Verschillende stadszegels van Sneek
Belangrijke documenten werden vanaf de 11e door vorsten, hoge adel en kerkvorsten voorzien van een zegel. Hiermee werd de echtheid bevestigd, en aan de afbeelding kon de tekenaar “zegeldrager” herkent worden. Kloosters en steden beginnen in de 12e eeuw met het gebruik van zegels. in de 13e eeuw gevolgd door de lagere adel, wereldlijke organisaties en voorname burgers. Als vanaf de 16e eeuw steeds meer mensen leren schrijven, worden documenten steeds vaker ondertekend en verliest de zegel geleidelijk haar functie. Van Sneek zijn tegenwoordig nog vier verschillende zegeltypen bekend, de oudste uit 1422. Hieronder kunnen we een zogenaamd “Grootzegel” en `klein- of secreetzegel` herkennen. Oorkonden die betrekking hadden op de gehele stad, werden met het grootzegel gezegeld. En oorkonden die betrekking hadden op het schepenrecht (stadsbestuur) werden gezegeld met een secreetzegel. Zo vinden we het grootzegel onder een Gildenbrief van de timmerlieden uit 1481[1]; “wij onder deesen 't stads groet segel doen hangen”. Het gebruik van deze zegels vinden we ook terug in de Snitser Recesboeken (1490-1517), waarin o.a. overeenkomsten en straffen werden vastgelegd. Hierin vinden we een verdrag uit 1474 met de vermelding “soe hebben wij dessen brieff besegelt myt onssen stat segel”[2], hier hebben we het dus over het grootzegel. Vooral het secreetzegel komen we regelmatig tegen, dan lezen we meestal “meyt sted secreet is sigela” [3]. Uit de Snitser Recesboeken kunnen we ook afleiden dat de zegels door een van de raadsleden werden beheerd. De oudste melding komt uit 7 februari 1491[4] en heeft betrekking op het secreetzegel “doe ontfingh maester Jan Janssin reedsman dat sted secreet van Dirck Reynties”. Maar ook het grootzegel komen we tegen “Dirck Reijntiessoen dat principael stats segel ouer geuen in des rechtes handen”[5]. De drager van het secreetzegel was dan gemachtigd namens het schepenrecht overeenkomsten te zegelen.
Het Grootzegel
Op het grootzegel zien we in het midden het wapenschild met de halve adelaar en de drie kronen boven elkaar.Op het wapenschild staat een eikenboom.Het wapenschild wordt vast gehouden door twee schilddragers, links een Leeuw en de rechts een Wildeman. Kijken we goed op de achtergrond van het wapen en de schilddragers, dan kunnen we ranken en bladeren herkennen. Het geheel wordt gedekt door een gotische troonhemel, de pilaren staan tussen twee nissen of spitsbogen. Rondom is de tekst ; “S[igillum] SCABINORUM Q.MNITAT DE SNEKE” (zegel van de schepenen en gemeente van Sneek) aangebracht. Opvallend aan dit zegel is dat de schilddragers omgedraaid staan, op alle andere afbeeldingen staan ze anders om. Of dit een fout van de stempelsnijder was, of dat deze volgorde later is veranderd kunnen we niet zeggen. Er zijn nog twee exemplaren van dit zegel bekend. De oudste vinden we onder de Vrede van Groningen uit 1421, en een andere onder de gildenbrief van de timmerlieden uit 1481.
Het Secreetzegel, ook wel Kleinzegel
Van het Secreetzegel zijn twee verschillende typen van bekend. Op de eerste staat een afbeelding van de Sint Maartenkerk met twee torens met een zadeldak, staande aan de rechterkant. Op het kerkdak aan de koorzijde is een kruis te zien. Op de achtergrond is een boom (eik) te zien die boven de kerk uitsteekt. Het omschrift luid waarschijnlijk [secre]TUM [civitatis] SNEK[ensis]. De oudste (nog bekende) zegel afdruk, vinden we onder een oorkonde uit 1423. Daarnaast zijn nog twee exemplaren bekend uit 1432 en 1434. Waarschijnlijk is de stempel van het eerste type secreetzegel rond 1440/50 verloren gegaan, en vervangen door een nieuwe stempel. Dit tweede type lijkt gebaseerd te zijn op het eerste type, het grootste verschillen zijn dat de kerk omgedraaid is, en het omschrift is uitgebreider, en leest nu; “SECRETUM CIVITATIS SNEKENSIS” (Secreetzegel van de stad Sneek). Er zijn nog drie exemplaren van dit zegel bekend, onder oorkonden uit 1456, 1489 en 1492.
[1] Miedema, 1895, 196 [2] SRB 2937 [3] SRB 1,3,4,14,35,37,40,42,50,77,78,79,80,81,82,84,93,94,95,98,99,100,154,3104,3121,3323,3326,3334,3826, 4122,4202, [4] SRB 3 5] SRB 4252
