ชะอม ชโลมใจ....................
ฐานการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง "ชะอม...ชโลมใจ" ศูนย์การเรียนรู้ระดับตำบลศรีวิชัย
ข้อมูลทั่วไป
ชะอม เป็นพืชจำพวกอาเคเซีย นิยมนำมารับประทานในทุกๆภาคของไทย เป็นพืชยื่นต้น สามารถนำใบแก่และอ่อน เป็นสมุนไพร ของไทย ลำต้นของชะอมมีหนาม ใบมีขนาดเล็กและมีกลิ่นฉุน ใบอ่อนของชะอมหรือส่วนยอดของใบสามารถนำมารับประทานได้ มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปแต่ละภาค โดยมากมักปลูกตามรั้วบ้านเนื่องจากมีหนามแล้วยังเป็นผักที่ทานได้ตลอดทั้งปี
ชะอม ชื่อสามัญ Climbing wattle, Acacia, Cha-om
ชะอม ชื่อวิทยาศาสตร์ Acacia pennata (L.) Willd.
จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE)
ในวงศ์ย่อยสีเสียด (MIMOSOIDEAE หรือ MIMOSACEAE)
ผักชะอม มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ เช่น ผักหละ (ภาคเหนือ), อม (ภาคใต้), ผักขา (ภาคอีสาน อุดรธานี), พูซูเด๊าะ (แม่ฮ่องสอน), โพซุยโดะ (กะเหรี่ยง) เป็นต้น
ลักษณะของชะอม
ต้นชะอม เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม มีถิ่นกำเนิดในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเอเชียใต้ ลำต้นและกิ่งก้านจะมีหนามแหลม ส่วนลักษณะของใบชะอมเป็นใบประกอบสีเขียวขนาดเล็ก มีก้านใบย่อยแตกออกจากแกนกลางใบ มีลักษณะคล้ายกับใบส้มป่อยหรือใบกระถิน ใบอ่อนจะมีกลิ่นฉุน ใบย่อยมีขนาดเล็กออกตรงข้ามกัน คล้ายรูปรีประมาณ 13-28 คู่ ปลายใบแหลมขอบใบเรียบ ใบย่อยจะหุบในเวลาเย็น และแผ่ออกเพื่อรับแสงในช่วงกลางวัน ส่วนดอกชะอม มีขนาดเล็กออกตามซอกใบ มีสีขาวถึงขาวนวล
วิธีการขยายพันธุ์ชะอม
ปลูกโดย การปักชำ การเพาะเมล็ด การตอนกิ่ง หรือการโน้มกิ่งลงดิน โดยวิธีที่ได้รับความนิยมในปุจจับัน และสะดวก รวดเร็ว คือวิธีการตอนกิ่ง
การปลูกชะอม
ช่วงเวลาที่เหมาะสมสำหรับการปลูกผักชะอมคือช่วงปลายเดือนเมษายน (ต้นฝน)ถ้าปลูกในช่วงที่ฝนตกมากต้นกล้าจะตาย
- การปลูกผักชะอม จะต้องขุดหลุม ขนาด ลึก 1 ฟุต กว้าง 1 ฟุต รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอก 1 ถ้วย/หลุมคลุกปุ๋ยคอกในหลุมให้เข้ากับดิน ระยะห่างระหว่างต้น 2 เมตร
- นำต้นกล้าลงปลูก กลบดินโดยเริ่มจากการกลบหน้าดินลงไปก่อนแล้วกลบดินที่ขุดจากก้นหลุมตาม
- นำวัสดุ ฟางข้าว เศษหญ้า แกลบหยาบ คลุมโคนต้นกล้า เพื่อป้องกันวัชพืช รักษาความชื้นของหน้าดิน
- รดน้ำทุกๆ 2 วัน เช้า-เย็น
- ใส่ปุ๋ยคอกทุกๆ 2 สัปดาห์ โดยการนำวัสดุคลุมออกแล้วใส่ปุ๋ยคอก 1 ถ้วย จากนั้นนำวัสดุคลุมอีกครั้ง
ข้อมูลอ้างอิง
https://www.opsmoac.go.th/surin-local_wisdom-preview-422891791830
สรรพคุณของชะอม
ช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ เนื่องจากมีวิตามินเอสูง
ยอดชะอมช่วยลดความร้อนในร่างกายได้
ผักรสมันอย่างชะอมมีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ
ช่วยในการขับถ่าย ป้องกันโรคท้องผูก
รากชะอมนำมาฝนกินช่วยแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง และช่วยขับลมในลำไส้
มีส่วนช่วยบำรุงเส้นเอ็น
ช่วยแก้อาการลิ้นอักเสบเป็นผื่นแดง
ประโยชน์ของชะอม
ประโยชน์ของชะอม ช่วยฟื้นฟูผมแห้งเสีย แตกปลาย ด้วยสูตรน้ำชะอมหมักผม เพียงแค่นำใบชะอมประมาณ 1 กำมือมาต้มกับน้ำเปล่า 3 ถ้วย จนได้น้ำชะอมเข้มข้น กรองเอาแต่น้ำ เมื่อสระผมเสร็จให้นำผ้าขนหนูมาชุบน้ำชะอมที่เตรียมไว้ บิดพอหมาด นำมาเช็ดผมให้ทั่ว แล้วทิ้งไว้ประมาณ 10 นาทีแล้วล้างออก จะช่วยทำให้ผมแห้ง ๆ กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง
ชะอม ประโยชน์นำมาทำเป็นเมนูอาหารได้หลากหลายเมนู เมนูชะอม เช่น ไข่ชะอม ไข่ทอดชะอม ชะอมชุบไข่ แกงส้มชะอมกุ้ง แกงส้มชะอมไข่ หรือนำมาลวกหรือนึ่งใช้เป็นผักจิ้มกับน้ำพริก น้ำพริกกะปิ รับประทานร่วมกับส้มตำมะม่วง ตำส้มโอ หรือจะนำไปปรุงเป็นแกงรวมกับเนื้อสัตว์ต่างๆ หรือต้มเป็นอ่อม ทำแกงลาว และแกงแค เป็นต้น
จากการปลูกชะอมสู่ฐานการเรียนรู้ ชะอม.....ชโลมใจ
ฐานการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ชะอม..ชโลมใจ เป็นการสร้างองค์ความรู้ ความเข้าใจ รวมไปถึงการถอดบทเรียนเกี่ยวกับชะอม ไม่ว่าจะเป็น ความรู้ในเรื่องของชะอม พันธุ์ วงค์ตระกูล การขยายพันธุ์ การปลูก การเก็บเกี่ยวผลผลิต การป้องกันโรค การดูแลรักษา การสร้างภูมิคุ้มกัน การหมุนเวียนชะอม ครู กศน.ตำบล สามารถที่จะถ่ายทอดองค์ความรู้ในฐานการเรียนรู้ ชะอม..ชโลมใจ ได้อย่างเข้าใจรวมถึงนักศึกษาที่ได้รับบการถ่ายทอดองค์ความรู้นั้นๆ ให้แก่ผู้ที่มาศึกษาค้นคว้าต่อไปได้
ศูนย์การเรียนรู้ระดับตำบลศรีวิชัย
ศูนย์การเรียนรู้ระดับตำบลศรีวิชัย สนับสนุนการปลูกชะอมไว้เป็นพืชเศรษฐกิจสำหรับตำบลศรีวิชัย พร้อมทั้งที่จะพัฒนา ต่อยอด การขยายพันธุ์ แจกจ่าย จำหน่ายกิ่งพันธุ์ต้นชะอม และพัฒนาเป็นศูนย์การเรียนรู้ในเรื่องชะอมที่พร้อมแบ่งปันข้อมูล ความรู้ ผลผลิตที่นำไปบริโภคในชีวิตประจำวัน
ศกร.ระดับตำบลศรีวิชัย.ตำบลศรีวิชัย : ฐานการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง "ชะอม...ชโลมใจ"
ข้อมูลเนื้อหา โดย นายอภิเดช เนียมพรมลี
เรียบเรียงเนื้อหา โดย นายอภิเดช เนียมพรมลี
ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย นายอภิเดช เนียมพรมลี