Nguyên nhân vô sinh nữ

CHẨN ĐOÁN CÁC NGUYÊN NHÂN VÔ SINH NỮ

A. VÔ SINH DO VÒI TỬ CUNG

Đây là nguyên nhân thường gặp nhất trong các nguyên nhân gây vô sinh nữ chiếm 30-40%. Vô sinh do vòi tử cung bao gồm các tổn thương và sự tắc nghẽn của vòi tử cung và thường liên quan với các viêm dính tiểu khung hoặc các phẫu thuật ở tiểu khung và các phẫu thuật ở vòi tử cung.

Chẩn đoán dựa vào

+ Chụp tử cung - vòi trứng

+ Nội soi ổ bụng

B. VÔ SINH DO YẾU TỐ CỦA TỬ CUNG

Các bât thường về tử cung ảnh hưởng đến vô sinh bao gồm dị dạng tử cung, u xơ tử cung, polyp buồng tử cung và dính buồng tử cung.

- Không có tử cung: không có kinh nguyệt, thăm khám lâm sàng không thấy tử cung và siêu âm không có tử cung.

- Các dị dạng tử cung bao gồm: tử cung 2 buồng, tử cung 1 sừng, tử cung có vách ngăn.

- U xơ tử cung: rong kinh rong huyết hoặc không có triệu chứng gì.

- Polyp buồng tử cung: có thể gây rong kinh rong huyết hoặc không có triệu chứng.

C. VÔ SINH DO YẾU TỐ CỔ TỬ CUNG VÀ MIỄN DỊCH

- Vô sinh do hẹp cổ tử cung, các phẫu thuật ở cổ tử cung: được đánh giá bằng thăm khám lâm sàng, thăm dò bằng thước đo tử cung, đánh giá cổ tử cung và cuối cùng là nội soi tử cung.

- Vô sinh do kháng thể kháng tinh trùng: ít được ứng dụng trong lâm sàng.

D. VÔ SINH DO RỐI LOẠN PHÓNG NOÃN

Theo WHO chia làm 3 loại rối loạn phóng noãn:

- Suy trục dưới đồi tuyến yên: biểu hiện bằng vô kinh, nồng độ FSH, LH, E2 đều thấp, nồng độ prolactin bình thường.

- Rối loạn trục dưới đồi - tuyến yên: thường biểu hiện kinh ít, kinh thưa và các bệnh nhân này có hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Trong 3 loại rối loạn phóng noãn thì loại này thường gặp nhất.

Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang: khi bệnh nhân có ít nhất 2 trong 3 tiêu chuyển dưới đây:

+ Tiêu chuẩn 1: kinh thưa hoặc vô sinh

+ Tiêu chuẩn 2: cường androgen

Lâm sàng: rậm lông, béo phì, mụn trứng cá

Cận lâm sàng: tăng testosterol toàn phần, tự do.

+ Tiêu chuẩn 3: hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm (>= 12 nang/ lát cắt)

- Suy buồng trứng: biểu hiện suy sớm buồng trứng. Nồng độ FSH và LH tăng cao, nồng độ E2 thấp, AMH giảm nhiều

Đ. KHÔNG PHÓNG NOÃN DO PROLACTIN

- Biểu hiện vô kinh, kinh thưa, tiết sữa, nồng độ prolactin tăng cao, E2 thường giảm.

- Cần loại trừ khối u adenoma tuyến yên bằng chụp cộng hưởng từ trước khi điều trị bằng các thuốc kháng dopamine.

E. VÔ SINH DO LẠC NỘI MẠC TỬ CUNG

- Lạc nội mạc tử cung là sự hiện diện của các tuyến và tổ chức đệm của nội mạc tử cung ở bên ngoài buồng tử cung.

- Chiếm khoảng 7% ở phụ nữ độ tuổi sinh sản và thường kèm theo đau ở tiêu khung, đau bụng kinh và vô kinh. Lạc nội mạc tử cung ở tiểu khung hoặc buồng trứng có thể gây vô sinh.

G. VÔ SINH KHÔNG RÕ NGUYÊN NHÂN

- 10-15% các cặp vợ chồng vô sinh không rõ nguyên nhân, sau khi thực hiện các thăm khám và các thăm dò cơ bản mà không phát hiện được nguyên nhân gì.

- Nguyên nhân này thường được áp dụng diều trị bằng bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI), tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) trong thụ tinh ống nghiệm.

H. VÔ SINH DO CÁC NGUYÊN NHÂN KHÁC

- Vô sinh do vô kinh nguyên phát

+ Tinh hoàn nữ hóa

+ Hội chứng tăng sản thượng thận bẩm sinh

+ Hội chứng Turner

+ Vô sinh do dị dạng đường sinh dục: Hội chứng Mayer - Rokitansky - Kuster

- Vô sinh do vô kinh thứ phát

+ Vô kinh thứ phát nguyên nhân vùng dưới đồi: do các yếu tố tâm thần hoặc các tổ thương thực thể như viêm não, sang chấn sọ não ảnh hưởng đến chức năng vùng dưới đồi.

+ Vô kinh thứ phát nguyên nhân tuyến yên: Hội chứng Sheehan, bệnh Simmonds, hội chứng Chiari - Frommel, hội chứng Argonz - del Castilo, hội chứng Forbes - Albright

+ Vô kinh thứ phát nguyên nhân buồng trứng: buồng trứng suy sớm, buồng trứng có khối u nam tính hóa, hội chứng buồng trứng đa nang

+ Vô kinh thứ phát nguyên nhân tử cung: Dính buồng tử cung doi nạo còn có tên là hội chứng Asherman, dính buồng tử cung do lao.

+ Vô kinh thứ phát do những rối loạn hoạt động nội tiết khác: hội chứng thượng thận - sinh dục, hội chứng Cushing, bệnh Addison, bệnh Basedow, bệnh đái tháo đường nặng đều có thể dẫn đến vô sinh.

+ Vô sinh thứ phát do các hormone tránh thai: Dùng hormone tránh thai kéo dài nhất là các thuốc chỉ có progestin có thể bị vô kinh vì vùng dưới đồi và tuyến yên bị ức chế lâu ngày, prolactin tăng tiết, nội mạc tử cung teo.

Ths.Bs. Nguyễn Thị Mai