หลักธรรมของศาสนาพุทธ หรืออาจกล่าวสั้นๆว่า ศาสนธรรม ได้จัดไว้เป็นหมวดหมู่3 หมวดด้วยกัน เรียกหมวดหมู่ที่จำแนกจัดในกระจาดหรือตะกร้า คือ คำว่า “ปิฎก” แปลได้อีกอย่างว่า คัมภีร์ ดังนั้น พระไตรปิฎก หมายความว่า เป็นที่รวบรวมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าไว้เป็นหมวดหมู่ไม่ให้กระจัดกระจายคล้ายกระจาดหรือตะกร้าเป็นที่ใส่สิ่งของและ ไตร แปลว่า 3 ดังนั้น ใน 3 ปิฎก ประกอบด้วย

1. พระวินัยปิฎก ว่าด้วยวินัยหรือศีลของภิกษุ ภิกษุณี

2. พระสุตตันตปิฎก ว่าด้วยพระธรรมเทศนาทั่วๆไป

3. พระอภิธรรมปิฎก ว่าด้วยธรรมะล้วน หรือธรรมะที่สำคัญ

หลักธรรมสำหรับชาวพุทธ

หลักศาสนาพุทธ เชื่อเรื่องการเวียนว่ายตายเกิดของสัตว์โลก ชีวิตเป็นทุกข์เป็นไปตามกฎแห่งกรรม ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว ภพภูมิที่เวียนว่ายตายเกิด ภพภูมิของสัตว์โลกมี 3 ภูมิคือ มนุษย์โลก เทวโลก และนรกภูมิ จนกว่าสัตว์โลกนั้นจะขจัดกิเลสหมดสิ้น และเข้าสู่โลกพระนิพพาน ไม่มีการเวียนว่ายตายเกิดอีก

สรุป หลักธรรมที่ชาวพุทธพึงปฏิบัติ คือ การละความชั่ว การทำความดี การทำจิตใจให้แจ่มใส และการทำสมาธิภาวนาการละความชั่ว คือ การไม่ทำบาป อกุศลทั้งมวล การถือศีล 5 หรือศีลอื่นๆ ตามบทบาทหน้าที่ของตนเอง การทำความดี มีความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีคุณ ต่อสังคม ส่วนรวมประเทศชาติ ความขยันหมั่นเพียรในการงาน อาชีพ ไม่เอาเปรียบคดโกงผู้อื่น และการทำจิตใจให้แจ่มใส ไม่คิดทุกข์ โศกเศร้า อันเกิดจากการเสื่อมของสังขาร โรคภัยไข้เจ็บ ความอยากมีอยากเป็นอยากได้ต่างๆ รวมทั้งการสูญเสียสิ่งที่รักต่างๆโดยใช้หลักการทำสมาธิภาวนา

อิสลามเป็นคำภาษาอาหรับ แปลว่า การสวามิภักดิ์ ซึ่งหมายถึงการสวามิภักดิ์อย่างบริบูรณ์แก่อัลลอฮ์ พระผู้เป็นเจ้า ด้วยการปฏิบัติตามคำบัญชาของพระองค์บรรดาศาสนฑูตในอีดตล้วนแต่ได้รับมอบหมายให้สอนศาสนาอิสลามแก่มนุษยชาติศาสนาฑูตท่านสุดท้าย คือ มุฮัมมัด บุตรของอับดุลลห์แห่งอารเบีย ได้รับมอบหมายให้เผยแผ่สาส์นของอัลลอฮ์ ในช่วงปี ค.ศ. 610-632 เฉกเช่นบรรพศาสดาในอดีต โดยมี มะลักญิบรีลเป็นสื่อระหว่างอัลลห์พระผู้เป็นเจ้าและมุฮัมมัด พระโองการแห่งพระผู้เป็นเจ้าที่ทะยอยลงมา ในเวลา23 ปีจันทรคติ ได้รับการรวบรวมขึ้นเป็นเล่มชื่อว่า อัลกุรอาน ซึ่งเป็นธรรมนูญแห่งชีวิตมนุษย์เพื่อที่จะได้ครองตนบนโลกนี้อย่างถูกต้อง ก่อนกลับคืนสู่พระผู้เป็นเจ้า

หลักคำสอน

ศาสนาอิสลามเกิดในดินแดนอาหรับ โดยมีความเชื่อตามโบราณเดิมเกี่ยวกับหินศักดิ์สิทธิ์ เรียกว่า หินกาบะห์ อำนาจลึกลับ ผีสางเทวดา เวทมนตร์คาถา พ่อมด หมอผี คำทำนาย การเสี่ยงทาย การนับถือภูเขา ต้นไม้ น้ำพุ บูชาดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ดวงดาวต่างๆอิสลสามมาจากคำว่า อัสละมะ แปลว่า สันติ การยอมนอบน้อมตน ชาวมุสลิมมุ่งตามความคิดเห็นของพระเจ้าโดยไม่เห็นแก่ชีวิต

แบบอย่างของอิสลามิกชนที่ดี

บุคคลตัวอย่าง วันอัลหมัด อัลฟาตอนี “เสือมักกะฮ์”

วันอัลหมัด อัลฟาตอนี “เสือมักกะฮ์” เกิดที่หมู่บ้านยามู ยะหริ่ง ปัตตานี เมื่อ 10เมษายน 2399 เมื่ออายุ 4 ขวบ ท่านได้ตามบิดามารดาไปเมืองเมกกะ เรียนภาษาอาหรับและศาสนาอิสลามจนอายุได้ 12 ปี จึงเดินทางไปเรียนวิชาแพทย์และเภสัชกรรมสมัยใหม่ ที่เยรูซาเล็ม เป็นเวลา 2 ปี จากนั้น ท่านจึงกลับไปศึกษาด้านศาสนาต่อที่เมกกะและที่กรุงไคโรประเทศอียิปต์ ท่านเดินทางไปศึกษาโดยมีเงินเพียงเล็กน้อย สวมเสื้อผ้าชุดเดียว ทูนอัลกุรอานไว้บนศีรษะขณะว่ายน้ำข้ามแม่น้ำไนล์จนถึงเมืองไคโรขณะที่ท่านอาศัยอยู่มัสยิดในเมืองไคโรเพื่อการศึกษา ท่านยังชีพด้วยการรับบริจาคอาหารและเสื้อผ้าจากผู้มาละหมาด ท่านเป็นชาวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้คนแรกที่เข้าศึกษาในอัล-อัซฮาร์ ท่านเป็นผู้มีความสามารถ ได้แข่งขันบรรยาย ปราศรัย ขับกลอนอาหรับโต้ตอบกันจนได้รางวัลชนะเลิศจากพระราชาเมืองเมกกะ และท่านกล่าวว่า ชื่อ อัลหมัด อัลฟาตอนี ช่างเหมาะสมกับเขาเหลือเกิน เพราะคำว่า ฟาฏอนี ในภาษาอาหรับแปลว่า “ผู้ฉลาด” ท่านเป็นผู้มีความรู้และมีทักษะในการใช้ภาษาอาหรับเป็นที่รู้จัก และได้รับฉายาว่า “harimau Mekak”(เสือมักกะฮ์)

คริสต์ศาสนา (Chirstianity) เป็นศาสนาแห่งความรัก เพราะพระเจ้าทรงรักมนุษย์ ทรงรักประชาชนของพระองค์ ทรงสร้างสัตว์ต่างๆขึ้นมเพื่อรับใช้เป็นอาหารแก่มนุษย์ และทรงให้มนุษย์ลงสู่นรกเมื่อไม่ศรัทธาในพระเจ้าศาสนาคริสต์ เป็นศาสนาที่นับถือศรัทธาในพระเจ้าองค์เดียว เชื่อว่าพระเจ้าเป็นผู้สร้างโลกและทุกสิ่งทุกอย่างรวมถึงมนุษย์ โดยใช้เวลาเพียง 6 วัน และหยุดพักในวันที่ 7 พระเจ้าในศาสนาคริสต์คือ พระยาเวห์ (นิกายโรมันคาทอลิก, นิกายออร์โธด็อกซ์) หรือพระยโฮวาห์(นิกายโปรเตสแตนต์) มีพระเยซูคริสต์เป็นศาสดา คริสต์ศาสนาเชื่อในพระเจ้าหนึ่งเดียว ซึ่งดำรงในสามพระบุคคล ในพระลักษณะ “ตรีเอกภพ” หรือ ตรีเอกานุภาพ” (Trinity) คือ พระบิดาพระบุตร และพระจิต (พระวิญญาณบริสุทธิ์) มีพระคัมภีร์คือ พระคริสตธรรมคัมภีร์ หรือคัมภีร์ไบเบิล (The Bible) ศาสนาคริสต์มีผู้นับถือประมาณ 2,000 ล้านคน ถือว่าเป็นศาสนาที่มีจำนวนผู้นับถือมากที่สุดในโลก

หลักคำสอนของพระเยซูส่วนใหญ่จะอยู่บนพื้นฐานของบัญญัติ 10 ประการ ของศาสนายูดาย โดยขยายอธิบายความเพิ่มเติม หรืออนุรักษ์คำสอนเดิมไว้ เช่น สอนให้มีเมตตากรุณาต่อกัน สอนให้รักกันในระหว่างพี่น้อง สอนให้ทำความดี สอนให้เห็นแก่บุญทรัพย์มากกว่าสินทรัพย์ สอนให้แสวงหาคุณธรรมยิ่งกว่าสิ่งอื่น สอนหลักการคบหาซึ่งกันและกัน สอนให้ต่อต้านความอยุติธรรม สอนเรื่องจิตใจว่าเป็นรากฐานแห่งความดีความชั่ว สอนถึงความกรุณาของพระเจ้า สอนถึงความขัดแย้งกันระหว่างพระเจ้ากับเงิน สอนให้รักษาศีล รักษาธรรมสอนวิธีไปสวรรค์ สอนเรื่องความสุขจากการทำใจให้อิสระ ฯลฯ เป็นต้น

แบบอย่างของคริสเตียนที่ดี

มาร์ติน ลูเธอร์ คิง

มาร์ติน ลูเธอร์คิง เกิดในครอบครัวที่ปู่ติดสุรา มีหนี้สินมากมาย แต่พ่อของคิงใฝ่ดีในชีวิต อดทนเรียนต่อในมหาวิทยาลัย และเป็นศาสนาจารย์ประจำโบสถ์ สามารถสร้างฐานะได้ด้วยตนเองจนกลายเป็นบุคคลชั้นสูงของคนผิวดำในแอตแลนตา แต่ในสังคมขณะนั้นยังแยกผิวสี คนดำเป็นทาสและถูกเฆี่ยนตี คิงเป็นเด็กฉลาด และร่าเริง เป็นหัวหน้ากลุ่มของเพื่อนเขาได้รับการฝึกให้อดกลั้นและมีระเบียบวินัย เขาต้องไปโรงเรียนสอนศาสนาและโบสถ์ในวันอาทิตย์ บ่ายส่งหนังสือพิมพ์ นอนแต่หัวค่ำและตื่นเช้า เรียนคัมภีร์ไบเบิล ต้องสวดมนต์ก่อนรับประทานอาหาร คิงอยากเรียนแพทย์ แต่เมื่อได้รับการดูหมิ่นจากคนผิวขาว เขาจึงเรียนทนายความที่มหาวิทยาลัยมอร์เฮาร์ เขาฝึกเป็นนักพูด ได้รางวัลในการประกวดวาทศิลป์ เป็นนักศึกษาที่มีผลการเรียนดีเยี่ยม และเขาตัดสินใจเป็นนักเทศน์ เขาเขียนบทความลงในหนังสือพิมพ์เรียกร้องให้คนผิวดำเข้มแข็ง จนประธานาธิบดี ลินคอน บี จอห์นสัน ยินยอมออกกฎหมายว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ดร.มาร์ติน ลูเธอร์ คิง จูเนียร์ ได้รางวัลโนเบล และเขาเสียชีวิตลงด้วยน้ำมือชาวผิวขาว เมื่อวันที่ 4 เมษายน 1968

คำสอนสำคัญของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เป็นศาสนาที่เก่าแก่ที่สุด มีหลักธรรมสำคัญๆ ดังนี้

1. หลักธรรม 10 ประการ

1) ธฤติ ได้แก่ ความพอใจ ความกล้า ความมั่นคง ซึ่งหมายถึงการพากเพียรจนได้รับความสำเร็จ

2) กษมา ได้แก่ ความอดทน นั่นคือพากเพียรและอดทน โดยยึดความเมตตากรุณาเป็นที่ตั้ง

3) ทมะ ได้แก่ การข่มจิตใจของตนด้วยเมตตร และมีสติอยู่เสมอ

4) อัสเตยะ ได้แก่ การไม่ลักขโมย ไม่กระทำโจรกรรม

5) เศาจะ ได้แก่ การกระทำตนให้บริสุทธิ์ทั้งกายและใจ

6) อินทรียนครหะ ได้แก่ การหมั่นตรวจสอบอินทรีย์ 10 ประการ ให้ได้รับการตอบสนองที่ถูกต้อง

7) ธี ได้แก่ ปัญญา สติ มติ ความคิด ความมั่นคงยืนนาน นั้นคือมีปัญญาและรู้จักระเบียบวิธีต่างๆ

8) วิทยา ได้แก่ ความรู้ทางปรัชญา

9) สัตยา ได้แก่ ความจริง คือซื่อสัตย์ต่อกันและกัน

10) อโกธะ ได้แก่ ความไม่โกรธ

2. หลักอาศรม (ขั้นตอนแห่งชีวิต) 4 คือ

1) พรหมจารี ขั้นตอนเป็นนักศึกษา

2) คฤหัสถ์ ขั้นตอนเป็นผู้ครองเรือน

3) วานปรัสถ์ ขั้นตอนละบ้านเรือนเข้าป่าหาความสงบวิเวก

4) สันยาสี ขั้นตอนสละเพศฆราวาสออกบวช บำเพ็ญพรต เพื่อหาความสุขที่แท้จริงของชีวิต

3. หลักเป้าหมายของชีวิต 4 ประการ คือ

1) กามะ การหาความสุขทางโลกอย่างถูกต้องสมดุล

2) ธรรมะ ปฏิบัติหน้าที่ตามวรรณะได้ถูกต้อง

3) อรรถะ สร้างฐานะทางครอบครัวให้มั่นคงในทางเศรษฐกิจ

4) โมกษะ แสวงหาทางหลุดพ้น

บุคคลตัวอย่างในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

มหาตมะ คานธี เป็นบุคคลตัวอย่างของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ได้อย่างดี ท่านมหาตมะคานธี เป็นชาวอินเดีย ได้รับการศึกษากฎหมายจากประเทศอังกฤษ แต่ท่านยังคงไว้ซึ่งความเป็นผู้อนุรักษ์วัฒนธรรมชาวอินเดียไว้ได้ ท่านเป็นผู้นำของชาวอินเดียในการต่อสู้เพื่อเอกราชของชาวอินเดียด้วยวิธีการอหิงสา คือการต่อต้านอย่างสงบ อดอาหาร เป็นบุคคลตัวอย่างที่ใช้ชีวิตอย่างสมถะ เรียบง่าย เป็นวีรบุรุษของชาวอินเดียที่สามารถต่อสู้เอาอธิปไตยคืนจากอังกฤษได้สาเหตุที่ท่านเริ่มการต่อสู้เกิดจากเมื่อท่านไปทำงานที่ประเทศแอฟริกา ท่านโดยสารรถไฟชั้นหนึ่ง แต่พนักงานรถไฟไม่ให้ท่านนั่งชั้น 1 เพราะที่นั่งเอาไว้สำหรับคนผิวขาว ท่านจึงโดนไล่ลงจากรถไฟ ท่านนั่งอยู่ที่สถานีรถไฟทั้งคืน ครุ่นคิดในเรื่องนี้ และท่านสามารถรวมกลุ่มชาวอินเดียต่อต้านชาวผิวขาวในแอฟริกา เมื่อท่านมาอยู่ที่อินเดีย แต่เดิมท่านสนับสนุนการทำงานของอังกฤษ แต่เมื่ออังกฤษออกกฎหมายตรวจรูปพรรณ หญิงอินเดียต้องถอดเสื้อผ้าต่อหน้าเจ้าหน้าที่อังกฤษ ท่านจึงเริ่มต้นนำอินเดียสู้อังกฤษจนได้รับชัยชนะ ด้วยวิธีอหิงสา ต่อสู้ด้วยความสงบ