Καιρὸς τοῦ καθελεῖν καὶ καιρὸς τοῦ οἰκοδομῆσαι Εκκλ.3,3.
Καιρὸς τοῦ καθελεῖν καὶ καιρὸς τοῦ οἰκοδομῆσαι. ταῦτα καὶ ἐν τοῖς πρὸς τὸν προφήτην Ἱερεμίαν παρὰ τοῦ θεοῦ ῥηθεῖσιν ἔστι μαθεῖν, ᾧ δέδοται θεόθεν ἡ δύναμις εἰς τὸ πρότερον καθαιρεῖν καὶ ἐκριζοῦν καὶ κατασκάπτειν καὶ τότε ἀνορθοῦν καὶ ἀνοικοδομεῖν καὶ καταφυτεύειν. Χρὴ γὰρ πρότερον ἐν ἡμῖν ἐρειπωθῆναι τὰ τῆς κακίας οἰκοδομή ματα καὶ τότε καιρόν τε καὶ εὐρυχωρίαν εὑρεῖν πρὸς τὴν τοῦ ναοῦ τοῦ θεοῦ κατασκευὴν τοῦ ἐν ταῖς ψυχαῖ οἰκοδομουμένου, οὗ ἡ ὕλη ἀρετὴ γίνεται. Εἴ τις γὰρ ἐποικοδομεῖ ἐπὶ τὸν θεμέλιον τοῦτον χρυσίον καὶ ἀργύριον καὶ λίθους τιμίους, ταῦτα ἡ ἀρετὴ ὀνομάζεται· ξύλῳ δὲ καὶ χόρτῳ καὶ καλάμῃ ἡ τῆς κακίας ἑρμηνεύεται φύσις, ἥτις εἰς οὐδὲν ἄλλο ἢ εἰς πυρὸς δαπάνην παρασκευάζεται. Οταν οὖν ἐκ χόρτου καὶ καλάμης τὰ οἰκοδομήματα ᾖ, τουτέστιν ἐξ ἀδικίας τε καὶ ὑπερηφανίας καὶ τῆς λοιπῆς τοῦ βίου κακίας, πρότερον ταῦτα εἰς ἀφανισμὸν ἀγαγεῖν ὁ λόγος διακελεύεται, εἶθ' οὕτω τὸ χρυσίον τῆς ἀρετῆς ὕλην τῆς κατασκευῆς τοῦ πνευματικοῦ οἴκου ποιήσασθαι. Οὐ γὰρ ἔστι τῇ καλάμῃ συμφυῆναι τὸν ἄργυρον ἢ τῷ χόρτῳ τὸ χρυσίον προσλιπανθῆναι ἢ τὸν μαργαρίτην τῷ ξύλῳ, ἀλλ' εἰ μέλλοι τοῦτο εἶναι, χρὴ πάντως ἀφανισθῆναι τὸ ἕτερον. Τίς γὰρ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος; οὐκοῦν καθαιρεθήτω πρότερον τὰ τοῦ σκότους ἔργα καὶ τότε κατασκευασθήσεται τὰ φωτεινὰ τοῦ βίου οἰκοδομήματα
Μετάφραση
<<Υπάρχει ώρα για κατεδάφιση και ώρα για οικοδόμηση>>25. Αυτά μπορούμε να τα μάθομε και από όσα είπε ό θεός στον προφήτη Ιερεμία, στον όποίο δόθηκε από τό θεό ή δύναμη να θανατώνει πρώτα και να ξεριζώνει και να ξεθεμελιώνει και τότε να ανορθώνει και να ανοικοδομεί και να σπέρνει26. πρώτα πρέπει να γίνουν ερείπια μέσα μας τα οικοδομήματα της κακίας και τότε να βρούμε τον κατάλληλο καιρό και την ευρυχωρία για την κατασκευή του ναού του Θεού, που οικοδομείται μέσα στις ψυχές 27. , και του οποίου το υλικό είναι η αρετή. Αν πάνω στο θεμέλιο αυτό χτίσει κανένας με χρυσάφι και ασήμι και πέτρες πολύτιμες , αυτά είναι ονόματα που παίρνει η αρετή. Το ξύλο και το χόρτο και το καλάμι σημαίνουν τη φύση της κακίας 28.που δεν ετοιμάζεται για τίποτε άλλο παρά μόνο για να την φάει η φωτιά . Όταν λοιπόν τα οικοδομήματα μας είναι από χόρτα και καλαμιές , δηλαδή από αδικία και υπηρηφανεια και την υπόλοιπη κακία της ζωής , ο λόγος προστάζει αυτά πρώτα να οδηγήσουμε στον αφανισμό κι έτσι έπειτα να χρησιμοποιήσομε το χρυσό της αρετής ως υλικό για την κατασκευή του πνευματικού οικοδομήματος. Δεν μπορεί να δέσει το ασήμι με την καλαμιά η ο χρυσός να πάρει ομορφιά από το χόρτο η το μαργαριτάρι από το ξύλο , αλλά αν θέλουμε να είναι το ένα , το άλλο πρέπει να αφανιστεί. <<Τι σχέση έχει το φως με το σκοτάδι ;>> 29.Γι αυτό πρέπει πρώτα να κατεδαφιστούν τα έργα του σκότους και τότε θα κατασκευαστούν τα ολόφωτα οικοδομήματα της ζωής
Ὅμοιον δὲ τοῖς εἰρημένοις καὶ τὸ ἑπόμενον·
Καιρός, φησί, τοῦ φυτεῦσαι καὶ καιρὸς τοῦ ἐκτῖλαι τὸ πεφυτευμένον. Οἴδαμεν, τίς ἡμῶν ὁ γεωργὸς καὶ ἡμεῖς τίνος γεώργιον. Τὸ μὲν γὰρ παρὰ τοῦ Χριστοῦ, τὸ δὲ παρὰ τοῦ δούλου τοῦ Χριστοῦ μεμαθήκαμεν Παύλου. ὁ μὲν γὰρ Κύριός φησιν, ὅτι ο Πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστιν, ὁ δὲ ἀπόστολος πρὸς ἡμᾶς λέγει, ὅτι Θεοῦ γεώργιόν ἐστε. Ο οὖν μέγας γεωργὸς τὰ ἀγαθὰ φυτεύειν μόνον ἐπίσταται (Ἐφύτευσε γὰρ ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολάς), τὰ δὲ ἐναντία τοῖς ἀγαθοῖς ἀποτίλλει· πᾶσα γὰρ φυτεία, ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ Πατήρ μου ὁ οὐράνιος, ἐκριζωθήσεται. οὐκοῦν ἡ Φαρισαϊκὴ κακία τε καὶ ἀπιστία καὶ ἡ πρὸς τὰ γινόμενα παρὰ τοῦ Κυρίου θαύματα ἀγνωμοσύνη ταῦτα τὰ φυτά ἐστι τὰ ἐκτιλλόμενα. χρὴ γὰρ ἐπικρατῆσαι τὸ κήρυγμα τῆς σωτηρίας, χρὴ κηρυχθῆ ναι τὸ εὐαγγέλιον ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ, χρὴ πᾶσαν γλῶσσαν ἐξομολογήσασθαι ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός. ἐπεὶ οὖν ταῦτα γενέσθαι χρὴ πάντως, ἡ νῦν ἐπι κρατοῦσά τινων ἀπιστία οὐκ ἔστιν ἐκ τῆς τοῦ πατρὸς φυτείας, ἀλλὰ τοῦ παρασπείροντος τὰ ζιζάνια ἢ τοῦ παραφυτεύοντος τῷ δεσποτικῷ ἀμπελῶνι τὴν Σοδομιτικὴν κληματίδα. Όπερ οὖν ἐκεῖ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ παρὰ τῆς δεσποτικῆς φωνῆς ἐπαιδεύθημεν, τοῦτο νῦν καὶ ἐν τῷ αἰνίγματι τοῦ Εκκλησια στοῦ ἐδιδάχθημεν, ὅτι ὁ αὐτὸς καιρός ἐστι τό τε σωτήριον τῆς πίστεως φυτὸν παραδέξασθαι καὶ τὸ τῆς ἀπιστίας ἀποτῖλαι ζιζάνιον. Ο δὲ ἐπὶ μέρους περὶ τοῦ κατὰ τὴν πίστιν κατορθώ ματος εἴρηται, τοῦτο καὶ ἐπὶ πάσης ἀρετῆς ἀκολούθως ἄν τις νοήσειε. Καιρὸς τοῦ φυτεῦσαι τὴν σωφροσύνην καὶ ἐκτῖλαι τὸ τῆς ἀκολασίας φυτόν. Οὕτω καὶ δικαιοσύνης φυτευθείσης ἀπορριζοῦται τὸ ἄδικον βλάστημα, καὶ τὸ τῆς ταπεινοφροσύνης φυτὸν τὸν τῦφον ἀνέτρεψεν ἥ τε ἀγάπη βλαστήσασα τὸ πονηρὸν τοῦ μίσους δένδρον ἐξήρανεν. Ωσπερ οὖν καὶ ἐκ τοῦ ἐναντίου γίνεται· ἡ ἀδικία πληθυνομένη τὴν ἀγάπην κατέψυξε, καὶ τὰ ἄλλα πάντα κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, ἵνα μὴ τὰ καθ' ἕκαστον λέγοντες διατρίβωμεν, ὁμοίως νοοῦντες οὐ σφαλησόμεθα
Μετάφραση.
Όμοιο με όσα είπαμε είναι και το επόμενο <<υπάρχει >>λέει , <<καιρός να φυτέψεις και καιρός να κόψεις ότι φύτεψες>> 16. Γνωρίζομαι ποιος είναι ο γεωργός μας κι εμείς ποιου η καλλιέργεια είμαστε . Το ένα το μάθαμε από το Χριστό , το άλλο από το δούλο του Θεού Παύλο. Ο Κύριος λέει , << ο Πατέρας μου είναι ο γεωργός >> 17. και ο Απόστολος πάλι μας λέει <<είστε καλλιέργεια του Θεού >> 18. Ο μέγας Γεωργός λοιπόν ξέρει να φυτεύει τα αγαθά μόνο(<<ο Θεός φύτεψε παράδεισο στην Εδέμ, κατά την ανατολή>>19.), τα αντίθετα στ’ αγαθά τα ξεριζώνει.
«Κάθε φυτεία, που δε φύτεψε ό Πατέρας µου ό ουράνιος, θα ξεριζωθεί»20. Γι' αυτό λοιπόν, αυτά τα φυτά που ξεριζώνονται είναι ή φαρισαϊκή κακία και απιστία και ή αγνωµοσύνη στα θαύµατα τού Κυρίου. Πρέπει να επικρατήσει το κήρυγµα της σωτηρίας, πρέπει να κηρυχθεί το Ευαγγέλιο σ' όλον τον κόσµο.21, πρέπει κάθε γλώσσα να όµολογήσει ότι «Κύριος είναι ό Ιησούς Χριστός για να δοξάζεται έτσι ο Θεός Πατέρας»22. Αφού λοιπόν πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν όλα αυτά, ή απιστία µερικων που επικρατεί τώρα δεν προέρχεται από την καλλιέργεια τού Πατέρα, αλλά από τον παρασπορέα των ζιζανίων η τον παραφυτευτή µμέσα στον αµπελώνα το δεσποτικό της σοδοµιτικης κληµατίδας.
Αυτό λοιπόν που διδαχτήκαµε εκεί από τή δεσποτική φωνή μέσα στο Ευαγγέλιο, αυτό διδαχτήκαµε και στον αινιγµατικό λόγο του Εκκλησιαστή, ότι είναι ό ίδιος ο καιρός κατάλληλος και να δεχτουµε το σωτήριο φυτό της πίστεως και να ξερριζώσοµε το ζιζάνιο της απιστίας. 'Ό,τι είπαµε για το έπιµέρους κατόρθωµα της πίστης αυτό µπορεί να το πει κανένας κατά λογική ακολουθία και για κάθε αρετή. Είναι καιρός να σπείρει κανένας τη σωφροσύνη και να ξεριζώσει το φυτό της ακολασίας. Με τον ίδιο τρόπο αφού σπαρεί ή δικαιοσύνη ξεριζώνεται ύστερα το φύτρο της αδικίας. Το φυτό της ταπεινοφροσύνης ανέτρεψε την έπαρση, ή αγάπη βλάστησε και ξέρανε το κακό δέντρο του µίσους. 'Όπως πάλι γίνεται και αντίθετα. Πληθαίνοντας ή αδικία παγώνει την αγάπη και µε τον ίδιο τρόπο όλα τα άλλα δε θα κάνοµε λάθος αν τα σκεφτούµε όµοια για να µην χρονοτριβούµε αναφέροντάς τα ένα-ένα.
16. Εκκλ.3,2 17. Ιω.15,1 18. Α Κορ,3,9 19. Γεν. 2,8 20. Ματθ. 15,13 21. Ματθ. 20,13 22. Φιλιπ. 2,11 25. Εκκλ.3,3 26 Ιερ 1,10 27. Α Κορ 3,16 28. Α Κορ 3,12 29. Β Κορ 6,14
Από Γρ. Νυσση Ερμηνεία εις τον Εκκλησιαστή
ΛΟΓΟΣ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΟΣ ΜΕΓΑΣ ΓΡ.ΝΥΣΣΗ
Πρόλογος.
Ὁ τῆς κατηχήσεως λόγος ἀναγκαῖος μέν ἐστι τοῖς προεστηκόσι τοῦ μυστηρίου τῆς εὐσεβείας, ὡς ἂν πληθύνοιτο τῇ προσθήκῃ τῶν σωζομένων ἡἐκκλησία, τοῦ κατὰ τὴν διδαχὴν πιστοῦ λόγου τῇ ἀκοῇ τῶν ἀπίστων προσαγομένου.οὐ μὴν ὁ αὐτὸς τῆς διδασκαλίας τρόπος ἐπὶ πάντων ἁρμόσει τῶν προσιόντων τῷ λόγῳ, ἀλλὰ κατὰ τὰς τῶν θρησκειῶν διαφορὰς μεθαρμόζειν προσήκει καὶ τὴν κατήχησιν, πρὸς τὸν αὐτὸν μὲν ὁρῶντας τοῦ λόγου σκοπόν, οὐχ ὁμοιοτρόπως δὲ ταῖς κατασκευαῖς ἐφ' ἑκάστου κεχρημένους. ἄλλαις γὰρ ὑπολήψεσιν ὁ ἰουδαίζων προείληπται καὶ ὁ τῷ ἑλληνισμῷ συζῶν ἑτέραις, ὅ τε Ἀνόμοιος καὶ ὁ Μανιχαῖος καὶοἱ κατὰ Μαρκίωνα καὶ Οὐαλεντῖνον καὶ Βασιλείδην καὶ ὁ λοιπὸς κατάλογος τῶν κατὰ τὰς αἱρέσεις πλανωμένων ἰδίαις ἕκαστος ὑπο λήψεσι προειλημμένοι ἀναγκαίαν ποιοῦσι τὴν πρὸς τὰς ἐκείνων ὑπονοίας μάχην· κατὰ γὰρ τὸ εἶδος τῆς νόσου καὶ τὸν τρόπον τῆς θεραπείας προσαρμοστέον. οὐ τοῖς αὐτοῖς θεραπεύσεις τοῦ Ἕλληνος τὴν πολυθείαν καὶ τοῦ Ἰουδαίου τὴν περὶ τὸν μονογενῆ θεὸν ἀπιστίαν, οὐδὲ ἀπὸ τῶν αὐτῶν τοῖς κατὰ τὰς αἱρέσεις πεπλανημένοις ἀνατρέψεις τὰς ἠπατημένας περὶ τῶν δογμάτων μυθοποιίας· οὐ γὰρ δι' ὧν ἄν τις ἐπανορθώσαιτο τὸν Σαβέλλιον, διὰ τῶν αὐτῶν ὠφελήσει καὶ τὸν Ἀνόμοιον, οὐδὲ ἡ πρὸς τὸν Μανιχαῖον μάχη καὶ τὸν Ἰουδαῖον ὀνίνησιν, ἀλλὰ χρή, καθὼς εἴρηται, πρὸς τὰς προλήψεις τῶν ἀνθρώπων βλέ πειν καὶ κατὰ τὴν ἐγκειμένην ἑκάστῳ πλάνην ποιεῖσθαι τὸν λόγον, ἀρχάς τινας καὶ προτάσεις εὐλόγους ἐφ' ἑκάστης διαλέξεως προβαλλόμενον, ὡς ἂν διὰ τῶν παρ' ἀμφοτέ ροις ὁμολογουμένων ἐκκαλυφθείη κατὰ τὸ ἀκόλουθον ἡ ἀλήθεια.
Μετάφραση
Πρόλ. 1. 'Η μέθοδος της κατηχήσεως είναι μεν αναγκαία εις τους προϊσταμένους τού θρησκευτικού βίου, ώστε να είναι δυνατόν να πληθύνεται η 'Εκκλησία με την προσθήκην των σωζόμενων, καθώς η διδασκαλία τού περί πίστεως λόγου προσάγεται εις την ακοή των απίστων αλλά όμως δεν είναι εφαρμόσιμος ο ίδιος τρόπος διδασκαλίας εις όλους τους προσερχόμενους εις τον λόγο, αλλά πρέπει να προσαρμόζωμεν κατά τας μεταξύ των διαφοράς των θρησκειών την κατήχηση αποβλέποντες εις τον ίδιον σκοπό τού λόγου, αλλά μη επιχειρηματολογουντες κατά τον ίδιον τρόπον. Πράγματι με αλλας προϋποθέσεις σκέπτεται ιουδαιζων και με αλλας ελληνίζων, ο 'Ανόμοιος και ο Μανιχαίος, και οι οπαδοί τού Μαρκίωνος και του Βαλεντίνου και του Βασιλείδου, και όλη η άλλη η σειρά των πλανωμένων εις τας αιρέσεις, Έκαστος με τας ιδιαιτέρας προκαταλήψεις του καθιστούν αναγκαία την εναντίον των δοξασιών των μάχην. Διότι ο τρόπος της θεραπείας πρέπει να προσαρμόζεται συμφώνως προς το είδος της νόσου. Δεν θα θεραπευτεί με τα ίδια μέσα η πολυθεΐα του Έλληνος και ή απιστία του Ιουδαίου ως προς τον μονογενή Θεόν. ούτε πάλιν είναι δυνατόν να ανατρέψει με τα ίδια επιχειρήματα τας απατηλός περί των δογμάτων μυθοποιίας των πλανωμένων εις τας αιρέσεις. Δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει κανείς τον Ανόμοιον με τα Επιχειρήματα δια των οποίων ανατρέπει τον Σαβέλλιον, ούτε η μάχη προς τον Μανιχαίον θα ωφελήσει και τον Ίουδαίον, αλλά πρέπει, όπως ελέχθη, να λαμβάνομαι υπ' όψιν τας αντιλήψεις των ανθρώπων και να προσαρμόζομαι τον λόγον εις την πλάνη την οποίαν έχει έκαστος, προβάλλων αρχάς και προτάσεις ευλογοφανείς εις έκαστη συζήτησιν, ούτος ώστε η αλήθεια να αποκαλυφθεί κατά τρόπον συνεπή με εκείνα τα οποία είναι ομολογημένα από αμφότερα τα μέρη.