โอ่งมังกร หัตถศิลป์จากผืนดินราชบุรี
โอ่งมังกร หัตถศิลป์จากผืนดินราชบุรี
โอ่งมังกรมีลักษณะเป็นลวดลายมังกรจากตำรารอบโอ่งมีทั้งแบบที่วาดด้วยสีหรือปั้นขึ้นรูปนูนต่ำออกจากผิวโอ่ง ลายมังกรถือเป็นเอกลักษณ์สำหรับเมืองราชบุรีถ้าเห็นลายมังกรต้องนึกถึงโอ่งเมืองราชบุรี
โดยปกติโอ่งจะมีขนาดความสูงส่วนใหญ่ประมาณ 0.5 เมตรถึง 1.5 เมตร เดิมทีเป็นสินค้าที่ต้องนำเข้าจากทางประเทศจีนแต่ภายหลังได้มีการทดลองทำขึ้นภายในประเทศ เพื่อให้สามารถรองรับความต้องการใช้โอ่งมังกรภายในประเทศและแก้ปัญหาการนำเข้าสินค้าจากจีนที่เป็นไปด้วยความลำบากในช่วงสมัยหลังสงครามโลกครั้งที่ 2
การผลิตโอ่งภายในประเทศถือเป็นอุตสาหกรรมพื้นบ้านที่เป็นรายได้หลัก
แต่เดิมโอ่งมังกรไม่มีการสร้างลวดลายจึงเรียกว่าโอ่งเลี่ยนแต่มีการเพิ่มลายเข้ามาในภายหลังและลายที่มักจะได้รับความนิยมก็คือลายมังกรจึงเรียกว่าโอ่งมังกร และเนื่องจากถือว่ามังกรเป็นสัตว์มงคลตามคติความเชื่อของคนเชื้อสายจีน มังกรที่จะนำมาใช้เป็นลวดลายของโอ่งมังกรก็แบ่งออกเป็นหลายประเภทเช่นมังกรที่มี 3 เล็บหรือ 4 เล็บจะขายกับผู้ซื้อทั่วไปแต่มังกร 5 เล็บจะเป็นของชนชั้นสูง จากการที่จังหวัดราชบุรีเป็นจุดเริ่มต้นของการผลิตโอ่งมังกรในประเทศไทยทำให้มีชื่อเสียงในการผลิตโอ่งมังกร และมีการกล่าวถึงในคำขวัญของจังหวัดราชบุรี
ปัจจุบันมีโรงงานปั้นโอ่ง คือ โรงโอ่งรัตนโกสินทร์ ๑ เป็นโรงงานที่มีการผลิตงานเครื่องปั้นดินเผาที่เป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดราชบุรีมาเป็นเวลานานโดยการผลิตนั้นจะเป็นลักษณะการถ่ายทอดความรู้จากบรรพบุรุษ ที่ก้าวสู่การพัฒนาทางเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าขึ้นเป็นลำดับแต่ยังคงความเป็นเอกลักษณ์แห่งภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นงานหัตกรรมที่ได้การยอมรับในระดับสากลตลอดมา ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งแหล่งท่องเที่ยวของจังหวัดราชบุรี
โดยรัตนโกสินทร์ ๑ เป็นโรงโอ่งแรกและโรงเดียวที่เปิดโรงงานให้นักท่องเที่ยว นักเรียน นักศึกษา ผู้ที่สนใจได้เข้าชมทุกขั้นตอนการทำโอ่งมังกรและการทำเครื่องปั้นดินเผาตั้งแต่การปั้น ติดลาย เคลือบ และเตาเผา อันเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดราชบุรี อีกทั้งยังมีงานเซรามิกแนวโมเดิร์น ลายคราม และของที่ระลึกจากช่างฝีมือ อันเป็นเอกลักษณ์ที่ไม่เหมือนใคร