Odra po 1945

Obok armatorów radzieckich na Odrze rozpoczął przewozy polski armator. Przybierał różne postacie, od niewielkiego wielofunkcyjnego przedsiębiorstwa, będącego jednocześnie administracją drogi wodnej, do dużej firmy zajmującej się wyłącznie masowym przewozem ładunków. Przedsiębiorstwo po kolejnych przeobrażeniach zmieniało nazwy oraz posiadało różne formy własności.

Komisariat Żeglugi na Odrze

Pierwszym po wojnie polskim armatorem na Odrze powołanym przez ministra komunikacji zarazem jako administracja odpowiedzialna za organizowanie żeglugi śródlądowej na rzece był Komisariat Żeglugi na Odrze. Powołany został w marcu 1945 r. Jego kierownikiem był w latach 1945-1946 Stanisław Juniewicz. Pierwszy rejs polskiego statku odbył się 22 maja 1945 r., a 19 sierpnia wyruszył na trasą z Koźla do Wrocławia pierwszy polski zestaw holowany załadowany 1000 t węgla. W początkowej fazie prowadzonej przez Komisariat działalności przewozowej rejsy polskich statków wiązały się z uzyskaniem od armii radzieckiej licznych zezwoleń na przejazdy przez odrzańskie śluzy i określone odcinki drogi wodnej.

Zapotrzebowanie przemysłu śląskiego na sprawny transport wodny rosło. Komisariat na początku 1946 r. miał spore trudności w wywozie ze Śląska węgla. Okazało się, że nie jest w stanie samodzielnie sprostać oczekiwaniom przemysłu.

Żegluga na Odrze Spółka z o.o.

Udziałowcami powstałej w 1946 r. spółki, będącej komercyjnym podmiotem prawa handlowego, w następujących procentach byli:

1. Ministerstwo Komunikacji - 25 %,

2. Centrala Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego - 25 %,

3. Centrala Przemysłu Hutniczego - 20 %,

4. Zjednoczenie Fabryk Cementowych - 10 %,

5. Centrala Produktów Naftowych - 5 %,

6. samorząd Wrocławia - 5 %,

7. samorząd Szczecina - 5 %,

8. samorząd Poznania - 5 %.

Prezesem rady nadzorczej spółki został Z. Kornacki, dyrektorem naczelnym Z. Bęczkowski. Siedzibą spółki był Wrocław. Posiadała ona także oddziały w Gliwicach, Wrocławiu i Szczecinie oraz ekspozytury w Gliwicach, Koźlu, Opolu, Malczycach, Głogowie, Kostrzynie, Świnoujściu, Poznaniu. Spółce przekazane zostały wszystkie stocznie odrzańskie, w których remontowany był wydobyty z rzeki tabor.

Przeszacowany plan przewozowy i rozbudzone tym nadzieje na znaczną możliwość przewozową żeglugi śląskiego węgla w kierunku portu w Szczecinie, słabe wyniki ekonomiczne armatora wywołane niekorzystną umową podpisaną z armatorem radzieckim, a także konieczność dopłat do frachtu polskiego armatora z budżetu państwa, były powodem poddania w wątpliwość sensu istnienia przewoźnika odrzańskiego w formie spółki. Pod koniec 1947 r. zlikwidowano Żeglugę na Odrze Spółkę z o.o.

Państwowa Żegluga na Odrze - PŻO

W roku 1948 armator odrzański przybrał formę państwowego przedsiębiorstwa przewozowego pod nazwą Państwowa Żegluga na Odrze.

Z biegiem czasu pojawiły się trudności finansowe polskiego armatora. Ponownie powrócił temat konieczności zmian w zarządzaniu transportem wodnym na Odrze. Sytuację miała poprawić reorganizacja żeglugi śródlądowej w Polsce. 16 lipca 1949 r. zlikwidowano Państwową Żeglugę na Odrze, a w jej miejsce powołano Państwową Żeglugę Śródlądową.

Państwowa Żegluga Śródlądowa

W skład nowego przedsiębiorstwa, które zostało powołane w 1949 r., wchodziły dawne żeglugi: Państwowa Żegluga na Odrze oraz Państwowa Żegluga na Wiśle. Centralnie zarządzany polski armator, którego elementem był armator odrzański także przynosił starty. Decyzje w sprawie żeglugi na Odrze zapadały kilkaset kilometrów od prowadzonej działalności w oderwaniu od realiów panujących w rejonie Nadodrza. Po kilku latach powrócono do starej koncepcji, utworzenia przedsiębiorstwa żeglugowego z siedzibą we Wrocławiu.

Przedsiębiorstwo Państwowe Żegluga na Odrze - PPŻnO

Zarządzeniem Ministra Żeglugi z 1 października 1951 r. powołano Przedsiębiorstwo Państwowe Żegluga na Odrze. Było to przedsiębiorstwo wielozakładowe, w którego skład wchodziły: wrocławski zarząd oraz placówki w Krośnie, Nowej Soli, Kostrzynie, Szczecinie, a także porty w: Gliwicach, Koźlu, Wrocławiu, Opolu, Malczycach, Cigacicach, warsztaty stoczniowe Wrocław-Osobowice, Malczyce oraz baza remontowa w Nowej Soli.