Zeeman

Pieter Zeeman (1865-1943) was een Nederlands natuurkundige en hoogleraar te Amsterdam (1900). Won de Nobelprijs voor de Natuurlunde in 1902 (met Hendrk Lorentz) voor de ontdekking en beschrijving van de splitsing van spectraallijnen in een magnetisch veld (1896; Zeeman-effect). Het Zeeman-effect heeft Pieter Zeeman een groot deel van zijn loopbaan beziggehouden. Het opmeten van lichtspectra gebeurde in het laboratorium in Amsterdam. Al gauw bleek dat het Zeeman-effect (zie links) niet meer met de theorie van Lorentz viel te verklaren. Uitkomst bracht de quantumtheorie van Niels Bohr. Zeeman werd geboren in het Zeeuwse plaatsje Zonnemaire als zoon van de hervormde dominee. In zijn periode op de HBS nam hij bijzonder helder noorderlicht waar, dat in november 1882 in Noord-Europa te zien was. Een artikel met tekening van Zeeman werd geplaatst in het blad Nature. Aangezien de HBS niet direct toegang bood tot de universiteit, en Zeeman graag wis- en natuurkunde wilde gaan studeren, moest hij eerst nog een jaar aanvullend onderwijs volgen op het gymnasium te Delft. Hij werd in huis geplaatst bij de conrector J.W. Lely (de broer van waterbouwkundige Cornelis Lely) en kreeg Latijn en Grieks ter voorbereiding op het universitaire toelatingsexamen. Gedurende zijn verblijf in Delft kwam Zeeman in contact met Heike Kamerlingh Onnes, van wie hij later college zou krijgen in de mechanica. In 1885 toegelaten tot de rijksuniversiteit in Leiden, als student van Kamerlingh Onnes en Hendrik Lorentz. Kamerlingh Onnes was met name onder de indruk van Zeemans begrip van Maxwells beroemde boek Theory of Heat. Nog voor zijn promotie werd Zeeman in 1890 benoemd tot assistent van professor Lorentz. In 1893 promoveerde hij onder Kamerlingh Onnes met een dissertatie over de magneto-optica. Na zijn promotie werkte Zeeman een half jaar in Straatsburg bij Emil Cohn aan het Kohlrausch Instituut waar hij onderzoek deed naar elektrische trillingen in vloeistoffen. Als privaatdocent in de wis- en natuurkunde was Zeeman verbonden aan de Leidse universiteit tot hij in 1896 werd benoemd tot lector aan de Universiteit van Amsterdam in de natuurkunde.