Elektrownie i młyny

Od najdawniejszych czasów nurt płynącej rzeki wykorzystywany był do poruszania mechanizmów maszyn stworzonych przez człowieka. Młyny, miechy, tartaki, papiernie, szlifiernie kamieni, kuźnie, gręplarnie, tkalnie, młyny olejowe, folusze i inne urządzenia stanowiły wyposażenie zakładów produkcyjnych i przetwórczych znajdujących się przy korycie rzeki. Pierwsza informacja o młynie wodnym na Śląsku pochodzi 1149 r. i odnosi się do młyna położonego nad rzeką Dobrą koło Wrocławia, należącego do klasztoru św. Wincentego. Naukowcy przypuszczają jednak, że tego typu budowle powstawały już w okolicach X wieku przy tzw. Górnym Stopniu Piętrzącym (zwany Piaskowym), a ich celem było spiętrzanie wody w korycie Odry pełniącej rolę fosy. Pozostałościami tego stopnia są dziś: Jaz św. Macieja (obecnie niefunkcjonujący – złożony pod mostem św. Macieja), Jazy Macieja (pomiędzy wyspami Tamka i Daliową), śluza Piaskowa (umożliwiająca żeglugę statków przez próg), Młyn Marii, Młyny Klary (do dnia dzisiejszego zachowały się po nich jedynie rynny robocze pomiędzy wyspami Słodową i Bielarską) oraz jaz Klary (zlokalizowany pod Żabią Kładką – w chwili obecnej pod wodą). Od 1334 r. przy tzw. Dolnym Stopniu Piętrzącym (zwanym Mieszczańskim) powstały młyny wodne. Do całkowitej przebudowy budowli hydrotechnicznych na tym stopniu przystąpiono 1916 r., a w 1921 roku rozpoczęto budowę dwóch elektrowni wodnych. Usunięto wtedy około 3500 zniszczonych pali drewnianych – pozostałości po poprzednich konstrukcjach. Uroczystość przekazania elektrowni południowej władzom miasta odbyła się 2 maja 1924 roku, a rok później elektrowni północnej. Pod koniec lat sześćdziesiątych nastąpiło podniesienie piętrzenia na jazach elektrowni o prawie 1 metr, co spowodowało zalanie lub podtopienie jazów Górnego Stopnia Piętrzącego.