Rối loạn trương lực cơ hàm

Cử động vô thức của khu vực hàm - miệng (stomatognathic) được biểu hiện qua các bệnh lý như hội chứng rối loạn vận động (dyskinesia) hay bệnh rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia - bệnh này là khi có lực tác động một cách vô ý thức vào các vị trí như miệng, hàm, lưỡi, môi), những cử động vô thức này dẫn đến tình trạng người bệnh không thể nhai, không mở hay ngậm miệng được, đau cơ, chệch quai hàm, rất khó khăn khi thực hiện động tác nuốt hay nói chuyện. Với tình trạng bệnh đa dạng như thế, nhiều phương pháp điều trị kết hợp đang được thực hiện như uống thuốc, điều trị bằng thuốc gây tê cục bộ (còn gọi là phương pháp điều trị MAB), điều trị bằng Botulinum, hay phẫu thuật.

Sơ đồ trang web

I. Giới thiệu

1. Những triệu chứng của cử động vô thức và các bệnh lý khác

2. Tác động và nguyên nhân

3. Quá trình nghiên cứu và lâm sàng

II. Cử động vô thức của khu vực hàm - miệng

1. Rối loạn trương lực cơ

- Rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia)

2. Đặc điểm lâm sàng của rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia)

3. Rối loạn vận động (dyskinesia)

4. Chứng nghiến răng (bruxism)

III. Chẩn đoán rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia)

1. Tự kiểm tra rối loạn trương lực cơ hàm - miệng

2. Liên hệ

3. Gửi hình ảnh và video

4. Chẩn đoán từ xa

5. Hẹn khám để chẩn đoán lần đầ

- Chỉ dẫn đến trung tâm y tế Kyoto

6. Bảng câu hỏi chẩn đoán rối loạn trương lực cơ miệng - hàm

IV. Điều trị rối loạn trương lực cơ hàm - miệng

1. Phương pháp điều trị MAB (Muscle afferent block)

2. Điều trị Botulinum

3. Phẫu thuật hàm - miệng

4. Các phương pháp điều trị khác

5. Phương pháp điều trị đối với những vận động vô thức khác

6. Các bệnh viện có khả năng điều trị loạn trương lực

- Liên kết (bệnh viện)

7. Du lịch chăm sóc sức khoẻ

- Liên kết (du lịch Kyoto)

V. Nghiên cứu

VI. Tài liệu tham khảo

1. Sách tham khảo

2. Liên kết (liên quan đến rối loạn trương lực)

- Các viện nghiên cứu

- Hội bệnh nhân

CỬ ĐỘNG VÔ THỨC CỦA KHU VỰC HÀM - MIỆNG

Dr. Kazuya Yoshida

Department of Oral and Maxillofacial Surgery,

National Hospital Organization, Kyoto Medical Center

1-1 Mukaihata-cho, Fukakusa, Fushimi-ku, Kyoto 612-8555, Japan

Tel: 81-75-641-9161, Fax: 81-75-643-4325

E-mail: yoshida.kazuya.ut@mail.hosp.go.jp

I. Giới thiệu

1. Những triệu chứng của cử động vô thức và các bệnh lý khác

Phần cơ vận động ở miệng và hàm vì một nguyên nhân nào đó bị co giãn quá mức sẽ dẫn đến nhiều vấn đề nguy hại. Những vấn đề như là khó khăn khi nhai thức ăn (còn gọi là rối loạn cơ nhai - masticatory disturbance), không thể mở miệng được (cứng khít hàm - trismus), cằm miệng lưỡi môi cử động một cách vô ý thức (cử động vô thức - involuntary movement), bị rung cơ (tremor), đau cơ, không thể ngậm miệng lại (myogenic trismus), hàm lệch (jaw deviation), khó nuốt (dysphagia), khó phát âm (loạn vận ngôn - dysarthria). Những triệu chứng như vừa nêu có thể là biểu hiện của các bệnh như rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia), rối loạn khớp thái dương hàm (temporomandibular joint disorder), rối loạn vận động (dyskinesia), chứng nghiến răng (bruxism), hội chứng đau cơ sơ hóa (fibromyalgia), rối loạn vận động tâm lý (psychogenic movement disorder), hay tăng sản trong cân cơ - gân và cơ nhai (masticatory muscle tendon-aponeurosis hyperplasia). Nguyên nhân có thể là một trong những bệnh như vừa nêu, tuy nhiên cũng có trường hợp có đến hai hoặc nhiều hơn hai bệnh được phát hiện cùng một lúc. Dù có hàng loạt những cử động vô thức có thể xảy ra trong khu vực miệng - hàm, nhưng trên thực tế phần lớn trong số đó không được chẩn đoán chính xác và cũng không có phương pháp điều trị thích đáng, điều đó làm cho vấn đề trở nên trầm trọng thêm. Ví dụ như, trong số những bệnh nhân bị chứng rối loạn trương lực cơ hàm - miệng mà tôi điều trị thì phần lớn là họ bị rối loạn trương lực cơ hàm khiến không thể đóng hàm lại được, có đến 80 % được chẩn đoán ban đầu là bệnh nha khoa hay được phẫu thuật hàm - miệng, thậm chí không có một trường hợp nào được chẩn đoán là các bệnh như rối loạn khớp thái dương hàm, chứng nghiến răng, hay chứng cứng liền khớp (ankylosis). Ngoại trừ chứng nghiến răng (bruxism) và rối loạn vận động (dyskinesia) ra, thì những cử động vô thức khác không có trong giáo dục nha khoa, thế nên tôi nghĩ rằng thậm chí các bác sĩ nha khoa cũng không thể nhận ra triệu chứng của rối loạn trương lực cơ.

2. Tác động và nguyên nhân

Cử động vô thức (involuntary movement) là cử động không thể kiểm soát hoặc chỉ kiểm soát được một phần. Cử động vô thức có nhiều loại khác nhau như: rối loạn vận động (dyskinesia), rối loạn trương lực cơ, co giật, rung cơ (tremor), múa vờn (athetosis), giật cơ tự phát (myokymia), rung giật cơ (myoclonus), múa giật (chorea). Nguyên nhân của cử động vô thức vẫn còn chưa rõ ràng, nhưng nguyên nhân của rối loạn trương lực cơ là do rối loạn chức năng hạch nền (basal ganglia) vốn điều khiển những cử động và tư thế. Điều này hay xuất hiện ở những bệnh nhân sử dụng thuốc tâm thần trong thời gian gian dài, các triệu chứng của bệnh thường xuất hiện sau khi bệnh nhân được điều trị nha khoa (trồng răng giả, nhổ răng) hoặc bị chấn thương liên quan đến hàm - miệng. Tuy nhiên, việc điều trị nha khoa dù có tác động nhưng không phải là nguyên nhân trực tiếp. Đối tượng xuất hiện các triệu chứng ở miệng đa phần là những bệnh nhân thường xuyên sử dụng cơ lưỡi và hàm để nói chuyện, họ là người làm những nghề nghiệp phải nói nhiều như lễ tân, bán hàng, người điều hành, thông báo, giáo viên trường học và giảng viên đại học...Có khả năng việc cố gắng phải nói trong một thời gian dài và trong trạng thái căng thẳng là nguyên nhân gây ra bệnh rối loạn trương lực cơ, nó được xem như một dạng bệnh loạn trương lực cơ do nghề nghiệp. Rối loạn trương lực cơ do nghề nghiệp là một loại rối loạn trương lực cơ mà nó gây ra sự co thắt cơ bắp vì phải lặp đi lặp lại quá nhiều một hành động duy nhất, ví dụ như thợ thủ công, nhạc sĩ...

3. Quá trình nghiên cứu và lâm sàng

Tôi đã tiến hành phương pháp điều trị sử dụng Botulinum Toxin từ khi du học năm 1992 và cho đến nay đã điều trị một số lượng lớn các bệnh nhân. Với vai trò là một nghiên cứu sinh đặc biệt (PD) của hiệp hội phát triển khoa học Nhật Bản (JSPS), tôi đã được sự dẫn dắt của giáo sư Hiroshi Shibasaki (hiện tại là giáo sư danh dự của đại học Kyoto), và giáo sư Jun Kimura thuộc khoa nội thần kinh đại học Kyoto. Tại phòng nghiên cứu điện sinh học thuộc khoa nội thần kinh đại học Kyoto, tôi cũng được sự dẫn dắt của giáo sư Ryuji Kaji (Utano National Hospital) về nghiên cứu và lâm sàng của các cử động vô thức như là chứng rối loạn trương lực cơ. Trong cùng phòng thí nghiệm, tôi cũng được làm việc với rất nhiều những chuyên gia có tiếng về cử động vô thức và rối loạn trương lực cơ như: giáo sư Takahiro Mezaki (Sakakibara Hakuho Hospital), giáo sư Nagako Murase (Nara Medical Center), giáo sư Toshiaki Suzuki (Kansai Medical University), giáo sư Takashi Sakamoto (National Center of Neurology and Psychiatry ), giáo sư Shinichi Matsumoto (Osaka Neurological Institute, Department of Neurology), giáo sư Takenori Abe (Nakamura Memorial Hospital, Department of Neurology ).

Tại khoa giải phẫu miệng thuộc trung tâm y tế Kyoto là nơi chuyên về điều trị cử động vô thức khu vực hàm - miệng, chúng tôi đã tiến hành một loạt các phương pháp điều trị phù hợp như: uống thuốc, phong bế bằng cách tiêm thuốc gây tê cục bộ (còn gọi là phương pháp điều trị MAB), tiêm hoạt chất Botulinum Toxin, cho đến giải phẫu khoang miệng. Một chuyên khoa như thế này không có trên cả nước, thế nên chúng tôi đã được giới thiệu nhiều ca bệnh cử động vô thức khu vực hàm - miệng từ khắp các bệnh viện. Trường hợp cần thiết phải xét nghiệm về nội thần kinh, tâm thần hay ngoại thần kinh, tại bệnh viện chúng tôi vẫn có thể tiến hành kiểm tra xét nghiệm một cách toàn diện ở các khoa nội thần kinh, khoa tâm thần, khoa ngoại thần kinh. Nhờ đó, bệnh nhân trên khắp cả nước và cả những bệnh nhân nước ngoài với mong muốn được chẩn đoán cũng đã đến Nhật Bản chữa trị.

II. Cử động vô thức của khu vực hàm - miệng

1. Rối loạn trương lực cơ (dystonia)

Rối loạn trương lực cơ (dystonia - dys: rối loạn, tonia: co thắt quá mức) là hội chứng cơ co thắt liên tục và kéo dài, gây ra các cử động vặn xoắn vô thức hoặc lặp đi lặp lại, và các dáng điệu bất thường, có thể thấy ở các bộ phận như cổ, mí mắt, mặt, miệng. Rối loạn trương lực cơ là dạng rối loạn vận động phổ biến xếp thứ 3 sau bệnh Parkinson và bệnh run vô căn (essential tremor), độ tuổi khởi phát của rối loạn trương lực cơ trải khắp giai đoạn từ thơ ấu đến lão niên, và có khuynh hướng rối loạn trương lực cơ toàn thân khi bệnh khởi phát ở lứa tuổi thanh thiếu niên.

- Rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia)

Rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia) có thể nhìn thấy được các triệu chứng ở miệng và cằm, bệnh gồm các dạng như rối loạn trương lực cơ gây đóng hàm một cách vô thức (jaw closing dystonia) (hình 1), hay mở hàm vô thức (jaw opening dystonia) (hình 2), rối loạn trương lực cơ khiến lưỡi thò ra (tongue protrusion dystonia) (hình 3), rối loạn trương lực cơ làm hàm dưới lệch ngang (jaw deviation dystonia) (hình 4), rối loạn trương lực cơ làm hàm dưới nhô ra trước (jaw protrusion dystonia) (hình 5) (chú thích tham khảo 13, 17 - 22, 26). Rối loạn trương lực cơ hàm - miệng dễ bị chẩn đoán nhầm là hội chứng rối loạn khớp thái dương hàm (temporomandibular joint disorder) hay bệnh rối loạn tâm thần, đã có không ít các bệnh nhân mất nhiều năm dài đến nhiều bệnh viện và chuyên khoa để điều trị trước khi họ được chẩn đoán chính xác. Đặc biệt với bệnh rối loạn trương lực cơ đóng hàm, nếu khám chuyên khoa khoang miệng và răng thì dễ bị chẩn đoán thành bệnh rối loạn khớp thái dương hàm và bệnh nghiến răng. Các hình ảnh của bệnh nhân đã được sự cho phép của người trong cuộc và đăng tải tại đây.

Hình 1. Một ví dụ của rối loạn trương lực cơ đóng hàm (jaw closing dystonia), khi bệnh nhân nhai và nói, các cơ cắn (masseter muscle) co lại khiến miệng không thể mở ra được. Vì bệnh nhân này đồng thời cũng bị rối loạn trương lực cơ mắt (blepharospasm - co thắt mi mắt) nên có có khuôn mặt như vậy, trường hợp bao gồm cả rối loạn trương lực cơ hàm - miệng và co thắt mi mắt như thế này thì bệnh có tên đặc biệt là hội chứng Meige.

Video 1. Jaw closing dystonia (Meige syndrome)

Hình 2. Một ví dụ của rối loạn trương lực cơ mở hàm (jaw opening dystonia), bệnh nhân này khi nói, cơ chân bướm ngoài (lateral pterygoid muscles) co một cách vô thức làm miệng mở ra, khiến bệnh nhân không thể nói được. Khi ăn uống hoặc nghỉ ngơi thì không có biểu hiện gì.

Hình 3. Một ví dụ của rối loạn trương lực cơ thè lưỡi. Bệnh nhân này trong lúc tiếp tục nói thì cơ cằm lưỡi (genioglossus) có lực tác động và từ từ lưỡi thè ra ngoài miệng. Bệnh trạng này chỉ xảy ra khi nói, không quan sát thấy trong khi ăn uống và trong các hoạt động khác.

Video 2. Oromandibular dystonia (tonge protrusion dystonia)

Hình 4. Một ví dụ của rối loạn trương lực cơ lệch hàm dưới (jaw deviation dystonia). Bệnh nhân này khi ngậm miệng, hàm dưới bị lệch sang phải 8mm. Lý do là vì cơ chân bướm ngoài bên trái (left lateral pterygoid muscle) co vô thức. Tình trạng này thường kéo dài và cũng có thể quan sát thấy sự co cơ bất thường ngay cả khi nghỉ ngơi. Trong bệnh rối loạn khớp thái dương hàm (temporomandibular joint disorder) cũng xảy ra hiện tượng lệch hàm, tuy nhiên khi đó hàm sẽ lệch sang hướng mà khớp thái dương hàm bị trật. Ở bệnh nhân này không có gì bất thường ở khớp thái dương hàm khi kiểm tra thái dương hàm bằng MRI.

Hình 5. Một ví dụ của rối loạn trương lực cơ nhô hàm (jaw protrusion dystonia). Ở bệnh nhân này hàm dưới bị nhô ra phía trước vì sự co cơ vô thức của cơ chân bướm ngoài (lateral pterygoid muscles) của cả hai bên. Khi đã khởi phát thì tình trạng sẽ kéo dài. Thông thường ở trạng thái này, khớp thái dương hàm không có vấn đề gì, nếu tác động lực, bệnh nhân vẫn có thể thực hiện cử động cắn với hàm trên và dưới.

2. Đặc điểm lâm sàng của rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia)

Các đặc điểm lâm sàng của rối loạn trương lực cơ hàm - miệng (oromandibular dystonia) như sau: (chú thích tham khảo 13, 26)

- Mẫu co thắt cơ rập khuôn (stereotyped pattern of muscle contraction)

Có một mẫu co thắt cơ cố định không đổi ở mỗi bệnh nhân, đối với rối loạn trương lực cơ hàm - miệng thì chiều hướng cử động như là ngậm miệng, mở miệng ở các bệnh nhân luôn luôn giống nhau.

- Tính đặc trưng của động tác (task-specificity)

Triệu chứng của bệnh thường xuất hiện ở một động tác đặc biệt nào đó và nó được thực hiện quá mức, tại khu vực hàm - miệng khi thực hiện động tác nhai và nói thì phát sinh những chuyển động bất thường mà không thể thấy những chuyển động đó trong các cử động khác của hàm hay trong khi nghỉ ngơi. Tuy nhiên về lâu về dài, nếu vấn đền trầm trọng thêm thì hoàn toàn có thể nhìn thấy rõ triệu chứng.

- Đánh lừa giác quan (sensory tricks)

Có hiện tượng các triệu chứng trở nên thuyên giảm hoặc trầm trọng hơn qua việc kích thích giác quan. Ở khu vực hàm - miệng, các cử động như nhai kẹo cao su, dùng khăn tay lau, đeo cùm răng hoặc chạm nhẹ vào răng hay hàm dưới có thể tạm thời làm thuyên giảm triệu chứng hoặc biến mất.

- Hiên tượng lan tràn (overflow phenomenon)

Khi thực hiện một động tác nào đó, có hiện tượng co thắt vô thức của các cơ không cần thiết gây ra rối loạn trương lực cơ. Sự co thắt bất thường này lan rộng từ cơ nhai (muscle of mastication) cho đến cơ vòng môi (orbicularis oris muscle), cơ vòng mí (orbicularis oculi muscle), cơ cổ, cơ vai.

- Những thay đổi vào buổi sáng sớm (morning benefit)

Buổi sáng sớm khi thức dậy, các triệu chứng có khuynh hướng giảm nhẹ. Phần lớn các triệu chứng của rối loạn trương lực cơ khi đã khởi phát đều có khuynh hướng giảm nhẹ. Ngược lại, có nhiều trường hợp xác nhận rằng xuất hiện những triệu chứng ở cơ khi thức dậy ở chứng nghiên rắng và chứng rối loạn thái dương hàm dạng I mà nguyên nhân là do do sự co thắt quá mức ở cơ nhai. Điều này được cho là rất quan trọng để chẩn đoán phân biệt

- Cùng co thắt (co-contraction)

Ở trạng thái bình thường, cơ hiệp đồng và cơ đối vận không can thiệp vào vận động của nhau, ví dụ khi mở miệng thì cơ ngậm miệng không co, khi ngậm miêng thì cơ mở miệng không co. Trong rối loạn trương lực cơ, sự cân bằng kiểm soát qua lại lẫn nhau này bị mất, nên khi thực hiện một cử động nào đó, cơ đối vận cũng co thắt cùng lúc gây cản trở cử động. Tại cơ nhai, cơ mở miệng và cơ ngậm miệng co thắt cùng lúc nên thường gây trở ngại trong khi nói và nhai.

- Hiện tượng đảo ngược (flip-flop phenomenon)

Có hiện tượng vì một lý do nào đó mà các triệu chứng của rối loạn trương lực cơ bỗng nhiên thuyên giảm hoặc trầm trọng hơn. Ở những ca bệnh mà triệu chứng không kéo dài sau khi khởi phát, có khi đang điều trị thì bệnh hoàn toàn khỏi hẳn.

Cũng có những bệnh nhân không phát hiện thấy các đặc điểm của rối loạn trương lực cơ nêu trên, nhưng là rối loạn vận động tâm lý. Đặc điểm của rối loạn vận động tâm lý là không nhất quán (có sự biến đổi về mẫu co thắt, phân bổ và tốc độ), nhanh, tự phát, thường tái phát lặp đi lặp lại (rối loạn vận động tâm lý - psychogenic movement disorders)

3. Rối loạn vận động

Rối loạn trương lực cơ chủ yếu nói đến những biểu hiện bất thường của sự co thắt cơ, còn rối loạn vận động (dyskinesia) có nghĩa là bất thường (dys) trong vận động (kinesia). Rối loạn vận động ở miệng hoặc rối loạn vận động lưỡi là những cử động vô thức lặp đi lặp lại như là cử động liếm thường thấy ở lưỡi, môi, hàm dưới hoặc cử động nhai một bên như đang ăn cái gì đó. Rối loạn vận động thường thấy ở thấy ở những người sử dụng thuốc thần kinh lâu năm và người cao tuổi. Có trường hợp môi và lưỡi do rối loạn vận động lập đi lập lại liên tục đã cọ sát với răng và gây nên những vết thương như hình 6.

Hình 6. Bệnh nhân này môi dưới cử động lặp đi lặp lại liên tục, khiến nó bị xuyên thủng bởi răng hàm dưới.

Video 3. Oral dyskinesia

4. Chứng nghiến răng

Thuật ngữ Bruxism để chỉ về một chứng bệnh mà khi ngủ hoặc khi tập trung cao độ vào một công việc nào đó tỉ mỉ, hoặc khi căng thẳng, bệnh nhân có những thói quen vô thức như cắn mạnh răng vào nhau hoặc nghiến răng một cách tự phát không kiểm soát. Bệnh nhân thường thấy đau vùng cơ cắn (masseter muscle) và cơ thái dương (phần cơ kéo dài từ má đến ngang đầu), và răng bị mòn vì nghiến chặt vào nhau. Nếu nghiến răng cường độ mạnh xảy ra trong thời gian dài sẽ dẫn đến tình trạng tăng sản trong cân cơ - gân và cơ nhai, khiến phì đại cơ nhai, mỏm vẹt dài ra, gan cơ nhai phát triển, miệng không thể mở ra được.

III. Chẩn đoán rối loạn trương lực cơ hàm - miệng

Dựa vào thông tin bệnh sử hỏi bệnh nhân, bệnh trạng, những đặt tính của rối loạn trương lực cơ như nêu trên, sờ nắn các cơ, kiểm tra điện cơ, từ đó tiến hành thực hiện các bước kiểm tra như X quang, CT, MRI, xét nghiệm máu, sau đó thận trọng chẩn đoạn xác định bệnh. Điều quan trọng là cần có sự chẩn đoán phân biệt giữa các bệnh như rối loạn thái dương hàm, nghiến răng, rối loạn vận động, đau cơ sơ hóa, rối loạn vận động tâm lý, tăng sản ở mỏm vẹt xương hàm, tăng sản trong cân cơ - gân và cơ nhai…

Hình 7. Những cơ có khả năng xảy ra cử động vô thức. Ngoài ra, tại các cơ như cơ mặt, cơ cằm lưỡi, cơ màng hầu cũng xuất hiện sự co thắt bất thường.

1: Cơ gò má to, 2: cơ vòng trong (môi), 3: cơ cằm, 4: cơ cắn, 5: cơ thái dương, 6: mỏm vẹt, 7: phần sau cơ hàm dưới, 8: phần trước cơ hàm dưới, 9: cơ mút, 10: cơ ức đòn chũm, 11: cơ thang, 12: cơ da cổ, 13: cơ chân bướm trong, 14: cơ chân bướm ngoài

1. Tự kiểm tra rối loạn trương lực cơ hàm - miệng

Đối với những bệnh nhân có triệu chứng cho thấy lực tác động vô thức vào cơ hàm và miệng tạo nên cử động thì có khả năng nguyên nhân là rối loạn trương lực cơ. Hãy trả lời những câu hỏi sau:

1. ( ) Có lực vô thức tác động vào miệng và hàm gây nên cử động.

2. ( ) Vị trí của lực tác động và chiều hướng cử động (ngậm miệng, mở miệng, thè lưỡi) luôn giống nhau.

3. ( ) Triệu chứng cử động mang tính cố định chỉ xảy ra những lúc như khi nói, ăn, mở miệng

4. ( ) Một khi đưa gì đó vào miệng (kẹo cao su, kẹo, tẩu thuốc, nhạc cụ...) thì triệu chứng trở nên giảm nhẹ

5. ( ) Khi ngủ hoàn toàn không có triệu chứng gì

6. ( ) Khi thức dậy không thấy có triệu chứng, hoặc chỉ biểu hiện nhẹ, sau đó triệu chứng từ từ xuất hiện.

7. ( ) Hiện tại đang dùng thuốc tâm thần, hoặc đã từng dùng trước đây.

8. ( ) Mức độ triệu chứng thay đổi tùy thuộc vào lúc căng thẳng hoặc thư giãn.

9. ( ) Sau khi điều trị nha khoa hay trồng răng giả, hoặc sau khi bị thương ở răng và hàm thì các triệu chứng bắt đầu xuất hiện.

10. ( ) Đang điều trị các loại rối loạn trương lực cơ khác như rối loạn trương lực cơ cổ (spasmodic torticollis), co thắt mí (blepharospasm), rối loạn trương lực cơ tay (writer's cramp).

Nếu bạn đánh dấu 2-3 câu, có khả năng bạn bị rối loạn trương lực cơ hàm - miệng.

Nếu bạn đánh dấu 4-5 câu, khả năng bị bệnh cao.

Nếu bạn đánh dấu 6 câu trở lên, khả năng bị bệnh cực kì cao.

2. Liên hệ

Những ai muốn chẩn đoán và điều trị xin hãy điền chi tiết vào bản câu hỏi chẩn đoán dưới đây và đính kèm mail gửi vào địa chỉ của Kazuya Yoshida (yoshida.kazuya.ut@mail.hosp.go.jp), hay gửi qua FAX (85-75-761-4325). Cũng có thể gửi qua đường bưu điện đến Trung tâm y tế Kyoto khoa phẫu thuật răng miệng và nha khoa tại địa chỉ 〒 612-8555 Thành phố Kyoto, quận Fushimi, đường Fukakusa mukaihata, số 1–1 (1-1 Mukaihata-cho, Fukakusa, Fushimi-ku, Kyoto 612-8555, Japan)

Vì tập trung nhiều yêu cầu từ bệnh nhân, nên việc phản hồi có thể mất một thời gian dài, mong được thông cảm. Chúng tôi sẽ hết sức chú ý cẩn thận trong việc quản lý thông tin cá nhân, tuy nhiên khả năng rò rỉ mất mát thông tin cá nhân ngoài ý muốn trên interet là không thể phủ nhận. Website này là trang cá nhân của tôi - Kazuya Yoshida, nên những câu hỏi về việc chữa trị đối với các bác sĩ thuộc chuyên khoa khác của trung tâm y tế Kyoto sẽ không được chấp nhận, xin đừng nhầm lẫn.

3. Gửi hình ảnh và video

Để có thể chẩn đoán xác định chính xác, bệnh nhân cần phải đến khoa của chúng tôi để thực hiện kiểm tra xét nghiệm. Tuy nhiên đối với những ai ở xa, có thể ghi lại những cử động vô thức và gửi video cho chúng tôi, hoặc sử dụng dịch vụ chia sẻ file trực tuyến Hightail để gửi đến chúng tôi bằng email.

Chúng tôi sẽ chú ý cẩn trọng quản lý video, hình ảnh, tuy nhiên cũng không thể loại trừ khả năng rò rỉ mất mát thông tin cá nhân trên Internet ngoài ý muốn. Dữ liệu hình ảnh, video đã nhận sẽ được bảo mật nghiêm túc, lưu trong máy tính đã bật chức năng khóa bằng mật khẩu. Căn phòng chứa máy tính có dữ liệu sẽ luôn được khóa khi không người, nhằm cố gắng ngăn chặn mọi hành vi trộm cắp. Video có chứa hình ảnh cá nhân nên sẽ được xử lý che khuôn mặt để đảm bảo tính riêng tư, file video cũng được xác định thời hạn lưu, và sau đó sẽ xóa đi.

4. Chẩn đoán từ xa

Chỉ cần gửi hình ảnh, bảng câu hỏi chẩn đoán chúng tôi có thể nói người bệnh có khả năng bị rối loạn trương lực cơ cao hay không. Tuy nhiên, để xác định cho chính xác thì người bệnh cần thiết phải đến tại khoa chúng tôi để tiến hành thực hiện các xét nghiệm như sờ nắn cơ bắp, kiểm tra điện cơ, dựa vào các triệu chứng để kiểm tra X quang, CT, MRI, hơn nữa là kiểm tra về nội thần kinh, tâm thần, ngoại thần kinh. Xin lưu ý rằng nếu không đến tận nơi để khám, chúng tôi không có trách nhiệm y tế đối với những trường hợp chẩn đoán chỉ dựa trên hình ảnh và bảng câu hỏi.

5. Hẹn khám để chẩn đoán lần đầu

Trường hợp bạn muốn đến chẩn đoán tại khoa chúng tôi, nếu bạn đã có thời gian điều trị bệnh ở nơi nào đó, hãy đề nghị bác sĩ của bạn viết thư giới thiệu và điền vào mẫu đơn yêu cầu khám chữa bệnh được tải về từ cơ quan hợp tác y tế khu vực, rồi fax cho chúng tôi để xác nhận đặt cuộc hẹn khám lần đầu. Nếu chúng tôi không nhận được giới thiệu từ bác sĩ phụ trách thì bạn cũng không thể tự đặt hẹn khám lần đầu được. Vì thứ sáu là ngày phẫu thuật, nên xin hãy hẹn trước trong khoảng thời gian sớm hơn 10h30 từ thứ hai cho đến thứ năm. Đối với những ai ở xa, cũng có thể liên hệ trước với Kazuya Yoshida (yoshida.kazuya.ut@mail.hosp.go.jp) để tiếp nhận khám vào buổi nhiều và nhập viện sau đó. Tuy nhiên, do điều kiện của phòng (phòng lớn, phòng riêng, phòng đặc biệt), có thể không luôn luôn đáp ứng được phòng như bạn mong muốn, xin thông cảm. Cũng xin hãy kiểm tra bảng lịch trình của tôi trước vì đôi lúc tôi vắng mặt do đi công tác tham dự hội nghị chuyên môn, bạn có thể chắc chắn bằng cách gọi điện đến phòng khám chúng tôi (85-75-641-9161, nội bộ: 3141). Ngoài ra, nếu bạn đang sử dụng bất cứ loại thuốc gì, xin vui lòng mang theo toa thuốc, hoặc sổ theo dõi uống thuốc của mình.

- Hướng dẫn đến trung tâm y tế Kyoto (Kyoto Medical Center)

Nếu đi bằng tàu điện KEIHAN

Xuống ga Fujinomori và 8 phút đi bộ

Nếu đi bằng tàu điện KINTETSU

Xuống ga Tokaido Shinkansen hay ga Kyoto, chuyển lên tàu điện KINTETSU, sau đó chuyển lên tàu điện KEIHAN tại ga Tababashi, xuống ga Fujinomori và 8 phút đi bộ.

Nếu đi từ nhà ga JR

Đi từ nhà ga Kyoto xuống ga Fujinomori trên tuyến JR Nara, và 12 phút đi bộ

Đi từ nhà ga Kyoto xuống ga Tofukuji trên tuyến JR Naraa, chuyển lên tàu điện KEIHAN, xuống ga Fujinomori và 8 phút đi bộ.

Nếu đi bằng ô-tô, mất 7 phút để đi từ Kyoto Minami Interchange thuộc đường cao tốc Meishin (Vì bãi đỗ xe có giới hạn, xin hãy cố gắng sử dụng xe bus và phương tiện giao thông công cộng)

Đường đến trung tâm y tế Kyoto

Lịch trình xe bus

Google Maps

Hình 8. Bản đồ đến Trung tâm y tế Kyoto

6. Bảng câu hỏi chẩn đoán rối loạn trương lực cơ hàm - miệng

Hãy điền dấu ○ vào những chỗ phù hợp trong bảng câu hỏi dưới đây. Có thể có nhiều hơn 1 câu trả lời. Nếu không có chỗ nào phù hợp, hãy viết cụ thể vấn đề vào trong mục "khác".

Tên:

Giới tính: Nam ( ), Nữ ( )

Ngày tháng năm sinh:

Địa chỉ:

Điện thoại:

FAX:

E-mail:

1. Có triệu chứng như thế nào?

Nghiến răng ( ), miệng bị mở ( ), miệng bị lệch ngang hoặc đưa ra trước ( ), lưỡi thè ra ( ), có lực tác động quanh miêng ( ), lưỡi tự vận động ( ), môi tự vận động ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

2. Những khó khăn gặp phải là gì?

Khó ăn ( ), khó nói chuyện ( ), miệng khó mở ( ), đau ( ), khó nuốt ( ), cảm giác khó chịu ( ),

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

3. Bắt đầu từ khi nào?

từ ngày ( ) tháng ( ) năm ( )

4. Có điều gì tác động để triệu chứng xuất hiện không?

Không ( ), có ( )

Nếu có:

Điều trị nha khoa ( ), bị thương ở hàm hoặc miệng ( ), uống thuốc ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

5. Triệu chứng xuất hiện ở những phần nào?

Miệng ( ), hàm dưới ( ), hàm trên ( ), lưỡi ( ), môi ( ), má ( ), cổ ( ), mí mắt ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

6. Triệu chứng xuất hiện khi nào?

Khi nói ( ), khi ăn ( ), khi mở miệng ( ), khi nuốt ( ), luôn luôn (

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

7. Có phương pháp nào để tạm thời làm giảm các triệu chứng không?

Không ( ), có ( )

Nếu có:

Khi đưa cái gì đó vào miêng ( ), khi dùng tay hoặc ngón tay chạm nhẹ ( ), khi dùng khăn tay, khẩu trang ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

8. Triệu chứng có xuất hiện khi ngủ không?

Không ( ), có ( ), không biết ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

9. Triệu chứng có thay đổi theo thời gian không?

Không ( ), có ( )

Nếu có:

Triệu chứng không có khi thức dậy ( ), triệu chứng nặng hơn khi càng dần về chiều và tối ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

10. Có đang hoặc đã từng uống thuốc tâm thần không?

Không ( ), có ( )

Nếu có:

Uống thuốc tâm thần từ ngày ( ), tháng ( ), năm ( )

Loại thuốc đó là gì ( )

11. Có đang nhận sự điều trị nào khác về rối loạn trương lực cơ và căng cơ quá mức không?

Không ( ), có ( )

Nếu có:

Rối loạn trương lực cơ cổ (spasmodic torticollis) ( ), co giật cơ mặt (co thắt hemifacial) ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

12. Cho đến nay đã từng đến điều trị gì khác không?

Không ( ), có ( )

Nếu có:

Nội thần kinh ( ), nha khoa ( ), phẫu thuật răng miệng ( ), ngoại thần kinh ( ), tai mũi họng ( ), tâm thần ( ), châm cứu ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

13. Đã có thực hiện những xét nghiệm nào không?

Không ( ), có ( )

Nếu có

MRI ( ), CT ( ), điện cơ ( ), X quang ( ), xét nghiệm máu ( ), xét nghiệm di truyền (

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

14. Đã từng điều trị chưa?

Chưa ( ), có ( )

Nếu có:

Uống thuốc ( ), liệu pháp tiêm botulinum toxin ( ), châm cứu ( ), kích thích từ ( ), phẫu thuật ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

15. Có đang điều trị bệnh nào khác không?

Không ( ), có ( )

Nếu có:

Nội thần kinh ( ), tâm thần ( ), chỉnh hình ( ), thần kinh ( ), trị liệu tâm lý ( ), ngoại khoa ( ), nội khoa ( )

Khác, xin vui lòng mô tả cụ thể ( )

16. Ngoài ra, bạn còn câu hỏi nào khác xin viết vào đây?

( )

Xin hãy đính kèm bảng câu hỏi đã được trả lời như trên và gửi vào email của Kazuya Yoshida (yoshida.kazuya.ut@mail.hosp.go.jp), hoặc fax (81-75-761-4325). Cũng có thể gửi qua đường bưu điện đến Trung tâm y tế Kyoto khoa phẫu thuật răng miệng và nha khoa tại địa chỉ 〒 612-8555 thành phố Kyoto, quận Fushimi, đường Fukakusa mukaihata, số 1 - 1. Các thông tin trên đây sẽ chỉ được sử dụng cho việc chẩn đoán (1-1 Mukaihata-cho, Fukakusa, Fushimi-ku, Kyoto 612-8555, Japan). Chúng tôi sẽ chú ý cẩn trọng quản lý thông tin cá nhân, tuy nhiên cũng không thể loại trừ khả năng rò rỉ mất mát thông tin cá nhân trên Internet ngoài ý muốn. Vì tập trung nhiều yêu cầu từ bệnh nhân, nên việc phản hồi có thể mất một thời gian dài, mong được thông cảm.

IV. Điều trị rối loạn trương lực cơ hàm - miệng

Đối với những bệnh nhân nhẹ, thời gian đầu chúng tôi điều trị bằng thuốc và đa phần các triệu chứng của bệnh nhân thuyên giảm. Tuy nhiên, thuốc này không phải là thuốc đặc trị cho bệnh rối loạn trương lực cơ mà là kết hợp 2 hoặc 3 loại thuốc lại với nhau. Chúng tôi vừa đánh giá hiệu quả của thuốc với liều lượng nhỏ, vừa tiếp tục tăng dần liều lượng, thế nên có thể mất đến vài tháng. Đặc biệt đối với những bệnh nhân cao tuổi, rất dễ xảy ra tác dụng phụ nên chúng tôi phải tăng dần liều lượng từng chút một. Nếu tình trạng của bệnh nhân không được cải thiện, chúng tôi sẽ tiến hành điều trị MAB (muscle afferent block) tiêm thuốc gây tê cục bộ vào phần cơ bị co thắt (13, 14, 17, 18, 20, 22, 26) và tiêm vào trong cơ độc tố botulinus (botox) (còn gọi là điều trị botulinum) (22, 24, 26).

1. Phương pháp điều trị MAB (Muscle afferent block)

Phương pháp điều trị MAB là phương pháp tiêm vào trong cơ thuốc gây tê cục bộ (0,5 % Lidocaine: Xylocaine, Astra Zeneca), làm giảm nguồn giác quan đầu vào (sensory input) điều chỉnh sự căng cơ, và cố gắng làm dịu đi sự co thắt quá mức của cơ. (13, 14, 7, 18, 20-22, 26). Việc làm giảm cường độ căng cơ có thể cải thiện được những khó khăn khi mở miệng, giảm đau, cải thiện được loạn vận ngôn và khó khăn khi nhai. So với phương pháp tiêm độc tố botulinum, thì phương pháp này có lợi điểm là chi phí rẻ hơn và không làm giảm sức mạnh cơ bắp quá mức. Ngoài ra, nó còn là phương pháp điều trị duy nhất nếu không thể tiêm được độc tố botulinum vì sản sinh kháng thể. Chúng tôi quan sát được hiệu quả khi lặp đi lặp lại phương pháp trị liệu này với tần số khoảng 1-2 lần một tuần và thực hiện khoảng 10 lần. Có trường hợp hiệu quả điều trị thấy ngay sau khi điều trị, tình trạng bệnh được cải thiện sau đó, tuy nhiên thời gian hiệu quả ngắn, về sau dần dần thời gian hiệu quả sẽ kéo dài hơn. Vì thuốc có tác dụng ngăn chặn thần kinh phân bổ trong thoi cơ vốn là yếu tố điều khiển sự căng cơ như một cơ chế tự động, nên những tại các cơ ngậm miệng có nhiều thoi cơ (như cơ cắn, cơ thái dương, cơ chân bướm trong) hiệu quả thấy rất rõ ràng, nhưng tại các cơ có ít thoi cơ hoặc hầu như không có thoi cơ như cơ biểu hiện mặt, cơ hàm dưới thì hiệu quả gần như không có (17, 18).

- Xét nghiệm điện cơ

Là phương pháp xét nghiệm chẩn đoán bằng cách đo điện cơ ở những cơ nào co thắt quá mức. Đo điện cơ sử dụng điện cực bề mặt có dạng như miếng băng dính, thực hiện trên các cơ nằm trên bề mặt của mặt và hàm như cơ thái dương, cơ cắn. Đối với những cơ nằm bên trong như cơ chân bướm ngoài, cơ chân bướm trong, cơ cằm lưỡi thì khi đo điện cơ, phải sử dụng điện cực kim mỏng có dạng như kim châm. Điện cực bề mặt sẽ không gây cảm giác đau nhưng điện cực kim sẽ gây đau nhẹ. Những cơ chính được tiêm như cơ nhai, cơ thái dương, cơ chân bướm ngoài, cơ chân bướm trong, cơ cằm lưỡi, cơ ức đòn chũm (sternocleidomastoid) (hình 7). Dựa vào kết quả kiềm tra điện cơ và tình trạng bệnh nhân mà sẽ quyết định nên tiêm vào vùng cơ nào. Trước khi điều trị, những thông tin tự đánh giá như độ mở miệng, lực cắn, đau, sẽ được ghi chú lại.

- Tiêm thuốc

Theo dõi máy ghi điện đồ cơ để chắc chắn trước khi tiêm tại vùng cơ đó có sự co thắt quá mức, rồi tiêm một lượng thuốc gây tê cục bộ thích hợp (2-10 ml). Trong khi tiêm sẽ gây cảm giác đau nhẹ. Những lần tiếp theo đó, để thấy được hiệu quả, bổ sung thêm một lượng nhỏ ethanol vào thuốc gây tê cục bộ. Vì hiệu lực của thuốc rất khác nhau tùy mỗi cá nhân, nên lần tiêm đầu chỉ tiêm một lượng rất ít.

- Quá trình theo dõi

Hiệu quả sẽ xuất hiện ngay sau khi tiêm, tuy nhiên ban đầu hiệu quả chỉ kéo dài trong khoảng thời gian ngắn, khi tiêm nhiều lần hiệu quả sẽ liên tục thấy rõ. Ban đầu tiêm thuốc với tần suất 1-2 lần 1 tuần, khi đã tiêm được 10 lần, thì 1 tháng chỉ tiêm 1 lần. Hiệu quả thông thường kéo dài từ 3-4 tháng, sau đó thì mất tác dụng. Thế nhưng cũng có những bệnh nhân hiệu quả thuốc vẫn còn tiếp tục kéo dài. Sau một thời gian điều trị, sẽ tiến hành xem xét lại lực cắn, độ mở miệng, và đánh giá khách quan hiệu quả của thuốc. Tùy theo quá trình điều trị mà cần thiết phải lặp đi lặp lại việc tiêm thuốc.

2. Điều trị Botulinum

Độc tố Botulinum tác động vào vị trí khớp nối thần kinh - cơ (NMJ), làm giảm bớt sự co thắt quá mức (22, 24, 26). Phương pháp điều trị bằng cách tiêm độc tố Botulinum loại A (Botox) đã được công nhận trên hơn 80 quốc gia và được xem như là phương pháp điều trị chuẩn cho rối loạn trương lực cơ cục bộ tại các vị trí như mí mắt, cổ. Nhờ làm giảm sự căng cơ quá mức mà phương pháp điều trị thông thường không thể làm được, nên phương pháp này có thể cải thiện được những khó khăn gây ra do căng cơ quá mức như, khó khăn khi mở miệng, bị đau, loạn vận ngôn, rối loạn nhai. Hiện nay, tại Nhật Bản, phương pháp tiêm độc tố Botulinum đã được áp dụng cho các loại bệnh như co thắt mi mắt (blepharospasm), rối loạn trương lực cơ cổ (spasmodic torticollis), co giật cơ mặt (co thắt hemifacial). Phương pháp điều trị Botulinum này không được bảo hiểm phần cơ bắp hay bộ phận bị tiêm, nên có trường hợp phải tự chịu chi phí phát sinh.

- Xét nghiệm điện cơ

Kiểm tra và chẩn đoán phần cơ có phát sinh co thắt quá mức giống như bên phương pháp điều trị MAB. Những phần cơ chính được tiêm như là, cơ cắn, cơ thái dương, cơ chân bướm ngoài, cơ chân bướm trong, cơ cằm lưỡi, cơ ức đòn chũm, cơ hàm dưới (hình 7). Dựa vào kết quả kiềm tra điện cơ và tình trạng bệnh nhân mà sẽ quyết định nên tiêm vào vùng cơ nào. Trước khi điều trị, những thông tin tự đánh giá như độ mở miệng, lực cắn, đau, sẽ được ghi chú lại.

- Tiêm thuốc

Theo dõi máy ghi điện đồ cơ để chắc chắn trước khi tiêm tại vùng cơ đó có sự co thắt quá mức, sau đó tiêm một lượng thích hợp Botox đã được pha loãng với nước muối vào một vài chỗ. Trong khi tiêm sẽ gây cảm giác đau nhẹ. Vì hiệu lực của thuốc rất khác nhau tùy mỗi cá nhân, nên lần tiêm đầu chỉ tiêm một lượng rất ít.

- Quá trình theo dõi

Hiệu quả sẽ thấy được sau khi tiêm khoảng 2, 3 ngày. Hiệu quả thông thường kéo dài từ 3-4 tháng, sau đó thì mất tác dụng. Thế nhưng cũng có những bệnh nhân hiệu quả thuốc vẫn còn tiếp tục kéo dài. Sau một thời gian điều trị, sẽ tiến hành xem xét lại lực cắn, độ mở miệng, và đánh giá khách quan hiệu quả của thuốc. Tùy theo quá trình điều trị mà cần thiết phải lặp đi lặp lại việc tiêm thuốc.

Video 4. Jaw closing dystonia before and after botulinum therapy

Video 5. Tongue protrusion dystonia before and after botulinum therapy

3. Phẫu thuật hàm - miệng

Những trường hợp các bệnh như rối loạn trương lực cơ đóng hàm (jaw closing dystonia) do có sự căng quá mức của các cơ đóng hàm (cơ cắn, cơ thái dương), hay chứng nghiến răng Bruxism, các triệu chứng biểu hiện kéo dài, đôi khi dẫn đến những bệnh khác như tăng sản trong cân cơ - gân và cơ nhai, mỏm vẹt dài bất thường (hình 9), phì đại cơ cắn, khi đó cần phải tiến hành gây mê và phẫu thuật cắt đi phần cơ lồi ra đó (22, 25, 26). Vết mổ được thực hiện bên trong miệng nên sẽ không để lại sẹo trên mặt bệnh nhân. Thời gian thực hiện phẫu thuật sẽ kết thúc trong 1-2 giờ đồng hồ, và cần phải nằm viện thêm 2 tuần để luyện lập mở miệng sau phẫu thuật.

Hình 9. Một trường hợp mỏm vẹt xương hàm dưới dài bất thường. Mỏm vẹt cả hai bên hàm đều dài ra, cũng có thể thấy sự phì đại hai bên góc hàm (chỗ mũi tên) (a). Khi mở miệng, phần mỏm vẹt lồi ra sẽ cấn cung gò má, nên người bệnh chỉ có thể mở miệng rộng chừng 17 mm (b). Sau khi thực hiện phẫu thuật cắt bỏ phần lồi đó (c), người bệnh đã có thể mở miêng rộng hơn 40 mm (d).

Hình 10. Bệnh nhân này bị rối loạn trương lực cơ đóng hàm (jaw closing dystonia), nên khi mở miệng, cơ cắn co lại khiến bệnh nhân không thể mở hết hoàn toàn miệng ra được (a). Sau khi phẫu thuật cắt bỏ phần cơ lồi, bệnh nhân đã có thể mở riệng rộng hơn 50 mm (b).

Video 6. Jaw closing dystonia before and after coronoidotomy

4. Các phương pháp điều trị khác

Đối với những bệnh rối loạn trương lực cơ khác như co thắt mi mắt (blepharospasm), rối loạn trương lực cơ cổ (spasmodic torticollis), co giật cơ mặt (co thắt hemifacial), thì đã có các phương pháp điều trị như phẫu thuật bằng khung định vị stereotaxy, kích thích não sâu (Deep Brain Stimulation - DBS), phẫu thuật thần kinh chức năng, kích thích từ xuyên sọ, châm cứu (dùng kim), tâm lý trị liệu. Tuy nhiên, đối với rối loạn trương lực cơ hàm - miệng thì vẫn có dữ liệu nào đáng tin cậy.

5. Phương pháp điều trị đối với những vận động vô thức khác

Đối với chứng rối loạn vận động liếm của miệng và môi thì phương pháp điều trị chủ yếu vẫn là uống thuốc (chú thích tham khảo 14, hình tham khảo 1). Ban đầu, bệnh nhân được điều trị với một lượng thuốc nhỏ để thấy được hiệu quả và tăng dần liều lượng về sau, nên quá trình này phải mất nhiều tháng. Có những trường hợp do rối loạn vận động mà môi và lưỡi bị răn cắn gây nên vết thương, do đó khi điều trị có liên quan đến răng cần có biện pháp như nhổ răng, trang bị đồ cùm răng. Đối với những bệnh rối loạn vận động tâm lý thì cần các phương pháp điều trị như uống thuốc thần kinh hoặc điều trị tâm lý. Đối với bệnh nghiến răng thì phương pháp điều trị thông thường là cho uống thuốc hoặc cùm răng, tuy nhiên tại khoa chúng tôi cũng tiến hành điều trị Botulinum cho những bệnh nhân nghiến răng nào không có hiệu quả với phương pháp điều trị thông thường này.

Video 7. Oral dyskinesia before and after pharmacotherapy

Video 8. Oral dyskinesia before and after denture adjustment

6. Bệnh viện có khả năng điều trị rối loạn trương lực cơ

Ngay cả trong khoa nội thần kinh, số lượng những bác sĩ có chuyên môn về vận động vô thức rất hạn chế, những bác sĩ có thể chẩn đoán và điều trị rối loạn trương lực cơ cũng vô cùng ít ỏi. Dưới đây là những bệnh viện có thể tiến hành điều trị rối loạn trương lực cơ cục bộ như chứng co thắt mí (blepharospasm), rối loạn trương lực cơ cổ (spasmodic torticollis). Không có bệnh viện nào có chuyên môn trong điều trị rối loạn trương lực cơ hàm - miệng. Các bác sĩ khoa nội thần kinh có thể chẩn đoán bệnh rối loạn trương lực cơ hàm - miệng, nhưng dường như lại gặp phải nhiều khó khăn khi chẩn đoán tại vị trí cơ nào của miệng và hàm có bất thường để có thể tiêm botox vào chính xác phần cơ co thắt bất thường đó. Việc điều trị bằng thuốc uống với những bệnh nhân nhẹ thì hoàn toàn giống nhau, thế nên bệnh nhân nào gặp khó khăn để đến điều trị tại khoa chúng tôi thì có thể đến những bệnh viện đã đề xuất dưới đây để được tư vấn nếu gần.

- Liên kết (Bệnh viện)

Hokkaido

Bệnh viện Memorial Nakamura

Trung tâm y tế Hokkaido

Kanto

Trung tâm nghiên cứu tâm thần và thần kinh quốc gia

Bệnh viện Tama thành phố Kawasaki

Bệnh viện Kantorosai

Bệnh viện khoa y dược đại học Juntendo

Bệnh viện đại học y khoa St. Marianna

Trung tâm Y tế đa khoa Chiba đại học Teikyo

Bệnh viện Đại học Y khoa Tokyo

Bệnh viện Đại học Y khoa phụ nữ Tokyo

Bệnh viện Aoyama trực thuộc Đại học y khoa phụ nữ Tokyo

Bệnh viện thần kinh Tokyo

Bệnh viện Ohashi - trung tâm Y tế Đại học Toho

Shinetsu

Bệnh viện khoa y dược đại học Shinshu

Toukai

Bệnh viện Sakakibara Hakuho

Kansai

Bệnh viện đa khoa Ijinkai Takeda

Bệnh viện Shinko

Phòng khám đại học y khoa Kansai

Trung tâm y tế Kyoto

Shikoku

Bệnh viện đại học Tokushima

Kyushu

Bệnh viện Midden

Bệnh viện đại học y khoa công nghiệp

7. Du lịch chăm sóc sức khoẻ

Nếu có thể xác định mắc bệnh rối loạn trương lực cơ, thì tùy theo mức độ và bệnh trạng mà hướng điều trị khác nhau. Đối với những bệnh nhân tương đối nhẹ thì chúng tôi không điều trị bằng thuốc hay tiến hành phương pháp điều trị MAB. Điều trị bằng thuốc và phương pháp MAB đòi hỏi phải đều đặn đến khám mỗi 1 hoặc 2 tuần và liên tục trong nhiều tháng. Trường hợp khi thực hiện phương pháp điều trị Botulinum, nếu là ở các cơ đóng hàm (cơ cắn, cơ thái dương, cơ chân bướm trong) thì vẫn có thể điều trị ngoại trú được, nhưng nếu phải tiêm vào vùng cơ ở vòm miệng và cơ lưỡi thì có khả năng gây khó nuốt sau điều trị (tại khoa chúng tôi cho đến nay không có trường hơp nào như vậy), thế nên để đảm bảo cần nhập viện trong thời gian ngắn sẽ an tâm hơn. Những bệnh nhân ở xa khó khăn khi đi lại bệnh viện, hãy nhập viện trong thời gian ngắn để có thể điều trị Botulinum và phẫu thuật. Nếu điều trị Botulinum thì mất khoảng 3-5 ngày, nếu phải thực hiện phẫu thuật như là phẫu thuật loại bỏ phần cơ lồi do tăng sản thì cần nhập viện chừng 2 tuần. Điều trị bằng thuốc và phẫu thuật được áp dụng bảo hiểm, nhưng riêng điều trị Botulinum thì có khoản chi phí bệnh nhân tự chịu. Gần đây, du lịch chăm sóc sức khoẻ đang thu hút sự chú ý. Du lịch chăm sóc sức khoẻ là hình thức lưu trú mà bệnh nhân có thể đi tham quan các quốc gia, địa phương khác nhau và được đáp ứng các dịch vụ y tế như khám chữa bệnh. Sau khi điều trị Botulinum miệng và hàm, bệnh nhân có thể ra ngoài trong thời gian gian nhập viện để tham quan. Tại Kyoto cũng có nhiều địa điểm tham quan đa dạng như các di sản văn hóa thế giới, những địa danh nổi tiếng, di tích lịch sử, nhà hàng cổ được xếp hạng Michelin Guide (hình 11). Chúng tôi nghĩ bạn có thể tận hưởng bầu không khí cố đô Kyoto của cả bốn mùa: hoa anh đào mùa xuân, lá Momiji mùa thu, lễ hội Gion, lễ hội Jidai, lễ hội lửa Daimonji. Tại bệnh viện chúng tôi có phòng riêng đặt biệt sang trọng như khách sạn (xem hướng dẫn nhập viện), bệnh nhân có thể điều trị rối loạn trương lực cơ và tham quan Kyoto. Ngoài ra, bạn có thể lưu trú tại quán trọ hay khách sạn yêu thích và được điều trị ngoại trú chẳng hạn nhưvới phương pháp điều trị botulinum. Chúng tôi luôn hoan nghênh chào đón tất cả những bệnh nhân rối loạn trương lực cơ trong và ngoài nước đến đây.

Hình 11. Di sản văn hóa Kyoto - Kim các tự (a), Đền Kiyomizu (b), Đền Fushimi Inari (c)

- Liên kết (du lịch Kyoto)

Hiệp hội du lịch thành phố Kyoto

Trang web chính thức du lịch Kyoto

KYOTOdesign

Di sản thế giới - di tích lịch sử Kyoto

Hiệp hội liên kết du lịch Kyoto Fushimi

Khu du lịch Kyoto Fushimi

Du lịch tham quan Kyoto/ Burari Fushimi

Sự quyến rũ của Kyoto/ tham quan

Hướng dẫn du lịch Kyoto

V. Nghiên cứu

Chúng tôi đã theo dõi và ghi lại những vận động của các cơ như là, vận động của những cơ nhai khi nhai (gồm cơ cắn, cơ thái dương, phần trên và phần dưới của cơ chân bướm ngoài, cơ chân bướm trong), và vận động của các cơ khác gắn liền với hành động nhai (cơ hàm dưới, cơ lưỡi, cơ ức đòn chũm). Các vận động của những cơ trên được theo dõi đồng thời với vận động của hàm dưới, vận động điểm cắn răng (incisal point), và vận động đầu hàm dưới. Dựa trên những ghi chép đó, chúng tôi đã nghiên cứu vai trò chức năng trực tiếp và vai trò gián tiếp của những cơ này (1-12).

Chúng tôi đang thực hiện nghiên cứu lâm sàng về những bệnh có sự bất thường trong vận động như rối loạn trương lực cơ hàm - miệng, rối loạn vận động, và những bệnh có nguyên nhân từ sự bất thường trong co thắt của những cơ đảm nhận chức năng nhai như bệnh nghiến răng, phì đại cơ cắn, tăng sản ở mỏm vẹt xương hàm, tăng sản trong cân cơ - gân và cơ nhai, rối loạn khớp thái dương hàm (13-29). Đặc biệt, chúng tôi cũng đang nghiên cứu điện sinh lý của vùng hàm - miệng bằng cách sử dụng điện não đồ EEG (điện thế não có liên quan đến vận động, các biến động điện não tiêu cực, điện thế não liên quan đến khả năng phản ứng với cảm giác bản thân), điện cơ đồ EMG (điện cơ đồ bề mặt, điện cơ đồ kim châm, điện cơ đồ gợi cảm giác bản thân), từ não đồ MEG (từ trường nào liên quan đến vận động, từ trường não gợi cảm giác bản thân), quang phổ cận hồng ngoại, và các thiết bị đo đạc chức năng não không xâm lấn khác (15, 16, 19, 21-27). Chúng tôi cũng đang nghiên cứu các vận động của lưỡi, cử động nhai, cử động của hàm dưới hay là những nhận biết của môi, lưỡi, lợi, vòm miệng, tất cả đã được thần kinh trung ương điều khiển ra sao, và có thể thấy được những biến đổi nào trong bệnh rối loạn trương lực cơ hàm - miệng. Ví dụ như, điện thế não có liên quan đến vận động được cho là nguyên nhân tác động lên vùng vận động của não và hạch nền để gây nên vận động, điện thế này có biên độ cao xếp theo thứ tự vận động như ngậm miệng, mở miệng, vận động phía bên phải, vận động phía bên trái (15, 16, 19), nhưng khi theo dõi trong rối loạn trương lực cơ hàm - miệng thì điện thế này hạ thấp (19, 21). Ngoài ra, sử dụng từ não đồ MEG, có thể ghi nhận những phản ứng khi kích thích vòm miệng mềm thành dạng từ trường não cảm giác bản thân, và có thể xác nhận phản ứng trên vùng cảm giác thần kinh thứ 2 (secondary somesthetic area) của cả hai bên. Từ não đồ cũng được sử dụng để ghi lại những nhận biết của lưỡi (27, 29).

VI. Tài liệu tham khảo

1. Yoshida K, Inoue H. EMG activity of the superior and inferior heads of the human lateral pterygoid muscles in internal deranged patients. Advanced Prosthodontics Worldwide, Proceedings of the World Congress on Prosthodontics, 258-259, 1991.

2. Yoshida K, Fukuda Y, et al. A method for inserting the EMG electrode into the superior head of the human lateral pterygoid muscle. Journal of Japan Prosthodontic Society, 36: 88-93, 1992.

3. Yoshida K. An electromyographic study on the superior head of the lateral pterygoid muscle during mastication from the standpoint of condylar movement. Journal of Japan Prosthodontic Society, 36: 110-120, 1992.

4. Yoshida K, Inoue H. An electromyographic study of the lateral pterygoid muscles during mastication in patients with internal derangement of TMJ. Journal of Japan Prosthodontic Society, 36: 1261-1272, 1992.

5. Yoshida K. Untersuchung zum Entlastungsreflex von Kaumuskeln während des Zerbeißens von Nahrung. Deutsche Zahnärztliche Zeitschrift, 48: 588-590, 1993.

6. Yoshida K. An electromyographic study on unloading reflex of the masticatory muscles. Journal of Japan Prosthodontic Society,37: 227-235, 1993.

7. Yoshida K. Elektromyographische Aktivität der Kaumuskeln während Kiefergelenkknacken.Schweizer Monatsschrift für Zahnmedizin, 105: 24-29, 1995.

8. Yoshida K. Elektromyographische Aktivität des M. pterygoideus lateralis bei Patienten mit Kiefergelenkknacken und Diskusverlagerung. Deutsche Zahnärztliche Zeitschrift, 50: 721-724, 1995.

9. Yoshida K. Kiefergelenkknacken und Diskusverlagerung aus der Sicht der Elektromyographie der Kaumuskeln. In: Siebert GK (ed): Atlas der Zahnärztlichen Funktionsdiagnostik, Carl Hanser, München, 44-50, 1996.

10. Yoshida K. Masticatory muscle responses associated with unloading of biting force during food crushing. Journal of Oral Rehabilitation, 25: 830-837, 1998.

11. Yoshida K. Koordination der Kaumuskeln während der Kaubewegung aus der Sicht der Kondylusbewegung bei Patienten mit Diskusdislokation. Deutsche Zahnärztliche Zeitschrift, 52: 816-820, 1998.

12. Yoshida K. Eigenschaften der Kaumuskelaktivität während verschiedenen Unterkieferbewegungen bei Patienten mit Diskusverlagerung ohne Reposition. Stomatologie, 96: 107-121, 1999.

13. Yoshida K, Kaji R, et al. Muscle afferent block for the treatment of oromandibular dystonia. Movement Disorders, 13: 699-705, 1998.

14. Yoshida K, Kaji R, et al. Muskelafferenzblockierung mittels lokaler Injektion von Lidocain bei Kaumuskelspasmus. Deutsche Zahnärztliche Zeitschrift, 53: 197-199, 1998.

15. Yoshida K, Kaji R, et al. Cortical potentials associated with voluntary mandibular movements. Journal of Dental Research, 79: 1514-1518, 2000.

16. Yoshida K, Kaji R, et al. Cortical distribution of Bereitschaftspotential and negative slope potential preceding mouth opening movements in human subjects. Archives of Oral Biology, 44: 183-190, 1999.

17. Yoshida K, Kaji R, et al. Muscle afferent block therapy for oromandibular dystonia. Japanese Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 46: 563-571, 2000.

18. Yoshida K, Kaji R, et al. Factors influencing the therapeutic effect of muscle afferent block for oromandibular dystonia: implications their distinct pathophysiology. International Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 31, 499-505, 2002.

19. Yoshida K, Kaji R, et al. Movement-related cortical potentials prior to jaw excursions in patients with oromandibular dystonia. Movement Disorders, 18, 94-100, 2003.

20. Yoshida K. Muskelafferentzblockierung in der Behandlung der oromandibulären Dystonie -Unterschiedliche Wirkung auf Kau- und Zungenmuskulatur-. Nervenarzt, 74: 516-522, 2003.

21. Yoshida K, Iizuka T. Jaw-deviation dystonia evaluated by movement-related cortical potentials and treated with muscle afferent block. Journal of Craniomandibular Practice, 21, 295-300, 2003.

22. Yoshida K. Temporomandibular joint disorders and sleep. Iizuka T, Inoue H (eds), Manual of Temporomandibular Joint Disorders. Nagasue, Kyoto, 186-193, 2004.

23. Yoshida K, Maezawa H, et al. Somatosensory evoked magnetic fields to air-puff stimulation on the soft palate. Neuroscience Research, 2006 55, 116-122, 2006.

24. Yoshida K, Iizuka T. Botulinum toxin treatment for upper airway collapse resulting from temporomandibular joint dislocation due to jaw-opening dystonia. Journal of Craniomandibular Practice, 24 217-222, 2006.

25. Yoshida K. Coronoidotomy as treatment for trismus due to jaw-closing oromandibular dystonia. Movement Disorders, 21, 1028-1031, 2006.

26. Miyawaki S, Yoshida K. Involuntary movements in the orofacial region. Cyclopedia of Mouth and Teeth. Asakura, Tokyo, 282-296, 2008.

27. Maezawa H, Yoshida K, et al. Somatosensory evoked magnetic fields following the tongue stimulation using needle electrodes. Neuroscience Research, 62, 131-139, 2008.

28. Maezawa H, Matsuhashi M, Yoshida K, et al. The magnetic artifacts derived from dental metals in magnetoencephalography. Japanese Journal of Cognitive Neuroscience, 11: 258-267, 2010.

29. Maezawa H, Yoshida K, et al. Evaluation of tongue sensory disturbance by somatosensory evoked magnetic fields following tongue stimulation. Neuroscience Research, 71, 244-250, 2011.

30. Maezawa H, Tojyo I, Yoshida K, et al. Recovery of impaired somatosensory evoked fields induced by tongue stimulation after improvement of tongue sensory deficits. Journal of Oral and Maxillofacial Surgery. 74, 1473-1482, 2016.

31. Yoshida K. Surgical intervention for oromandibular dystonia-related limited mouth opening: long-term follow-up. Journal of Cranio Maxillofacial Surgery. 45, 56-62, 2017.

32. Yoshida K. How do I inject botulinum toxin into the lateral and medial pterygoid muscles? Movement Disorders Clinical Practice 4, 285, 2017 doi:10.1002/mdc3.12460

33. Yoshida K. Clinical and phenomenological characteristics of patients with task-specific lingual dystonia: possible association with occupation. Frontiers in Neurology. 8, 649, 2017 doi:10.3389/fneur.2017.00649

34. Yoshida K. Sensory trick splint as a multimodal therapy for oromandibular dystonia. J Prosthodont Res. 62, 239-244, 2018 doi:10.1016/j.jpor.2017.09.004

35. Yoshida K. Computer-aided design/computer-assisted manufacture-derived needle guide for injection of botulinum toxin into the lateral pterygoid muscle in patients with oromandibular dystonia. Journal of Oral & Facial Pain and Headache. 32, e13-e21, 2018 doi: 10.11607/ofph.1955

36. Yoshida K. Multilingual website and cyberconsultations for oromandibular dystonia. Neurology International. 10, 7536, 2018 doi: 10.4081/ni.2018.7536

37. Yoshida K. Botulinum neurotoxin injection for the treatment of recurrent temporomandibular joint dislocation with and without neurogenic muscular hypertrophy. Toxins. 10, 174; doi: 10.3390/toxins10050174

38. Yoshida K. Oromandibular dystonia screening questionnaire for differential diagnosis. Clinical Oral Investigation. 23, 405–411, 2019. doi: 10.1007/s00784-018-2449-3

39. Yoshida K. Botulinum neurotoxin therapy for lingual dystonia using an individualized injection method based on clinical features. Toxins. 11, 51, 2019. doi: 10.3390/toxins11010051

40. Yoshida K. Development and validation of a disease-specific oromandibular dystonia rating scale (OMDRS). Frontiers in Neurology. 11, 583177, 2020. doi: 10.3389/fneur.2020.583177

41. Yoshida K. Sphenopalatine ganglion block with botulinum neurotoxin for treating trigeminal neuralgia using CAD/CAM-derived injection guide. Journal of Oral & Facial Pain Headache. 34, 135–140, 2020. doi: 10.11607/ofph.2510

42. Yoshida K. Clinical characteristics of functional movement disorders in the stomatognathic system. Frontiers in Neurology. 11: 23, 2020. doi: 0.3389/fneur.2020.00123

43. Yoshida K. Mouth opening retaining appliance after coronoidotomy for the treatment of trismus: effects on pain during postoperative training and maximal extent of mouth opening. Clinics in Surgery. 5, 2737, 2020.

44. Yoshida K. Prevalence and incidence of oromandibular dystonia: an oral and maxillofacial surgery service-based study. Clinical Oral Investigation. 25, 5755-5764, 2021. doi: 10.1007/s00784-021-03878-9

45. Yoshida K. Effects of botulinum toxin type A on pain among trigeminal neuralgia, myofascial temporomandibular disorders, and oromandibular dystonia. Toxins. 13, 605, 2021. doi: 10.3390/toxins13090605

46. Yoshida K. Behandlungsstrategien bei oromandibulärer Dystonie. Fortschritte der Neurologie Psychiatrie. 89, 562-572, 2021. doi: 10.1055/a-1375-0669

47. Yoshida K. Is botulinum toxin therapy effective for bruxism? Anti-Aging Medicine. 13: 394-398, 2017.

48. Yoshida K. Clinical Application of Botulinum Neurotoxin for Diseases in the Stomatognathic System. Journal of Japanese Dental Society of Anesthesiology. 48, 33‒40, 2020.doi: https://doi.org/10.24569/jjdsa.48.2_33

49.Yoshida K. Oromandibular dystonia. Clinical Neuroscience. 38, 1118-1121, 2020.

Tôi đã nêu ra những tài liệu tiêu biểu nhất của tôi liên quan đến vận động vô thức, những tài liệu khác có đăng ở ResearchGate. Những nghiên cứu về hội chứng ngưng thở trong khi ngủ của tôi đã tổng hợp thành website "Treatment and research of sleep apnea syndrome from clinical and neurophysiological aspects in the stomatognathic system" (Điều trị và nghiên cứu hội chứng ngưng thở khi ngủ từ khía cạnh lâm sàng và sinh lý thần kinh trong hệ thống hàm - miệng). Xin mời những ai quan tâm truy cập để tham khảo.

1. Sách tham khảo

1. Principles and Practice of Movement Disorders: Expert Consult. Fahn S, Jankovic J, Hallett M, Saunders, 2011.

2. Psychogenic Movement Disorders and Other Conversion disorders. Hallett M, Lang AE, Jankovic J, Fahn S, Cambridge University Press, 2011.

3. Movement Disorders: 100 Instructive Cases. Reich SG, CRC Press, 2008.

4. Manual of Botulinum Toxin Therapy. Truong D, Dressler D, Hallett M, Cambridge University Press, 2009.

2. Liên kết (liên quan đến loạn trương lực cơ)

- Hội khoa học/ cơ quan nghiên cứu

Hội thần kinh học Nhật Bản

Hội sinh lý thần kinh lâm sàng Nhật Bản

The Movement Disorder Society

American Academy of Neurology

World Federation of Neurology