เป็นถ้ำขนาดใหญ่ที่มีชื่อเสียงของ จ.ลำพูน ตั้งอยู่บนดอยถ้ำหลวง ในพื้นที่บ้านวังหลวง ภายในถ้ำมีหินงอกหินย้อยงดงามมาก เดิมชาวบ้านเรียกว่าถ้ำหลวง ซึ่งเป็นชื่อเรียกกันมาตั้งแต่ตอนพบถ้ำ เพราะว่าคำว่า “หลวง” ในภาษาเหนือ แปลว่า ใหญ่ และตัวถ้ำตั้งอยู่บริเวณผาเวียง จึงเรียกว่า ถ้ำหลวงผาเวียง
ถ้ำหลวงผาเวียง เป็นถ้ำหินปูนที่มีโพรงคูหาขนาดใหญ่ และลึกเข้าไปในภูเขาเป็นระยะทางที่ยาวตามแนวภูเขา ภายในถ้ำมีช่องคูหามากมาย สลับซับซ้อน มีหินงอก หินย้อย ตามธรรมชาติ เป็นรูปภาพปฏิมากรรมที่วิจิตรพิสดาร งดงามตระการตาสุดที่จะพรรณนาได้ ยามสะท้อนแสงไฟหินย้อยดังกล่าวก็จะส่องแสงวาววับ ระยิบระยับ ประดุจดั่งมณีอันล้ำค่า ดังนั้นจึงได้แบ่งส่วนต่างๆภายในถ้ำเป็น ๙ ห้อง ดังนี้
ห้องที่ ๑ ลานรมณีย์ มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย โคมเพชรระย้า พฤกษาจำหลัก ปักษีไอยราพุทธาสถาน ปราการผาเวียง เสลี่ยงปทุมา
ห้องที่ ๒ อัคนีโขดเขิน มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย เชิงผาหิมพานต์ ลำธารเกล็ดแก้ว แวววาวรัตนา
ห้องที่ ๔ คูหาวิจิตร มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย อาศรมฤาษี นาคีต้องมนต์ตรา
ห้องที่ ๕ อุทยานหินวิไล มีหินงอกหินย้อย ประกอบด้วย เทวีวิมาน ม่านภูผา ธาราหยาดเพชร
ห้องที่ ๖ อุ่นไอทิพย์ธรณี
ห้องที่ ๘ สมบัติอัมรินทร์
ห้องที่ ๙ ดอยดินแดนสวรรค์
สถานที่ตั้ง ตั้งอยู่หมู่ที่ 2 ตำบลป่าพลู อยู่ห่างจากที่ว่าอำเภอบ้านโฮ่ง ไปตามถนนสายบ้านโฮ่ง –ลี้ ( ถนนหมายเลข 106 ช่วงบ้านโฮ่ง –ลี้ ) ไปทางทิศใต้ประมาณ 15 กิโลเมตร อยู่ระหว่างหลักกิโลเมตรที่ 101-102 แล้วจะมีทางเลี้ยวซ้ายเข้าไปอีกประมาณ 2.8 กิโลเมตร
จุดพิกัด 18.786682,99.235875
ผู้ให้ข้อมูล นายพิริยะ วงศ์ฝั้น
ผู้บันทึกข้อมูล นางกัลย์สุดา สัตยเทพ