W tej części chciałbym opisać losy Adama i jego potomków, ale też przy okazji przybliżyć czytelnikowi niektóre zwyczaje, jakie panowały na Mazowszu w połowie XIX wieku. 

Jak już wcześniej napisałem, Adam i jego brat bliźniak Jan urodzili się 23 marca 1845 roku w Drawsku.   W  1873 roku, cztery miesiące po ślubie młodszego brata Franciszka, Adam ożenił się z urodzoną w Ciemniewku panną Rozalią Balcerzak. 

Początkowo Adam z żoną mieszkali w Łukowych, gdzie urodziło im się dwóch synów — Aleksander (1874—1879) i Stanisław (1878—1879) oraz córka Katarzyna (ur. 1876).  

Tu zrobię drobną  przerwę w opisywaniu historii, na kilka słów o zwyczajach.  Mazowieckie dzieci pochodzące z chrześcijańskich rodzin były chrzczone od razu po urodzeniu. Powodem tego między innymi była duża śmiertelność wśród niemowląt. Z nowo narodzonym dzieckiem do kościoła zwykle jechał ojciec oraz rodzice chrzestni. Gdy ojca w tym czasie nie było, do kościoła z noworodkiem jechała babka (akuszerka wiejska). Oto, co na ten temat pisze Oskar Kolberg (przypis 2):

„Z nowonarodzonem dzieckiem jadą do chrztu tylko w niedziele lub w święto (wyjąwszy gdy dziecię jest chore), dążąc by przybyć do kościoła przed nabożeństwem; spóźnienie bowiem jest przepowiednią, że dziecko leniwem będzie do chwały Bożej. (…) Za powrotem z kościoła, kumowie wchodząc do domu rodziców nowonarodzonego, witają matkę jego i domowników (…) I oddają dziecko do rąk położnicy. Poczem kumowie jedzą przekąskę i piją piwo. Następnie spraszają bliższych sąsiadów, a gospodynie przynoszą dla nowo-chrzczonego w darze, co tylko mogą z domów swoich. Bawią się przez całą noc (…) Zabawa ta przeciąga się nierzadko i przez dzień następny”.

Adam pracował u gospodarzy, ale też zaczął się uczyć fachu szewskiego ponieważ w akcie zgonu drugiego syna — Stanisława, wpisano już zawód Adama — szewc, a nie jak we wcześniejszych dokumentach wyrobnik (przypis 3). Po śmierci synów, Adam z żoną i córką kilkakrotnie przeprowadzali się do różnych miejscowości w parafiach gołymińskiej, winnickiej i karniewskiej, gdzie urodziły im się kolejne dzieci Zofia (1880—1882), Jan (1882—1886), Zofia (1883—1885), Stefan (ur. 1883) Wacław (1887—1906) i Władysław (1890—1964). Niestety nieszczęścia dosięgały tę rodzinę w każdej miejscowości, w której mieszkali ponieważ z dziewięciorga dzieci, wieku dorosłego dożyło jedynie czworo, a i z tych które pozostały, w 1906 roku zmarł dziewiętnastoletni Wacław. Po jego śmierci małżonkowie wrócili do Łukowych, gdzie w lutym 1910 roku skończyła swój żywot Rozalia. 

Dwa miesiące po śmierci Rozalii, Adam ożenił się z mieszkającą w Łukowych wdową — Franciszką ze Szczepańskich Pilińską. I tu aż się prosi dopisać pytania: Jakże to, kolejny ślub dwa miesiące po śmierci żony? A gdzie rok żałoby? Aby to wyjaśnić znów pozwolę sobie zacytować słowa napisane przez Kolberga (przypis 4):

 „… dopóty daje się słyszeć płacz i narzekanie, dopóki trumny nie spuszczą do dołu i nie przysypią piaskiem, poczem następuje cisza i zwykły obojętny spokój. (…) małżonek miłość po stracie żony zachowuje literalnie tylko do grobowej deski. Gdy trumna znikła i grób został zasypany, oczy wdowca błądzą zaraz po obliczach obcych dziewek. W tydzień też po pochowaniu żony, jedzie on już w rajby (przypis 5)  do nowej bogdanki a w cztery tygodnie nową już wprowadza do swojej siedziby małżonkę.” 

Dlaczego tak było?  Odpowiedź jest prosta. Na wsi, w gospodarstwie było bardzo dużo pracy. Mężczyzna pracował na swoim albo innego gospodarza polu, lub zarabiał w inny sposób, a obowiązkiem żony było gotowanie, a także opieka nad dziećmi i inwentarzem.

Jakie były dalsze losy Adama i jego drugiej żony? W chwili ślubu Adam miał 65, a Franciszka 50 lat i jeszcze trochę lat życia było przed nimi. Niestety w późniejszych księgach metrykalnych parafii karniewskiej nie znalazłem żadnej informacji na ich temat. Być może, tak jak to było wcześniej, Adam pracując jako szewc przeprowadzał się do kolejnych miejscowości w poszukiwaniu pracy. Niestety parafii w pobliżu Karniewa jest sporo, a dostęp do ksiąg metrykalnych był dość ograniczony. Liczę jednak, że z czasem uda mi się wyjaśnić i tę zagadkę. 

dzieci Adama i Rozalii

Katarzyna — pracowała jako służąca w Warszawie. W 1903 roku w parafii Świercze wyszła za mąż za Franciszka Łaszczewskiego ze wsi Kluków i w tym samym roku urodził im się syn Henryk. Niestety więcej informacji na temat losów Katarzyny i jej rodziny nie znalazłem.

Zofia — mieszkała w Szczurzynie (przypis 6),  gdzie pracowała jako służąca. W 1906 roku, w kościele ciechanowskim wyszła za mąż za kawalera z tej samej wsi — Franciszka Kwiatkowskiego. Urodziło im się pięcioro dzieci: Marianna (1907),  Stanisława (1908-1964) która w 1932 roku wyszła za mąż za Leona Kowalskiego, Wacław (1909-1911),  Stanisław (1911), Anna (1912-1913) i Antoni (ok.1919-1932). Zofia Kwiatkowska zmarła w Szczurzynie 12 sierpnia 1931 roku, a osobami zgłaszającymi jej śmierć byli mąż oraz syn Wacław. Niestety do informacji o dalszych losach rodziny Kwiatkowskich nie udało mi się dotrzeć. 

Stefan — niestety nie odnalazłem żadnych informacji o jego losach

Władysław — najmłodszy z rodzeństwa, w 1919 roku, w Makowie ożenił się z Józefą Bartosiewicz. Niedługo później urodził im się syn Edward. Jego aktu urodzenia nie odnalazłem ale z aktu zgonu wynika, że urodził się w Łukowych. Mieszkał z matką w Makowie i zmarł w 1936 roku (przypis 7). Dzięki pomocy mieszkającej we Francji kuzynki ze strony mojej mamy, udało mi się choć częściowo ustalić ich dalsze losy. Władysław przed 1936 rokiem wyjechał z domu „za chlebem” do Francji, gdzie najprawdopodobniej pracował w kopalni węgla w miejscowości Courrieres, a po śmierci syna dojechała do niego żona. Władysław zmarł będąc już na emeryturze w 1964 roku. Z francuskiego certyfikatu zgonu wynika, że w chwili jego śmierci Józefa jeszcze żyła, a dokument sporządzono w obecności ich córki Jadwigi po mężu Nowak (ur. ok. 1921). Jadwiga, czyli w języku francuskim Edwige Nowak-Banas zmarła w czerwcu 2017 roku, w wieku 96 lat. W ostatnich latach była wdową po Jean Nowak. Przeżyła dwoje swoich dzieci, syna Raymonda i córkę Christine (zmarłą w 2012). Z małżeństwa Christine z Jean-Marc Vandendriessshe urodziło się dwoje dzieci, które obecnie mieszkają w Marsylii. 

To niestety wszystkie informacje dotyczące Adama i jego potomków, do jakich udało mi się dotrzeć.  Być może ta publikacja pozwoli na poszerzenie mojej wiedzy i odnalezienie potomków z tej gałęzi Rodziny.

PRZYPISY:

 1  -  CIEMNIEWO  - wieś położona w powiecie Ciechanowskim, w gminie Sońsk

 2  -  Oskar Kolberg tom 27 „Mazowsze część IV” k. 145.

3  -  WYROBNIK – robotnik wynajmujący się do prac fizycznych na krótki okres, sezonowo

4  - Oskar Kolberg tom 27 „Mazowsze część IV” k. 150

5  -  RAJBY  - oświadczyny

6  -  SZCZURZYN — w XIX wieku wieś, obecnie w granicach Ciechanowa

7  -  grób Edwarda Banasia znajduje się na cmentarzu w Makowie Maz. - rząd XVII sektor 10 grób 258