KeepYourHead

ปัญหาในการแปลอย่างหนึ่ง ที่ผู้แปลต้องตระหนักให้มากๆ คือ เรามักเจอสำนวน แล้วไม่รู้ ก็จะแปลผิด และคนอ่านก็อ่านในสิ่งที่ผิดไป

เช่น บทกวีวรรคนี้ของรุดยาร์ด คิปลิง - นักเขียนชาวอังกฤษผู้สร้างเมาคลี ลูกหมาป่า - ที่เขียนถึงลูกชาย วรรคแรกกล่าวว่า :

If you can keep your head when all about you

Are losing theirs and blaming it on you

มีคนแปลว่า

"ถ้าเธอยังเชิดหน้าอยู่ได้ในขณะที่คนอื่นๆ

กำลังสูญเสียความเชื่อมั่นของพวกเขาและกล่าวโทษคนอื่น"

ถ้าอ่านเป็นภาษาไทยโดยไม่ใช่การแปล ก็คงไม่ผิดในเนื้อหา แต่จะผิด ถ้าเป็น "การแปล"

เพราะ keep your head เป็นสำนวน แปลว่า สงบนิ่ง ใจเย็นแม้ในภาวะลำบาก - ไม่ใช่ "เชิดหน้า" และต่อมาบอกว่า losing theirs มันคือ losing their heads และสำนวน lose one's head ก็แปลว่า ตื่นเต้น ตื่นตระหนก ควบคุมตัวเองไม่ได้ ไม่ใช่การสูญเสียความเชื่อมั่นแต่อย่างใด

วรรคนี้ ควรจะแปลว่า

"ถ้าเจ้าสงบนิ่งได้ ยามทุกคนรอบข้าง

ตื่นตระหนก และกล่าวโทษเจ้า"

ถ้าเจ้าสงบนิ่งได้ ยามทุกคนรอบข้าง

ตื่นตระหนก และกล่าวโทษเจ้า

ถ้าเจ้าเชื่อตัวเองได้ เมื่อทุกคนสงสัยเจ้า

แต่ยอมรับการสงสัยของพวกเขาด้วย

ถ้าเจ้าคอยได้ และไม่เหนื่อยหน่ายกับการรอคอย

หรือ เมื่อถูกให้ร้าย ไม่ว่าร้ายตอบ

หรือ เมื่อถูกจงชัง ไม่อ่อนข้อให้ความชัง

กระนั้น ไม่ทำตนให้ดูเด่นเกิน ไม่พูดจาให้ดูเก่งเกิน

ถ้าเจ้าฝันได้ - และไม่ยอมให้ความฝันเป็นนาย

ถ้าเจ้าคิดเป็น - และไม่ทำให้ความคิดเป็นเป้าหมาย

ถ้าเจ้าสามารถเผชิญกับทั้งชัยชนะ และหายนะ

แล้วปฏิบัติต่อตัวโกงทั้งสองนั่นเสมอกันได้

ถ้าเจ้าทนฟังความจริงที่เจ้าได้กล่าวไปนั้น

ถูกบิดโดยคนคดเพื่อล่อคนเขลาได้

หรือเฝ้าดูสิ่งที่เจ้ามอบชีวิตให้ไปนั้น แหลกสลาย

แล้วก้มลงสร้างมันขึ้นใหม่ ด้วยเครื่องมือแตกหัก

ถ้าเจ้าสามารถเล่นพนันจนได้เงินเป็นกอง

แล้วแทงมันทั้งหมดทีเดียวในเดิมพันเดียว

และเสีย แล้วเริ่มต้นใหม่อีกครั้ง ณ จุดเริ่มต้น

โดยไม่เคยปริปากถึงการสูญเสียของเจ้าแม้สักคำได้

ถ้าเจ้าบังคับหัวใจและประสาทและเส้นเอ็นของเจ้า

ให้คงรับใช้เจ้าหลังจากมันเสื่อมไปนานแล้วได้

และยืนหยัดแม้เมื่อไม่มีอะไรในตัวเจ้า

นอกจากเจตจำนงที่พูดกับมันว่า "สู้ต่อไป!"

ถ้าเจ้าสามารถพูดกับฝูงชนและคงคุณธรรมของเจ้าไว้ได้

หรือเดินเคียงข้างราชา แล้วไม่สูญเสียความเป็นสามัญชน

ถ้าทั้งอริหรือมิตรรักล้วนไม่อาจทำร้ายเจ้า

ถ้าทุกคนล้วนทรงค่าสำหรับเจ้า ทว่าไม่มีใครมากเกินไป

ถ้าเจ้าสามารถเติมเวลาหนึ่งนาทีอันไม่เคยหวนกลับ

ด้วยหกสิบวินาทีอันมีค่าคู่ควรกับการวิ่งทางไกลได้

โลก และทุกสิ่งทุกอย่างในโลก จะเป็นของเจ้า

และ - ซึ่งมากกว่านั้น - เจ้าจะเป็น 'คน' คนหนึ่ง ลูกพ่อ !

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~ รุดยาร์ด คิปปลิง, 1865-1936 นักเขียนชาวอังกฤษ ผู้สร้างเมาคลีลูกหมาป่าอันโด่งดัง

บทกวีบทนี้ เขาเขียนให้ลูกชาย และกลายเป็นบทกวีที่คนอ่านรักยิ่ง