น้อยหน่า

ชื่อวิทยาศาสตร์: Annona squamosa L.

ชื่อวงศ์: ANNONACEAE

ชื่อสามัญ: Custard apple, Sugar apple, Sweet sop

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์: 

ไม้พุ่มกึ่งไม้ต้น ขนาดเล็ก ลำต้นสูงประมาณ 3 – 5 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เปลือกต้นเรียบเกลี้ยง สีเทาอมน้ำตาลเข้ม แตกกิ่งก้านสาขาออกเป็นก้านเล็กๆ สีน้ำตาลแดง

ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับกัน ลักษณะใบรูปไข่หรือรูปรี ขอบใบเรียบ ปลายใบแหลม โคนใบรูปลิ่ม กว้าง 3-6 ซม. ยาว 7-13 ซม. ก้านใบสั้น แผ่นใบบางสีเขียวเข้ม ท้องใบหรือใต้ใบสีเขียวอ่อน

ดอก ออกดอกเดี่ยวตามซอกใบ ลักษณะเป็นดอกสมมาตรตามรัศมี มีสองเพศ มีกลีบดอกจัดเรียงเป็นวงๆ ละ 3 กลีบ สีเหลืองอมเขียวห้อยลง กลีบเลี้ยงมี 3 กลีบ กลีบดอก 6 กลีบ กลีบดอกมี 2 ชั้น ชั้นละ 3 กลีบ ชั้นในกลีบดอกสั้นกว่าชั้นนอก หนาอวบน้ำ มีเกสรเพศผู้และรังไข่จำนวนมาก

ผล เป็นผลกลุ่มอยู่อัดกันแน่น ดูคล้ายเป็นผลใหญ่ผลเดียว ลักษณะรูปทรงค่อนข้างกลมหรือป้อม โคนผลรูปหัวใจ เปลือกผลสีเขียวอมเทา ผิวขรุขระเป็นช่องกลมนูนหรือเป็นตา มีร่องตามแนวเนื้อหุ้มเมล็ด แต่ละช่องจะมีเนื้อสีขาวหุ้มเมล็ด เนื้อในทานได้มีรสหวาน เมื่อผลแก่ตรงขอบ ช่องนูนนั้นจะออกสีขาว เปลือกจะอ่อนนุ่ม

เมล็ด ลักษณะรูปรี สีดำหรือน้ำตาลเข้ม เป็นมัน เนื้อในเมล็ดสีขาว

ประโยชน์ทางยา:

• ผลดิบ

รสเฝื่อน เป็นยาฝากสมานแผล ห้ามเลือด แก้โรคบิด โรคท้องร่วง และบำรุงธาตุ เป็นยาแก้พิษงู แก้ฝีในคอ กลากเกลื้อน ฆ่าพยาธิ ผิวหนัง

• ผลแห้ง

รสเฝื่อน แก้งูสวัด เริม แก้ฝีในหู

• เมล็ด

รสเมามัน ฆ่าพยาธิตัวจี๊ด ฆ่าเหา และแก้บวม เนื้อในเมล็ดใช้รับประทารขับเสมหะ เมล็ดโขลกผสมน้ำมันมะพร้าวทาฆ่าพยาธิผิวหนัง ฆ่าหิด ฆ่าเหา

• ราก

รสเฝื่อน เป็นยาระบาย ทำให้อาเจียน ถอนพิษเบื่อเมา รักษาโรคบิด

• ใบ

รสเฝื่อนเมา โขลกพอกเป็นยาแก้ฟกบวม พอกฝี แผลพุพอง แก้กลากเกลื้อน ขับพยาธิลำไส้ หรือรับประทานฆ่าเชื้อโรคภายในร่างกาย เป็นยาแก้หัด ฆ่าเหา

• เปลือกต้น

รสฝาดเฝื่อน เป็นยาสมานลำไส้ เป็นยาสมานแผล เป็นยาห้ามเลือด แก้ท้องร่วง แก้รำมะนาด แก้พิษงู เป็นยาบำรุงกำลัง

• ใบ, ผลดิบ, เมล็ด

รสเฝื่อน เมามัน เป็นยาเบื่อปลา ยาฆ่า่เหา และหิด เป็นยาฆ่าแมลง

• ผลสุก

รสหวาน เป็นอาหารที่มีคุณค่าสำหรับคนหลังฟื้นไข้เนื่องจากเนื้อของผลอุดมไปด้วยวิตามินซี

• เปลือกผลดิบ

รสเฝื่อนเมา ฝนกับสุรากลั่นทาแผลแก้งูกัด