Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi thị trường việc làm một cách chóng mặt, và những người cảm nhận rõ nhất có lẽ là các sinh viên mới ra trường. Tuy nhiên, vấn đề nghiêm trọng hơn là AI không chỉ lấy đi việc làm, công nghệ mới này còn đang làm "gãy" nấc thang sự nghiệp đầu tiên, nấc thang quan trọng nhất để những người trẻ học hỏi và phát triển.
Dữ liệu của ILO cho thấy nhiều công việc cấp thấp nằm trong nhóm chịu ảnh hưởng lớn bởi AI. Trong số đó có thể kể đến những công việc quen thuộc với sinh viên mới ra trường như nhập liệu, văn phòng hoặc phân tích tài chính.
Sự suy giảm giá trị của tấm bằng Đại học
Theo truyền thống, tấm bằng đại học là tấm vé cho các vị trí cấp thấp, nơi sinh viên mới tốt nghiệp thực hiện các công việc như nghiên cứu cơ bản, tóm tắt tài liệu, hay viết các đoạn mã đơn giản. Tuy nhiên, đây chính là những nhiệm vụ mà các công cụ AI tạo sinh hiện nay có thể thực hiện một cách xuất sắc.
Khi các công việc đầu vào này bị tự động hóa, giá trị của tấm bằng đại học trong việc đảm bảo cho một công việc ổn định bắt đầu suy giảm. Dữ liệu gần đây từ Fed New York, Mỹ, cho thấy tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm sinh viên mới tốt nghiệp hiện đang cao hơn tỷ lệ thất nghiệp trung bình của lực lượng lao động. Nhiều chuyên gia lý giải sự chênh lệch này là do điều kiện kinh tế. Tuy nhiên, không thể bác bỏ giả định AI đóng một vai trò nào đó trong xu hướng thất nghiệp này. Các sự kiện sa thải gần đây cho thấy nhiều nhóm công việc cấp thấp đang bị thay thế bởi AI trong nhiều công ty. Các nhà tuyển dụng giờ đây có thể không còn quá coi trọng việc bạn có thể làm những gì AI đã làm được. Thay vào đó, họ có thể đang tìm kiếm những kỹ năng độc đáo hơn.
Tác động lên nhân viên mới vào nghề: mất đi cơ hội học hỏi
Tuy nhiên, tác động không dừng lại ở chỗ những người trẻ không có việc làm. Vấn đề lớn hơn nằm ở chỗ những người trẻ không còn đứng trước nấc thang cho phép họ học hỏi và phát triển sự nghiệp. Các công việc cấp thấp, dù đôi khi nhàm chán, lại chính là môi trường đào tạo thiết yếu. Đây là nơi nhân viên mới học hỏi quy trình, hiểu bối cảnh kinh doanh, và xây dựng nền tảng kiến thức để giải quyết các vấn đề phức tạp hơn trong tương lai.
Khi AI đảm nhận những công việc này, nó vô tình tước đi cơ hội "học nghề" của thế hệ nhân sự trẻ. Chiếc thang sự nghiệp dường như bị kéo lên một bậc, khiến cho việc leo lên các vị trí cao hơn trở nên khó khăn hơn bao giờ hết nếu không có kinh nghiệm thực tế từ những bước đi đầu tiên.
Học, học nữa, học mãi?
Thay vì tập trung vào các kỹ năng có thể bị tự động hóa, giá trị giờ đây chuyển sang tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề một cách sáng tạo và kỹ năng hợp tác hiệu quả với chính AI. Tuy nhiên, đây là một thách thức lớn, đòi hỏi cả hệ thống giáo dục và bản thân mỗi người trẻ phải thích ứng để không bị bỏ lại phía sau. Trong thời đại mà AI có vẻ như đang khiến cho não của chúng ta hoạt động kém hơn, nhu cầu học hỏi trọn đời và nâng cao khả năng lại đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết đối với thế hệ tương lai của nhân loại.