ลูกเสือ กศน. มีบทบาทหน้าที่ในการพัฒนาตนเอง ซึ่งเน้นการพัฒนาความสามารถศักยภาพ และสมรรถนะที่ทันต่อสภาพความจำเป็น ตามความก้าวหน้า และการเปลี่ยนแปลงของสังคม เพื่อให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ดังนั้น การพัฒนาตนเอง จะต้องมีความรู้ความเข้าใจถึงความสำคัญของการพัฒนาในด้านต่าง ๆ รู้วิธีการวางแผนพัฒนาตนเอง ในบทบาทของผู้นำและผู้ตาม

ผู้เรียน กศน. ที่สมัครเข้าเป็นลูกเสือ กศน. เริ่มต้นด้วยการแสวงหาความรู้ทั่วไปที่เกี่ยวกับทักษะการดำรงชีวิต โดยใช้กระบวนการคิดเป็น ความรู้ทั่วไปที่เกี่ยวกับทักษะลูกเสือกิจกรรมกลางแจ้ง การคิดวิเคราะห์ การตัดสินใจแก้ปัญหา และเข้าพิธีประจำกองลูกเสือวิสามัญ โดยผู้กำกับกองลูกเสือวิสามัญ จะเป็นผู้ประกอบพิธีประจำกองให้แก่ลูกเสือ กศน.ให้ลูกเสือ กศน.แต่งเครื่องแบบลูกเสือวิสามัญ มาพร้อมกันที่ คูหาลูกเสือวิสามัญ (Rover Den)หรือสถานที่นัดหมายอื่นที่เหมาะสม เพื่อทบทวนหลักการ การเป็นพลเมืองดีในทัศนะของลูกเสือพิจารณาคติพจน์ คำปฏิญาณ และกฎของลูกเสือทั้ง 10 ข้อ ที่จะนำสู่การปฏิบัติตนเป็นคนดีสำรวจตัวเอง และเข้าพิธีประจำกองตามสำตับ

การปฏิบัติตนตามคติพจน์ของลูกเสือ กคน. คือ “บริการ” ซึ่งเป็นเสมือนหัวใจของลูกเสือ กคน. ที่จะต้องยึดมั่นในการเสียสละด้วยการบริการ แต่การบริการนี้มิได้หมายถึงเป็นผู้รับใช้หรือคนงาน การบริการในความหมายของการลูกเสือนี้ เรามุ่งที่จะอบรมบ่มนิสัยและจิตใจให้ได้รู้จักเสียสละ ได้รู้จักวิธีหาความรู้และประสบการณ์ ที่เป็นประโยชน์ในอนาคตและในที่สุดก็จะทำให้สามารถประกอบอาชีพโดยปกติสุขในสังคม

การบริการ หมายถึง การประกอบคุณประโยชน์ให้แก่มนุษยชาติ ด้วยการถือว่าเป็นเกียรติประวัติสูงสุดแห่งชีวิตของเรา ในการที่รู้จักเสียสละความสุขส่วนตัวเพื่อบำเพ็ญประโยชน์แก่ผู้อื่น เพื่อจุดมุ่งหมายให้สังคมสามารถดำรงอยู่ไดโดยปกติ เป็นการสอนให้ลูกเสือวิสามัญตั้งตนอยู่ในศีลธรรมไม่เอาเปรียบผู้ที่ยากจนหรือด้อยกว่า นอกจากนั้นการบริการแก่ผู้อื่นเปรียบเสมือนเป็นการชำระหนี้ที่ได้เกิดมาแล้ว อาศัยอยู่ในโลกนี้ด้วยความมุ่งหวังจะให้ทุกคนเข้าใจในการใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันในสังคม มองเห็นความจำเป็นของสังคมว่าไม่มีใครสามารถดำรงชีวิตอยู่ไดโดยลำพัง ทุกคนจำเป็นต้องพึ่งพาอาศัยกันไม่ว่าด้านอาหารการกิน ด้านเครื่องนุ่งห่มที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค หรืออื่น ๆ

ลูกเสือ กคน. พึงนำคำปฏิญาณ กฎ และคติพจน์ของลูกเสือ มาเป็นแนวทางการพัฒนาตนเอง ครอบครัว ชุมชน และสังคม ดังนี้

1. พัฒนาทางกาย พัฒนาทางด้านร่างกาย มุ่งเน้นการเข้าร่วมกิจกรรมลูกเสือเพื่อให้มีสุขภาพแข็งแรง

2. พัฒนาทางสติปัญญา พัฒนาทางด้านสติปัญญา มุ่งเน้นการทำงานอดิเรกการฟิมือ การรู้จักใช้เวลาให้เป็นประโยชน์

3. พัฒนาทางจิตใจศีลธรรม พัฒนาทางด้านความคิดเรื่องศาสนา ซึ่งมีวิธีการแตกต่างกันไป ตามศาสนาที่ตนนับถือ มุ่งเน้นยึดมั่นในหลักการของศาสนา เพื่อให้บรรลุผลแห่งความจงรักภักดีต่อศาสนา

4. พัฒนาในเรื่องสร้างค่านิยมและเจตคติ พัฒนาทางด้านความรู้สึกด้านค่านิยมมุ่งเน้นการเอาใจใส่ ระมัดระวังในการเผชิญปัญหา สถานการณ์ปัจจุบันเป็นพิเศษ

5. พัฒนาทางสัมพันธภาพระหว่างบุคคล มุ่งเน้นการปฏิบัติตนให้อยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข

6. พัฒนาส้มพันธภาพทางสังคม สร้างส้มพันธภาพทางสังคม มุ่งเน้นการทำงานเป็นระบบหมู่ ในบทบาทของผู้นำ และผู้ตามที่ดี

7. พัฒนาส้มพันธภาพต่อชุมชน มีความรับผิดชอบต่อชุมชน มุ่งเน้นความสำคัญของความรับผิดชอบของตนเองที่มีต่อผู้อื่นด้วยการบำเพ็ญประโยชน์

8. พัฒนาทางด้านความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อม มุ่งเน้นความสนใจในสิ่งแวดล้อมและอนุรักษ์ธรรมชาติ