บทที่ ๑
อักขรวิธี วิธีการเรียกชื่ออักษร
อักขระ คืออักษรภาษาบาลี ๔๑ ตัว ท่านเรียกว่า "อักขระ" เพราะไม่หมดสิ้นไป ดังมีวิเคราะห์ศัพท์ว่า
น ขรนฺตีติ อกฺขรา.
วัณณะที่ไม่หมดสิ้นไป ชื่อว่า อักขระ
ขรนฺติ วินสฺสนฺตีติ ขรา, น ขรา อกฺขรา.
วัณณะที่หมดสิ้นไป ชื่อว่า ขระ วัณณะที่ไม่หมดสิ้นไป ชื่อว่าอักขระ
อักษรภาษาบาลี แบ่งเป็น
สระ คืออักษรที่ออกเสียงเองได้และช่วยให้พยัญชนะออกเสียงได้ มี ๘ ตัว คือ อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ
พยัญชนะ คืออักษรที่ทำให้เนื้อความปรากฏ มี ๓๓ ตัว คือ
ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ ญ, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ล ว ส ห ฬ อํ
สระ ๘ ตัว แบ่งเป็น
รัสสระ ออกเสียงสั้น ๓ ตัว คือ อ อิ อุ
ทีฆสระ ออกเสียงยาว ๕ ตัว คือ อา อี อู เอ โอ
พยัญชนะ ๓๓ ตัว แบ่งเป็น
พยัญชนะวรรค จัดเข้าไว้ในพวกเดียวกันได้ มี ๒๕ ตัว แบ่งเป็น ๕ วรรค วรรคละ ๕ ตัว ดังนี้
ก ข ค ฆ ง เรียกว่า กวรรค เพราะมี ก อักษรเป็นตัวแรก
จ ฉ ช ฌ ญ เรียกว่า จวรรค เพราะมี จ อักษรเป็นตัวแรก
ฏ ฐ ฑ ฒ ณ เรียกว่า ฏวรรค เพราะมี ฏ อักษรเป็นตัวแรก
ต ถ ท ธ น เรียกว่า ตวรรค เพราะมี ต อักษรเป็นตัวแรก
ป ผ พ ภ ม เรียกว่า ปวรรค เพราะมี ป อักษรเป็นตัวแรก
การจัดพยัญชนะไว้เป็นวรรคละ ๕ ตัวเช่นนี้ เพราะอักษรทุกตัวในวรรคนั้น ๆ มีการออกเสียงโดยอาศัยฐาน กรณ์ ปยตนะ อย่างเดียวกัน ซึ่งจะกล่าวต่อไปในบทที่ ๒
พยัญชนะอวรรค มี ๘ ตัว คือ ย ร ล ว ส ห ฬ อํ (นิคหิต) จัดเข้าไว้ในพวกเดียวกันไม่ได้ เพราะมีการออกเสียงโดยอาศัยฐานและกรณ์ต่างกัน