяным

Не спыняе рух да акіяна,

Помнячы: вясны вяртанне ў тым

Воблаку, што з кропелек саткана?

Абярнуцца майскім матылём,

Што вясны знікненне знаць не знае:

Дзень, як вечнасць, пад яго крылом –

Не было яе, то й не знікае...

Пазайздрошчу дрэву, матылю,

Рэчкай пакланюся акіяну,

А вясну ва ўсім як ёсць таю –

Чарамі яе не ашуканы.

Буйствам кветак, зернем наліўным

Для мяне вясна бушуе ў леце,

Восені шматфарбныя званы

Згадкаю вясны гайдае вецер.

А зіма? А што зіма! Ды ў ёй,

Развітальнай, больш няма нічога:

Кожны дзень – вясна вясны зямной, –

У зіме – вясны трагічна многа.

ЭФЕКТ БЯЗВАЖКАСЦІ

Прагрэс душу прагрыз,

Натуры з’еў абрыс.

Прагрэс – жыцця пратэз

І чалавецтва крыз.

Прагрэз – далікатэс

На ўсезямным стале

І да разгадкі тэст

Усезямной – але

Па той нябесны прыз

Нагамі ўверх палез

І галавою ўніз.

х х х

Ці бачылі вы чалавека

З галавою, узнятай да неба,

Якога няма

/Не чалавека, а неба/,

Якое толькі міраж,

Вачэй зямных уяўленне,–

Абманнае,

Але такое звабнае,

Бо там – зоркі.

І ўсе яны – быццам на небе...

Дазвольце прызнацца:

Чалавек гэты – я,

Уласнай персонай,–

Прашу да кампаніі –

У зорны сусвет!..

х х х

А што тады будзе, як свет

Пакіне мяне ў небыцці?

І як я патраплю на след,

Каб з цемры той выйсце знайсці?

Не богазмаганцам памру,

І бога не мне паўтарыць –

Ды сам сабе неба ствару,

Каб зоркі нанова адкрыць.

НА АНТЫЧНЫ МАТЫЎ...

Нелады ў мяне з Мнемасінай,

Мнемасіна здраджвае мне:

Дрэва памяці абцерусіла, –

О багіня, я ў сне ці ў труне?

Адбіраеш імёны і даты,

На абліччах згушчаеш туман...

А маёю ж сяброўкай была ты

І ніколі не ўводзіла ў зман...

Нібы скарб са мною насіла

Ўсё, што лёс нам прынёс, берагла.

Як жа мне, скажы, Мнемасіна,

Без цябе – у ноч, без святла?

Ты даруй, што цябе закрэсліць

Іншы раз хацелася мне,

Хоць і знаў, што й дабро не ўваскрэсне,

Як благое цябе не кране.

Захавай жа ўсё да драбніцы –

Кожнай рысачкай кожны знак.

Як жа нам з табой памірыцца,

О багіня памяці, – як?..

“БЫЛЫЯ...”

І хто дыктуе той закон? –

Ад Бога ці ад д’ябла ён:

Сяброў – жыццё крадзе, адводзіць,

Ці самі моўчкі адыходзяць...

“Былыя...” Я цяпер для вас

Больш чым нішто: інертны газ, –

І не п’янкі, і не атрутны:

Ёсць, але я для вас адсутны.

Я нібы сфінкс: душа нямая

Ўсё на глухіх замках трымае.

І ўсё таму, што вас няма,

Што не збярог вас, не ўтрымаў...

Даводзіць час, што вы – былыя, –

Ды памяць зрэдку так заные...

БЫЎ ДЗЕНЬ...

Здзіўляюся мудрасцю мовы, –

Ну, хто яшчэ скажа глыбінней

Адным-аднюсенькім словам

Аб нашай душы галубінай?

Аб нашай, святой, беларускай, –

Пачуйце адно толькі: свя-та –

І: празд-ник… Якая музыка:

Адкрытых складоў – і зацятых...

І сэнс – як і музыка тая:

Што лепш? – не пытаецца блазнам:

Быў дзень: як малітва святая,

Ці так сабе – марны, праздный?..

НЕ ЗНАЦЬ БЫ...

Не знаць бы, якая

Мне з песні надзея,

Як птушка не знае,

Што лётаць умее...

СЛУХАЮ...

Слухаю рыбу.

А яна маўчыць.

На якой мове?...

Слухаю беларуса...

ЯК РАЗЛІЧЫЦЦА?..

Навошта прыходзіць на свет чалавек –

Вось тут, на гэтай зямлі? –

Не знае зямля: ці то ўдача, ці здзек,

Што мы з ёй на свеце жылі?

І што ёй да нейкага там Васіля...

Ды хто ж перад кім у даўгу?..

Не знаю, як спіцца табе, зямля,

А я – заснуць не магу...

х х х

Няма такой планеты

І кропкі няма зямной, –

На перасячэнні сусветаў

Спаткаліся мы з табой.

Няма такіх гравітацый,

Каб паядналі нас, –

Сусветаў лёс разлятацца,

Зямны нам не дадзены час...

х х х

Маршрутам да славы вечнай

Шыбуе натоўп малады,

А я ўжо – рухам сустрэчным

Іду. Хоць і знаю – куды...

О ЧАС...

А час – пажартаваць мастак

І жартаў сэнс не тоіць.

О час! – з чаго ж бы ўсё не так,

І ўсё – зусім не тое?..

Ці то з крывым люстэркам ты

Ідзеш? Ці я старэю? –

О час! – чаму ў смузе слаты

Світанкі вечарэюць?

І шпак – вясну не маладзіць,

І – стрэмкі жаўруковы...

І думка сонцу ўслед глядзіць,

Як змрочны лес яловы...

НА СХІЛЕ...

Як дзён сувой ні разгортваю,

Дзе сховы трымаюць зару,–

А ўсё ўспамінаю мёртвых

І з мёртвымі гавару...

СНІЦЦА СІНІЦА...

Сніцца сініца. Штоночы

Сніцца – зімы сястрыца,

Як быццам сказаць што хоча,

Ды агалоскі баіцца.

А я не магу здагадацца,

Таму й не магу суцешыць.

Колькі ж ты будзеш гайдацца

На ветры, блакітны арэшак?

Як раскусіць тваю тайну,

Як разгадаць таямніцу:

З краіны якой віртуальнай

Ты прылятаеш, сініца?

Дзе ты жывеш, дзе гняздуеш

З песенькай сціплай і шчырай,

Дзе сваіх дзетак гадуеш,

Дзе твой далёкі вырай?

Ці я нагадаў абліччам

Той згублены май далёкі,

І ты душу маю клічаш,

Бо сумна тваёй, адзінокай?..

У свет які на світанні

Ты адлятаеш, сініца,–

Неразгаданаю тайнай,

Каб зноў прыляцець і прысніцца?..

х х х

Жукі-караеды ўгрызаюцца стоена –

Жукам не ўспадобу лясная публічнасць:

Звалілася ў лесе маім сухастоіна –

Факт, скажам, як быццам і не гістарычны.

Звалілася ў лесе маім сухастоіна –

За лета да голі жукі абкарылі.

Было, як і ўсе, тое дрэва: прыстойнае,

Звычайнае дрэва – а лес абяскрылеў.

А лес абяскрылеў на крону зялёную, –

На цэлую крону! – на сонцаву ўцеху,

На песню птушыную, небам натхнёную,

На ветраву схову, на дзятлава рэха.

І на грыбное маё неспадзеўства:

Дзе кожнага разу што-небудзь прытоена,

На вышыню і на слоў чарадзейства...

...Звалілася ў лесе маім сухастоіна...

х х х

Пабачыцца б мне з табой,

Спытацца ў цябе наўпрост:

–Анёл бесцялесны мой,

Ты лёс ці да вечнасці мост?

Ахоўнік і апякун,

Прыстаўлены да мяне,

Ці ты са мною, пакуль

Жыццё на зямлі праміне?

Ці іншаму станеш служыць,

Маіх пазбыўшыся сноў,

І той, каму суджана жыць,

З пытаннем падступіцца зноў?..

А ты, як і гэты верш,

Уважыш маўчаннем сваім:

Ці слова было найперш,

Ці сэнс, затоены ў ім?..

Я толькі наказ даю:

Чыёй бы душа ні была,

Аберагай, як маю –

Пярынку з твайго крыла...

І чую:

–Зямны чалавек –

І мераеш меркай зямной.

Я твой – і табе быць навек

Як цень – неадлучна – са мной.

Ты мой – не пяклуйся дарма:

Душа не ведае тла.

Ты мой: калі ценю няма,

Значыць, няма і святла.

У ВЯНОК ЛІТАРАТУРНАМУ СКЕПТЫКУ

Цяжка на свеце

Скептыкам жыць:

Як у санеце –

Формы гужы.

Роўная мера:

Радок у радок,

Цвёрдая вера:

Убок ні на крок.

Ды горай, чым зона,

Гэткі санет –

Абагаўлёны

Скептыкам свет.

Хто што ні зробіць –

Ён тут жа супроць:

Кемлівай спробе

Надзене аброць.

Самую дробязь

То зменшыць спаўна,

То пераробіць

Муху ў слана.

Ходзіць з апаскай:

А раптам ухаб!..

П’е па-манаску:

Не з д’яблам хаця б...

Есць недаверкам:

“Хіба гэта блін?..”

Пхае цукерку

Ў рот, нібы клін...

Сонца ўсім свеціць,

А ён – у імжы...

Цяжка на свеце

Скептыкам жыць...

ВЕРАСЕНЬ З ЮПІТЭРАМ

Юпітэр можна бачыць як самы яркі аб’ект

у сузор’і Вадаліва.

Даведка з Календара-2009

“Планеты ў верасні”

Цягам верасня ты

Быў са мною, Юпітэр,

Твой пагляд залаты

Быў па-брацку адкрыты.

Перамоўлена шмат,

Недамоўлена болей.

Верыў я: акурат

Маю зорную долю.

Ды надзея мая

Засталася надзеяй.

Хто ім свой: ты ці я –

Пільна зоркі глядзелі.

Мы абодва былі

Перад імі як дзеці:

Я вось тут, на зямлі,

Ты ў касмічным сусвеце.

Разумелі яны:

Мы ад сонца святлімся, –

Не такія чыны

Ім па гонару ўвысях.

Ды не ў сорам было

Нам, што сонца люструем:

Гэта наша святло, –

Свецім – і не хітруем!

Першым ноччу заўжды

Сведчыў ты сямізорна,

Што ў нябёсах брады

Не знаходзяць паўторна.

Паўтараецца ўсё

Па-зямному зямное:

Дух да Бога ўзнясём,

Прах зарыюць з труною.

Ды не скончыцца шлях:

Хай не я – ты, Юпітэр,

На паўторных палях

Сееш вечнасці жыта.

ВЯСЕЛЛЕ

Поўня ў рацэ купалася,

Як маладая ўдава,

А вадзянік без фаласа

Лаўцом сябе выдаваў.

Русалкі чынілі кепікі

З пажаднага целяпня:

–Цялёпайся, ды з апекаю

Старэчай ты ёй не раўня.

Тут сом плаўніком пялёхнуў –

Як рыцар махнуў крысом, –

Гуло вяселле эпохі:

Пабраліся – поўня і сом.

х х х

Сонца ў Начы ўтапіла высі,

Зорка ціўкнула, як птушаня,

Берагі ў начы разышліся,

І суцішылася цішыня.

Не ўцікуеш: а што за рэчкай: –

Хто цікавіцца мной адтуль?

Вораг інфармацыйнай уцечкі –

Змрок – навін завязаў хатуль...

УНЁСАК

Стандарт адукацыйны рос:

Гіганты ўсе – і клерк, і бос.

А розніца? А ў тым, што лёс,

Хоць і не пёр наперакос,

Ды паасобку ўсім натрос,

І кожны парахоўна нёс

Унёсак на агульны воз:

Хто данясенне, хто данос.

ЧЫТАЮЧЫ КНІГУ КНІГ

1.

А ўсё-ткі Біблія – і ў святасці – тварэнне

Такое чалавечае, зямное, –

Усё тут дзеецца пад нашым сутарэннем:

Ад жменькі гліны да каўчэга Ноя;

Ад грэшнай Евы да сляпца Адама,

Што побач жыў, а райскага не бачыў!..

Усё: ягнятка з божымі слядамі

І ўрок тысячагоддзяў – грэх свінячы;

Будынак камунізма ў Вавілоне,

Што меркаваўся дублікатам раю;

І каласкі – як на калгасным полі

Мы ў час галодны – дбайна Руф збірае;

І тупае з Хрыстом-яздоўцам вослік,

І п’юць віно, і ў закусі – масліны;

Звяроў, кузюрак, птушак шматгалоссе,

Сухмень і дождж на горы і даліны... –

Зямное ўсё ў біблейскіх зімах-летах,

Усё пакрою і шыцця зямнога...

Дык што – Сусвет канчаецца на гэтым?..–

Спытайцеся, смяротныя, у Бога.

2009

2.

Мне Біблія шмат адкрыла

Забойстваў Старым запаветам.

–А дзе ж тая Боская міласць? –

Спытаў я ў айца Філарэта.

А ён – з усмешкай кітайца –

Не стаў бараніць Ягову:

–А вы Стары не чытайце –

Чытайце адразу Новы.

Цяпер я дакладна знаю:

Прарокі – зямныя людзі,

І Біблія – кніга зямная.

Нябесная – потым будзе.

2010

НІБЫТА Ў КОСМАСЕ ХУТАР...

Акенцам свеціць камп’ютар:

Нібыта ў космасе хутар, –

Лячу на яго здалёк –

Наіўны начны матылёк...

Пакутна ў нябёсах блукаю,

Нябесныя словы шукаю.

Не знаю – каму і навошта? –

Маўчыць касмічная пошта,

І пісьмы ад зор не прыходзяць:

Ці адрас мой не знаходзяць,

Ці ўжо не цікавяцца мною

З маёй планідай зямною?..

Скажы мне, хаўруснік астральны,

Ты й праўда каўчэг ратавальны

Ў патопе інфармацыйным

Ці проста тэхнічны цынік

І сэрца ў цябе не заные:

А дзе ж мае словы зямныя –

Ці я іх згубіў ці забыўся,

Што гэтак за неба ўхапіўся?..

Ну што ж, даражэнькі камп’ютар,

Хоць ты ў скараходы абуты,

І ўміг сусвет аблятаеш,

І ў вечнасці межаў не маеш, –

А як жа, а як жа з адказам ?

Яго не пачуў я ні разу...

Скажу табе, мудры камп’ютар:

Пытанне – не мёд, а пакута.

Яго і табе задаю...

Шануючы мудрасць тваю,

Хачу і сваёй не пазбыцца, –

Дык буду маліцца зямліцы.

За кожную краску, травінку,

За каласок, за пярынку,

Буду аберуч трымацца, –

Буду зямлёй ратавацца:

Тут думы мае і словы...

І ты не нахмурвай бровы,

Не “вісні” з праграмай вучонаю, –

Я так, я прывык “па-чорнаму”:

Спачатку душой вымяраць,

А потым – табе давяраць...

У “ФІЛЁЗАФЫ”...

Калі меркаваць цвяроза:

Адкуль яны ў нас бяруцца?!.

Сэнс збузаваў – то й “філёзаф”! –

Хоць крыкні – ратуйцеся, людцы!..

Ратуйцеся, каб не з’ехаць

З глуздоў да поўнага “zero”.

Ім што! – а ты, хоць і нехаць,

Гвалтуйся “рэчывам шэрым”...

Такіх “славясоў” напіхаюць...–

А сэнсу... а ўдумнай карысці...–

Што плюнуць бы след: “А няхай іх!..” –

Дык тут жа цямнотай ахрысцяць...

Карчуецца тэма за тэмай –

Расце “мысляроў” пагалоўе.

А ў скутку: духоўная немач

Хаваецца за “мудраслоўем”.

І кожны з крыкліваю позай,

І кожны такі вялікі,

І ў кожнага “чысты розум”

На “крытыку” тоіць разлікі...

І так набярэшся туману –

Пацягне ў “філёзафы” крукам:

А што – хіба соль на рану

Горш, чым на рану цукар?

Я ЛІСТАПАД...

У шапцы з хмар

Стаю на ўзлеску я –

Асенні цар, –

І Лістапад маё імя.

Я лістасейна

Ападаю на зямлю,

Якую па-вясенняму

Люблю.

Я лістасей,

Ды што з маёй сяўбы?.–

Лес аблысеў,

Схаваліся грыбы...

Ні ягад, ні арэхаў...–

З кім сустрэцца?..

І нават рэха:

Кліч – не адгукнецца...

Я Лістапад,

Я цар, –

Ды боскі дар

Не даў

Назад

Мне зрушыць

Каляндар.

Апошні ліст

Рыжэе ў барадзе...

Зімы гарніст

Вятрыста

Ў горн гудзе...

Я сёння

Лістапад,

Я цар лясны,

А Сакавік – мой брат,

Зялёны цар вясны.

Зімовых дум

Зімовы сум

Ён прэч з душы зганяе:

–Ідзе, ідзе

Зялёны шум! –

Маім лясам спявае.

Я чую

Песню тую, –

Яна мяне

Ратуе.

х х х

“Прабачце...” – я кажу на развітанне –

Усім і кожнаму, – і зараз, і ў запас...

Хоць прамаўчу, калі мяне не стане, –

Але прабачце тройчы і ў той час.

Хай страшны суд – пакуль зямны што – судзіць, –

Я ўсё прыму: я ў дзеі не глядач...

Але страшней, чым вырак, як не будзе

Каму – на ўсёй зямлі – сказаць “прабач”...

СЯБРЫНА

Мы жылі, як жыць належыць –

І гавелі, і пілі,

І на скрут юнацкіх сцежак

Неабачліва ішлі.

Але зналі аксіёму,

Што ад прадзедаў-дзядоў:

Не ўчыняць бяды нікому,

Злых, няправедных судоў.

Мы інтрыг не гарадзілі –

Не было ў душы прычын.

Як любіць – каго? – Радзіму.

А кахаць – каго? – Жанчын.

Аднаго сабе жадаю:

Рваць улады ланцугі,

І каб бросняю з гадамі

Не пакрыліся мазгі.

Жыць па правілах – ды ў бунце!..

А калі жыццё міне –

Не саромцеся: турбуйце!

Вам каго гукнуць? Мяне?

Калі ласка! Я паклічу –

Сам сябе, – не падвяду!

І адтуль – ахоўным знічам –

Цераз сто магіл – прыйду.

Бо сябрына – як рабрына:

З ёй, як з Еваю Адам,

Я ў адзінстве, – і абрынуць

Дружбу злоснікам не дам.

АПОШНІ...

Напачатку было слова...

Евангелле ад Яна

Сёння сонечны вецер,

Заўтра – буры на сонцы.

Ад сардэчных адмецін

Бог не даў абаронцаў.

Можа, гэтак і варта:

Біся, сэрца зямное,

Каб угледзець пажар той

Паміж небам і мною.

Будзь прыёмнікам чуйным

Даручэнняў асобых:

Што смяротным вяшчуе

Той касмічны Чарнобыль?

Сувязным па дастаўцы

Тэрмаядзерных вестак, –

Я адзін мо застаўся

З тых, каму не ўваскрэснуць.

Як у сонца праменняў

Не бывае зваротных,

Так жыцця не заменіць

Смерць жыццём несмяротным.

Вырак мой адмысловы:

Зноўку не паўтарыцца, –

Я асуджаны ў словы

На зямлі растварыцца...

ДЫЯЛОГ

Жыццё:

–А мне ўжо – ці круць, ці верць –

Ісці пад тваё крыло.

І што б ты рабіла, смерць,

Калі б жыцця не было?

Смерць:

– Запомні: я адбіццё

Тваё ў зваротным канверце.

І ці было б жыццё,

Каб раптам не стала смерці?..

УСЁ ЯНО...

Маснічка ад калыскі да парога,

Сцяжынка, што за веснічкі ўцякае,

Каб перакінуцца ў далёкую дарогу,

Крынічка, што ў аздобе асаковай

Рачулцы напярэймы выцякае,

І аблачынка, што грамы шукае,

І такавішчаў бой цецеруковы,

Дзе сцелюць пер’ем шлях да перамогі,

І баравік у сховах верасовых,

І плач зязюлі, што пра дом забылася,

І рэха, што ў лясах блукаць стамілася, –

Усё яно –

Як свет,

Адно:

Гукае, гукае дзяцінства,

Вяртае, вяртае дзяцінства...

Іду ўсё жыццё туды, –

Ды ў іншым кірунку сляды...

УСЯНОЧНАЯ

з 27-га на 28-е лістапада 2009 года

Генадзю Бураўкіну, –

атрымаўшы ад яго Выбраныя творы

ў “кнігазбораўскім” выданні

Гэта кніга колеру зары –

Гэты том – мне расхінаў нябёсы:

Усю ноч з табой прагаварыў

Сон мой, – як ступаў па зорах босы.

Колькі ўскалыхнулася ў душы

Заімглёных радасцяў і боляў!..

Гаманілі дні ў начной цішы, –

Гэта гаманілі мы з табою...

Хай цікуе старасць на дварэ

І карціць старой ля нас пагрэцца, –

Не, тых дзён ніхто не адбярэ:

Што было – навекі застаецца.

Знае кніга: сон мой не заснуў,

Ні на хвілю не замружыў вочы, –

Ён бяссонна мне вяртаў вясну

Гэтай лістападаўскаю ноччу.

НЕ БЫЎ БЕЛАРУСАМ…

О Божа, Тварэц Усявышні,

Успомні – на момант хаця б, –

Што я ў тваім свеце не лішні

І ў свеце людскім не раб.

Ты даў мне такую зямліцу, –

Што сам не знаходзіш прычын

Супроць, каб на ёй пасяліцца, –

Калі б не сусветны твой чын…

О Божа, твой клопат глабальны:

Каб з тропу не збіўся Сусвет.

А чуў, як са словам пахвальным

Глядзіць на нас кожны сусед?

Такая зямліца! – о Божа,

Ды як жа яе не любіць!?

І хто ў той любві пераможа,

Суседзі не могуць рашыць…

Таму й не зайздросці Айчыне

Маёй, – я здагадку набыў:

Усё гэта, Божа, з прычыны,

Што ты беларусам не быў…

х х х

Жыццё кароткае, як сон

Кароткай чэрвеньскаю ноччу, –

Здаецца, што даецца ён,

Каб зазірнулі ў вечнасць вочы.

Ды родняцца яны смяротна:

Сон – з захаду на ўсход імчыць,

Жыццё – трактуе шлях зваротны:

Усход на захад залучыць…

х х х

Адгукнецца і абарвецца,–

Вядзе, як на допыт

Той апошні вакзальны

Званок.

І твой крок

На прыступку вагона, –

Не вярнуць, не спыніць.

А са мной назаўжды застаецца

Нездзяйсняльны,

Адзіны мой клопат:

Як у полымі часу

Тваю горкую,

Гордую

Ўсмешку

Спаліць…

КЛІЧНІК І КРОПКА

Сонца Усходам хмурыцца

На Захад, што ноччу прамок.

Ева цыгаркаю курыцца,

Будзіць у краму замок.

Клічнікам кропка гандлёвая

Кліча запойны хаўрус, –

Хто тут каго пераплёўвае:

Еўра- ці хеўра-саюз?!

Пэўна, не знае й Амерыка:

Хто пазычае ў каго.

А круцялём быць намерыўся –

Іншых шукай берагоў.

Дзверы разгортвае раніца

Ў рай, – паспяшайся, Адам!..

Тлуста Еўропа ўзіраецца

Ў наш пахмялёны бедлам…

ГОНКА

Якія жарсці разгараюцца!

Куды вы ўсе ў зялёных шорах?!

Купіць Мальдзівы ці абранніцу?

Ці куш стаеміць у афшорах?

Куды вас гоніць хіжы бізнес,

Куды спяшаецеся здуру?

Ці ў той даляравай свярбізне

Аздоба людскае натуры?

Хіба няўцям: каса і граблі

Дадуць прыстанішча рэзоннае.

Ці й там намерыліся з д’яблам

Хаваць свае, хапаць казённыя?..

СНІЦЦА ЯДРАМ…

Як жар-птушка, Цар-пушка

Ў двор Крамлёўскі зляцела, –

Баявая нясушка –

І душою, і целам.

І наседжвае яйкі –

Двухпудовыя ядры:

Не жадае быць лялькай

Бабка сённяшніх “Градаў”…

Ды і іншыя птахі

Тояць сэнс у гняздоўі:

Крыл імперскім размахам

Свет узяць у абдоймы.

Дні касмічныя гунаў,

Тэрмаядзерных скіфаў, –

Сняцца ядрам чыгунным

Найсучасныя міфы…

ЯГАВІСТКІ

Каб ратаваць мяне

Ад бязбожжа імглістага,

У кватэры маёй званок зазвінеў,

А на парозе паўсталі дзве ягавісткі.

Дзве юныя, прасвятыя,

З Бібліяй нападоймы ў руках.

І падумалася: “А ці гэта не тыя,

Якіх шукаў, але не спаткаў?..”

Я пра тое…– а яны мне пра Біблію,

І нешта хочуць пра Ягову мне патлумачыць.

–Ды я сам, – кажу, – распытваў

Пісанне паглыблена,

І не раз, –

Ды адказ

Не знайшоў, як сустрэцца з парой юначай…

А тут во якраз! –

І вы на парозе!..

Заўсміхаліся ветла дзяўчаткі

/О наіўнасць святая!../:

–А вы яшчэ пачытайце…– бываюць выпадкі!..

Вось праз тыдзень ці два завітаем –

 І сустрэнемся ў Бозе…

Пайшлі… А я ўсё чытаю…

Дні лічу – і чакаю…

Не чутно ягавістак…

Ці забыліся пра дамову,

Ці па адрасе новым

Да самотнага атэіста