Το φρούριο
Με μοναδική θέα στο θεσσαλικό κάμπο, το κάστρο του Φαναρίου δεσπόζει στην ευρύτερη περιοχή κι είναι προσβάσιμο πλέον μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αναστήλωσης. Είναι ανοιχτό καθημερινά μέχρι τις 14.30. Περισσότερα στοιχεία γι' αυτό στην ειδική ενότητα.
Το κάστρο του Φαναρίου, επιβάλλει και επιβάλλεται, κτισμένο στο δυτικότερο άκρο της Θεσσαλικής πεδιάδας. Χρονολογείται στα ταραγμένα χρόνια του 13ου αι., όταν η δυτική Θεσσαλία ήταν πεδίο ανταγωνισμού, ανάμεσα στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και του βυζαντινού αυτοκράτορα αλλά και των τοπικών γαιοκτημόνων. Κτισμένο στην κορυφή του λόφου έπαιξε σημαντικό αμυντικό ρόλο, καθώς από κει μπορούσαν να ελέγχουν τον κάμπο και τα ορεινά, όπως και την επικοινωνία Ηπείρου – Θεσσαλίας, ενώ στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μετατρέπεται σε στρατώνα.
Πρόκειται για ένα μικρό οχυρό, εκτάσεως 2,6 στρεμμάτων, με ακανόνιστο πολυγωνικό τείχος πλάτους 2,0 μ. το οποίο ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους και σώζεται στο ακέραιο. Στα νότια ανοίγεται τοξωτή πύλη και μια μικρότερη στα βόρεια. Κατά διαστήματα ενισχύεται από έξι πύργους που είναι ενσωματωμένοι σ’ αυτό και προεξέχουν προς τα έξω.
Στο εσωτερικό του κάστρου συναντάμε α)την Πυριτιδαποθήκη, καμαροσκέπαστο λιθόκτιστο κτίριο με μικρό προστώο, β) μεγάλη υπέργεια δεξαμενή συλλογής βρόχινου νερού με ορθογωνικό περίγραμμα και γ) ερείπια τζαμιού. Το τζαμί κτίσθηκε πάνω σε παλαιότερο κτίριο με μικρό λουτρό, ενώ εντοπίστηκε και υπόγεια θολοσκέπαστη δεξαμενή νερού.
Σε ανασκαφική έρευνα που διενεργήθηκε, αποκαλύφθηκε μεγάλο ορθογώνιο κτίριο με δύο χώρους, που πιθανότατα λειτουργούσε ως φυλάκιο. Όλα τα κτίρια χρονολογούνται από την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (1387-1897).
(Της Κρυσταλλίας Μαντζανά, προϊσταμένης 19ης εφορείας βυζαντινών αρχαιοτήτων, από διημερίδα στην Καβάλα 13 & 14 Οκτωβρίου 2008, με θέμα «ΚΑΣΤΡΑ – ΣΥΜΒΟΛΑ ΠΟΛΗΣ: ΑΝΑΔΕΙΞΗ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ»).
Οι φωτογραφίες του εσωτερικού χώρου του κάστρου, είναι από το φυλλάδιο του Υπουργείου Πολιτισμού, που αναφέρεται στο κάστρο Φαναρίου.