Προγράμματα Σπουδών

Σχέδια και σκέψεις.............................

Περί του Προγράμματος Σπουδών…….

Τι είναι το Πρόγραμμα Σπουδών ;

Το Πρόγραμμα Σπουδών απαντά στο ερώτημα «ΠΟΥ θέλουμε να πάμε το μαθητή μέσα από το μάθημα της ΦΑ». Διαπραγματεύεται ζητήματα που σχετίζονται με τη φιλοσοφία, τις διαστάσεις και τα προσδοκόμενα αποτελέσματα μάθησης του αντικειμένου της ΦΑ. Ειδικότερα, το Πρόγραμμα Σπουδών για τη Φυσική Αγωγή:

1. Είναι ένα γενικό σχέδιο δράσης για το μάθημα της Φυσικής Αγωγής και αφορά σε όλη την υποχρεωτική εκπαίδευση. Δίνει πληροφορίες και τις κατευθυντήριες γραμμές που θα βοηθήσουν τους διδάσκοντες καθηγητές ΦΑ να αιτιολογήσουν, να σχεδιάσουν, να προγραμματίσουν, να επιλέξουν περιεχόμενα και να αξιολογήσουν το μάθημα της φυσικής αγωγής στο σχολείο τους.

2. Περιγράφει και τεκμηριώνει τα κριτήρια περιεχομένου (Σκοπούς-Στόχους-Επιδιώξεις) και ενδεικτικά κριτήρια απόδοσης για την εκπαίδευση των μαθητών –τριών στη Φυσική Αγωγή για όλη την προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

3. Αποτελεί τον κατευθυντήριο οδηγό για τους καθηγητές ΦΑ, τους διευθυντές των σχολείων, τους προϊσταμένους, τους σχολικούς συμβούλους και όλους όσους ασχολούνται με το αντικείμενο της σχολικής ΦΑ, ώστε να έχουν μια κοινή οπτική ως προς το ρόλο και τη διαχείριση του μαθήματος στο σχολείο.

Τι ΔΕΝ είναι αυτό το φυλλάδιο:

Δεν είναι Αναλυτικό Πρόγραμμα ΦΑ.

Δεν είναι αυτοτελές και χρειάζονται πρόσθετες οδηγίες σε σημαντικά θέματα που αφορούν στον προγραμματισμό, στην επιλογή και στη διδασκαλία των περιεχομένων και στην αξιολόγηση του μαθητή και του μαθήματος.

Δεν αντικαθιστά ούτε αναιρεί προηγούμενα συγγράμματα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του Υπουργείου. Αντίθετα, όλο το υλικό που έχει δημιουργηθεί

μέχρι σήμερα για τη ΦΑ, το πρόγραμμα της Ολυμπιακής Παιδείας, το πρόγραμμα Καλλιπάτειρα, ορισμένες δράσεις της Αγωγής Υγείας και το υλικό που ετοιμάστηκε για το Ολοήμερο Σχολείο και την Ευέλικτη Ζώνη, θα αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα για τους διδάσκοντες ώστε να επιτύχουν τους επιμέρους Στόχους και τις Επιδιώξεις των έξι Σκοπών (6) που αναλύονται κατά βαθμίδα και τάξη.

1. Η ΦΑ στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών Οι ραγδαίες επιστημονικές, τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις που καταγράφονται διεθνώς τα τελευταία χρόνια ωθούν τους φορείς εκπαίδευσης να επαναπροσδιορίσουν και αναβαθμίσουν το ρόλο και τη λειτουργία του σχολείου ώστε να το καταστήσουν ικανό να ανταποκριθεί στις επιταγές των καιρών. Όλες οι αναπτυγμένες οικονομικά και εκπαιδευτικά χώρες θέλοντας να προλάβουν τις νέες συνθήκες επιταχύνουν τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών συστημάτων τους. Στη νέα διεθνή κατάσταση που δημιουργείται κύρια από την παγκοσμιοποίηση και την κοινωνία της πληροφορίας, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρόσφατα εξέδωσε ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές με σκοπό τον συντονισμό των κρατών-μελών προς μια κοινή κατεύθυνση που αποβλέπει στη διαμόρφωση ενός νέου ευρωπαίου πολίτη, εφοδιασμένου με τις δεξιότητες που απαιτεί η σύγχρονη εποχή. Σύμφωνα με τη σημερινή Ευρωπαϊκή οπτική για το ρόλο της εκπαίδευσης, ο μαθητής ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση, πέρα από την απόκτηση γνώσεων και ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, πρέπει ταυτόχρονα να έχει αναπτύξει την κριτική του σκέψη, να μπορεί να αυτενεργεί, να κατανοεί σε βάθος τη γλώσσα του, να έχει την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων της καθημερινότητας, να μπορεί να χρησιμοποιεί την τεχνολογία και της σύγχρονες πηγές πληροφόρησης και να επικοινωνεί με τους «συμπολίτες του στον υπόλοιπο κόσμο». Παράλληλα πρέπει να είναι συνεργάσιμος, ευέλικτος, αποφασιστικός και να δείχνει σεβασμό προς το διαφορετικό, ικανός να αυτό-μορφώνεται και να κατέχει τις δεξιότητες που απαιτούνται για δια-βίου μάθηση ώστε ως ενήλικας, να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις προκλήσεις μιας διαρκώς μεταβαλλόμενης κοινωνίας. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η σχολική φυσική αγωγή έχει να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο διότι θεωρείται ως μια βασική εκπαιδευτική δραστηριότητα για την ισορροπημένη ανάπτυξη της προσωπικότητας και την εδραίωση της υγείας. Το ΥΠΕΠΘ ανταποκρινόμενο στις επίκαιρες εκπαιδευτικές προκλήσεις και στο πλαίσιο της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, προχώρησε στον επαναπροσδιορισμό των σχολικών Προγραμμάτων Σπουδών.

Το παρόν Πρόγραμμα Σπουδών για τη Φυσική Αγωγή εδράζεται σε ένα συνεκτικό σώμα δεξιοτήτων, γνώσεων και συμπεριφορών, στοχεύοντας στην ανάπτυξη πολιτών που θα είναι ικανοί να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις σύγχρονες προκλήσεις. Μέσα από αυτό επιχειρείται μια ουσιαστική μεταστροφή της εκπαιδευτικής της φιλοσοφίας, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους από τα περιεχόμενα του μαθήματος (που ήταν μέχρι σήμερα), στις ανάγκες του κάθε μαθητή και στη μεταφορά της μάθησης σε πραγματικές συνθήκες. Αυτό το Πρόγραμμα Σπουδών σχεδιάστηκε αποβλέποντας να αναπτύξει παράλληλα με τον κινητικό τομέα, το γνωστικό, τον αντιληπτικό, τον συναισθηματικό και τον κοινωνικό τομέα της προσωπικότητας του νέου ατόμου, αποσκοπώντας στην ανάπτυξη αυτών των στοιχείων, που σήμερα θεωρούνται αναγκαία για την επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων και την αξιοποίηση των ευκαιριών της ενήλικης ζωής. Στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών, η Φυσική Αγωγή αντιμετωπίζεται σαν ένα πολυδιάστατο γνωστικό αντικείμενο, που είναι πολύ σημαντικό για την μαθητική ζωή των νέων αλλά και την μετέπειτα λειτουργία τους στην κοινωνία. Μέσα από την εμπειρία της σχολικής φυσικής αγωγής γίνεται προσπάθεια ώστε τα παιδιά να επωφεληθούν διαχρονικά σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης διάστασης. Βασική επιδίωξη είναι να μάθει ο μαθητής να λύνει ατομικά προβλήματα, ν’ αυτοπροσδιορίζεται ως προς τη θέση και δράση του στην κοινωνία να μάθει πώς να μαθαίνει και να γίνει ένας εκπαιδευμένος καταναλωτής σε θέματα άσκησης και υγείας. Σ’ αυτήν την αναζήτηση στο Πρόγραμμα Σπουδών για τη ΦΑ γίνεται συστηματική προσπάθεια:

(α) Απόκτησης, ανάπτυξης και εφαρμογής κινητικών δεξιοτήτων που σχετίζονται με τα σπορ, τις αθλοπαιδιές και τις φυσικές δραστηριότητες αναψυχής.

(β) Ανάπτυξης γνώσεων που σχετίζονται: με τη λειτουργία σώματος, τη βελτίωση της υγείας, την ανάπτυξη της φυσικής κατάστασης και τα σπορ, τη συλλογή, ανάλυση και ερμηνεία προσωπικών δεδομένων απόδοσης.

(γ) Ανάπτυξης της φυσικής κατάστασης που σχετίζεται με την υγεία.

(δ) Καλλιέργειας δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών (όπως είναι η αυτοεκτίμηση, η κριτική και η δημιουργική σκέψη, η θετική κοινωνική

συμπεριφορά, η αποδοχή των άλλων, η στοχοθεσία, η επικοινωνία, η διαχείριση του άγχους κά),

(ε) Διαμόρφωσης θετικής στάσης προς ένα δια βίου δραστήριο και υγιεινό τρόπο ζωής.

(στ) Εισαγωγής στη μεταφορά της μάθησης στην καθημερινή ζωή, πέρα από τα στενά όρια του μαθήματος. Για αυτό το λόγο εισάγεται στο μάθημα η πρακτική του μαθητικού χαρτοφυλακίου [σε έντυπη μορφή στο δημοτικό και μέσω των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο γυμνάσιο] ώστε να γίνει μια ενεργητικότερη εμπλοκή των μαθητών με την επίτευξη ατομικών στόχων μέσα από μια αυτό-ρυθμιζόμενη πορείας μάθησης, σε περιβάλλον και εκτός σχολείου.

2. Ο ρόλος του καθηγητή ΦΑ στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η ραγδαία αλλαγή στην αποστολή της εκπαίδευσης και στο ρόλο του μαθήματος της ΦΑ, οδηγεί σε μια ανάλογη αλλαγή του ρόλου του εκπαιδευτικού. Γίνεται φανερό ότι ο δάσκαλος, από απλός μεταδότης της γνώσης που είναι σήμερα, καθίσταται διαμεσολαβητής για την απόκτηση της γνώσης και συντονιστής της μάθησης. Η προσπάθειά του εστιάζεται κύρια στο πως θα καταστήσει το μαθητή από παθητικό αποδέκτη και ακροατή της διδασκαλίας, σε ενεργό μέλος μιας ευρύτερης ομάδας εργασίας που θα έχει την ικανότητα να εφαρμόζει, να διανοείται, να συγκρίνει, να κρίνει, να αποφασίζει, να συνθέτει και να δημιουργεί.

Ο διδάσκων αποδεδειγμένα αποτελεί την σημαντικότερη μεταβλητή στην επιτυχία των στόχων κάθε Προγράμματος Σπουδών, ανεξάρτητα από τους διδακτικούς στόχους, το διδακτικό περιεχόμενο ή το περιβάλλον που υλοποιείται η διδασκαλία. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι συχνά οι εν ενεργεία καθηγητές ΦΑ είναι απρόθυμοι να αλλάξουν νοοτροπία και προσέγγιση στη διδασκαλία, και δεν έχουν την ικανότητα να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αλλαγές στο πλαίσιο του μαθήματος. Έτσι, οι καινοτομίες που εισάγονται μέσα από νέα Προγράμματα Σπουδών δεν γίνονται ποτέ πράξη, επειδή οι διδάσκοντες άμεσα ή έμμεσα αντιστέκονται στις αλλαγές, μένοντας προσκολλημένοι σε ατελέσφορες

παραδοσιακές απόψεις ή προσεγγίσεις. Το αποτέλεσμα είναι οι μαθητές προοδευτικά να απογοητεύονται, απαξιώνοντας το μάθημα της ΦΑ. Στο πλαίσιο αυτού το Προγράμματος Σπουδών, οι διδάσκοντες ΦΑ πρέπει να προετοιμαστούν κατάλληλα για να ανταποκριθούν με επάρκεια στις καινοτομίες του. Το βασικό ερώτημα εστιάζεται στο τι πρέπει επιπλέον να γνωρίζουν, ποιες δεξιότητες διδασκαλίας πρέπει να αποκτήσουν και να εφαρμόζουν αποτελεσματικά, και ποιο πλαίσιο αξιών πρέπει διαμορφώσουν οι διδάσκοντες, ώστε να μπορέσουν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά και να επιτύχουν τους προτεινόμενους σκοπούς του νέου Προγράμματος Σπουδών και το μάθημα να αποκτήσει αίγλη στη συνείδηση των μαθητών και των γονέων τους. Η προετοιμασία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού διαρκούς υποστήριξης του διδακτικού έργου των καθηγητών, που θα στοχεύει στην ανάπτυξη όλων αυτών των παραμέτρων που θεωρούνται σήμερα ως αναγκαίες προϋποθέσεις για το σχεδιασμό, την οργάνωση, τη διεξαγωγή και αξιολόγηση ενός αποτελεσματικού μαθήματος είναι ζωτικής σημασίας. Μέσα από μια διαδικασία επιμόρφωσης οι διδάσκοντες θα εφοδιαστούν με όλες τις αναγκαίες θεωρητικές γνώσεις και τις πρακτικές δεξιότητες που θεωρούνται σήμερα αναγκαίες για τη διδασκαλία στο σύγχρονο σχολείο και θα συμβάλλουν καθοριστικά στην αλλαγή νοοτροπίας. Ο σχεδιασμός καινοτόμων μαθημάτων (που αφορούν στην υγεία, στην ισότητα, στην αποδοχή της διαφορετικότητας, στις δεξιότητες ζωής, στις αξίες κά), οι σύγχρονες μαθητοκεντρικές διδακτικές προσεγγίσεις και ειδικά η συνεργατική μάθηση, η διαχείριση της τάξης, η χρήση όλου του φάσματος των στιλ διδασκαλίας, η χρήση νέων τεχνολογιών, η συμμετοχή σε διαδικασίες αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, είναι ορισμένα μόνο από τα περιεχόμενα που πρέπει να περιλαμβάνει αυτό το πρόγραμμα επιμόρφωσης. Σημαντικές πληροφορίες μπορούν να βρουν οι διδάσκοντες στα νέα βιβλία ΦΑ όλων των βαθμίδων, καθώς επίσης και στο εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργήθηκε για τα προγράμματα της Ολυμπιακής Παιδείας, Καλλιπάτειρα και Παραολυμπιακών Αγώνων που υπάρχει ήδη στα σχολεία.