บทที่ 3 วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น
บทที่ 3 วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น
1. วัฒนธรรมไทย
วิถีชีวิตความเป็นอยู่ของคนไทย ที่เป็นเอกลักษณ์หรือลักษณะประจำชาติไทยนั้น เป็นผลมาจากบรรพบุรุษใต้สร้างสรรค์ สั่งสม และถ่ายทอดให้ลูกหลานสืบต่อกันมาเป็นระยะเวลายาวนาน จนกลายเป็นวัฒนธรรมไทย
1. ความหมายของวัฒนธรรมไทย
วัฒนธรรมไทย คือ สิ่งที่ทำความเจริญงอกงามให้แก่หมู่คณะดังนั้น วัฒนธรรมไทยจึงเป็นแบบแผนในการดำเนินชีวิตของคนไทยซึ่งเป็นเอกลักษณ์ที่มีการสั่งสม ปรับปรุง เปลี่ยนแปลง และถ่ายทอดสืบต่อกันมา
2. ประเภทของวัฒนธรรมไทย
วัฒนธรรมทางภาษา คนไทยมีภาษาไทยเป็นของตนเองทั้งภาษาพูดและภาษาเขียน
วัฒนธรรมทางจิตใจ เป็นวัฒนธรรมที่เกี่ยวกับความคิด ความเชื่อ ความศรัทธาต่อศาสนา
ศีลธรรมจริยธรรม
วัฒนธรรมทางวัตถุ เกิดจากภูมิปัญญาของบรรพบุรุษและได้สืบต่อกันมา เช่น หัตถกรรม
สถาปัตยกรรม
วัฒนธรรมทางขนบธรรมเนียมประเพณี เช่น ประเพณีสงกรานต์ ประเพณีลอยกระทง
3. วัฒนธรรมไทยที่มีผลต่อการดำเนินชีวิต
วัฒนธรรมไทยที่มีผลต่อการดำเนินชีวิตของคนในสังคมไทย มีดังนี้
1. พระพุทธศาสนา คนไทยส่วนใหญ่นับถือพระพุทธศาสนาการดำเนินชีวิตของคนไทยจึงเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา เช่น พิธีทำบุญเนื่องในโอกาสต่าง ๆ การปฏิบัติตนอย่างเหมาะสมต่อพระภิกษุ
2. ภาษาไทย ประเทศไทยใช้ภาษาไทยเป็นภาษาราชการในการติดต่อสื่อสาร ถึงแม้ว่า
ภาษาไทยในแต่ละภูมิภาคจะมีภาษาถิ่นที่แตกต่างกัน แต่คนไทยก็สามารถสื่อสารกันได้
3. มรรยาทไทย คนไทยมักจะอ่อนน้อมถ่อมตน เคารพผู้ใหญ่ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ มีความเมตตา
กรุณา มีความเกรงใจ รักสงบ และมีไมตรีกับทุกคน นอกจากนี้ ยังยิ้มแย้มแจ่มใส จนได้รับสมญานามว่า สยามเมืองยิ้ม
4. อาชีพเกษตรกรรม นับตั้งแต่อดีต คนไทยส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม จึงก่อให้เกิดประเพณีและวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับเกษตรกรรม เช่น พิธีแรกนาขวัญ พิธีทำขวัญข้าว พิธีไหว้แม่โพสพ
5. ศิลปกรรมแขนงต่าง ๆ วัฒนธรรมมีส่วนในการเป็นแรงบันดาลใจให้มีการสร้างสรรค์ศิลปกรรมแขนงต่าง ๆ ที่เป็นเอกลักษณ์ของไทย ทั้งด้านสถาปัตยกรรม ประติมากรรม จิตรกรรม วรรณกรรม
และนาฏกรรม
4. คุณค่าและความสำคัญของวัฒนธรรมไทย
วัฒนธรรมไทยมีคุณค่าและความสำคัญต่อคนไทยไทยในหลายด้าน ดังนี้
1) วัฒนธรรมไทยเป็นประโยชน์ต่อการดำรงชีวิต ได้แก่
· เป็นเป้าหมายสำคัญในการดำรงชีวิตเพราะวัฒนธรรมเป็นอุดมการณ์ ค่านิยม ทัศนคติ และจุดหมายของชีวิตที่คนในสังคมประสงค์ที่จะดำเนินชีวิตให้บรรลุผลที่ตั้งไว้
· เป็นสิ่งที่ใช้ควบคุมสังคม เพราะวัฒนธรรมเป็นตัวกำหนดแนวทางของความประพฤติของคน
ในสังคม
· เป็นสิ่งที่กำหนดพฤติกรรม เพราะคนไทยตั้งแต่เล็กจนโตจะได้รับการอบรมสั่งสอนผ่านนธรรมต่าง ๆ วัฒนธรรมจึงเป็นสิ่งที่กำหนดพฤติกรรมของคนไทยให้ประพฤติตาม
· เป็นสิ่งตอบสนองความต้องการทางด้านร่างกายและจิตใจ เพราะวัฒนธรรมที่เป็นวัตถุ เช่น อาหาร เสื้อผ้า บ้านเรือน เป็นสิ่งที่คนต้องการในการดำเนินชีวิต
2) วัฒนธรรมช่วยหล่อหลอมบุคลิกภาพให้กับสมาชิกของสังคม ให้มีลักษณะเป็นแบบใดแบบหนึ่ง การอาศัยอยู่ร่วมกับผู้อื่นภายได้กฎระเบียบในสังคมเดียวกัน จะทำให้บุคคลนั้นมีบุคลิกภาพโน้มเอียงไปกับกลุ่มที่ตนอาศัยอยู่ด้วย เช่น เด็กที่อยู่ในครอบครัวที่ประกอบอาชีพสุจริตหรือไม่คดโกง บุคลิกภาพดังกล่าวจะแสดงออกถึงความเชื่อ ความสนใจ ทัศนคติ ความรู้ ความคิดไปในทางที่ดีด้วย
3) วัฒนธรรมก่อให้เกิดความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ก่อให้เกิดความเป็นปีกแผ่น ความผูกพัน ที่ทำให้เกิดการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน และมีจิตสำนึกเป็นพวกเดียวกัน
5. การอนุรักษ์วัฒนธรรมไทย
ชาวไทยควรอนุรักษ์วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีไทยให้มั่นคงยั่งยืนสืบต่อไป โดยปฏิบัติ ดังนี้
การอนุรักษ์วัฒนธรรมไทย
· ศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมไทยและแนวทางการปฏิบัติให้ถูกต้องเหมาะสม แล้วนำไปปฏิบัติ
· ร่วมกันดูแลโบราณสถาน โบราณวัตถุ และสิ่งที่แสดงถึงวัฒนธรรมของชาติที่มีมาตั้งแต่อดีต ให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์ที่สุด
· เข้าร่วมกิจกรรมที่เกี่ยวกับวัฒนธรรมไทย
· ปฏิบัติตามขนบธรรมเนียมประเพณีไทยที่มีมาตั้งแต่อดีด เช่น ทำบุญในวันสำคัญ
· รักษาขนบธรรมเนียมประเพณีไทย เช่น แต่งกายชุดไทยในโอกาสอันเหมาะสม พูดภาษาไทยให้ถูกต้อง แสดงความเคารพแบบไทยนิยม เลือกใช้สินค้าที่ผลิตในประเทศไทย
· ร่วมมือกันเผยแพร่ขนบธรรมเนียมประเพณีไทยให้แพร่หลายทั้งในหมู่ชาวไทยด้วยกันและชาวต่างชาติ