Oxy hóa ở rượu whisky xảy ra khi whisky tiếp xúc với không khí và các hợp chất hương vị phản ứng với oxy. Ở giai đoạn đầu, một số chai có thể mở hương tốt hơn, mềm mại và dễ uống hơn. Nhưng nếu để kéo dài, whisky sẽ dần mất cân bằng, các nốt trái cây, mật ong hay gỗ sồi mờ đi, vị nhạt và đôi khi gắt. Hiểu đúng cơ chế và biết cách kiểm soát giúp bạn giữ chất lượng rượu trong thời gian dài và thưởng thức ở thời điểm đẹp nhất
Trong mỗi chai đóng kín luôn có hai phần là rượu và không khí. Khi mới mở, rượu chiếm ưu thế nên tác động của không khí chưa rõ rệt. Sau mỗi lần rót, rượu vơi dần, khoảng trống trong chai tăng lên, tạo điều kiện cho các thay đổi diễn ra mạnh hơn. Không phải mọi biến đổi đều do phản ứng với oxy. Một phần đáng kể đến từ sự bay hơi và thất thoát các hợp chất dễ mùi. Phân biệt giữa oxy hóa, bay hơi và mất mùi sẽ giúp bạn hiểu đúng hiện tượng và bảo quản khoa học hơn
Không khí trong chai chủ yếu là nitơ và oxy cùng một lượng nhỏ khí khác. Khi tiếp xúc, một số hợp chất có thể tham gia phản ứng oxy hóa ở mức rất nhỏ. Ngoại lệ dễ nhận thấy là các hợp chất chứa lưu huỳnh. Theo thời gian, chúng có thể bị oxy hóa tạo cảm giác mùi khó chịu giống lưu huỳnh, làm thay đổi cảm nhận chung của rượu
Bên cạnh phản ứng hóa học, các quá trình vật lý diễn ra liên tục. Các phân tử dễ bay hơi thoát dần từ chất lỏng lên khoảng không trong chai. Ethanol và các este nhẹ thường bay hơi sớm, khiến rượu kém hương và bớt sống động. Ethanol còn có tính hút ẩm, có thể hấp thụ một phần hơi nước khi mở nắp, từ đó nồng độ cồn giảm nhẹ theo thời gian. Cộng gộp lại, rượu sẽ thay đổi cấu trúc cảm quan dù bạn không can thiệp gì thêm
Nhiệt độ cao kéo dài, độ ẩm lớn, ánh sáng trực tiếp và tia UV đều có thể thúc đẩy quá trình biến đổi. Nếu trưng bày trên kệ có đèn, không nên đặt chai ngay dưới nguồn sáng. Ánh sáng liên tục làm tăng tốc độ suy giảm các hợp chất hương và ảnh hưởng tới màu sắc theo thời gian
Khi chai chỉ còn một phần ba và bạn để trên kệ nhiều tháng, rất khó tách bạch đâu là tác động của oxy hóa và đâu là do môi trường. Điều chắc chắn là một chai đã mở sẽ không giữ nguyên trạng thái ban đầu vô hạn. Càng nhiều không khí trong chai, tốc độ thay đổi càng nhanh
Nút bần không kín tuyệt đối. Ngay cả chai chưa mở, nếu bảo quản không ổn định, vẫn có thể xuất hiện thất thoát thể tích. Với chai đã mở, lớp niêm phong ban đầu bị phá vỡ, nút bần giãn nở theo thời gian sử dụng nên hiện tượng bay hơi càng rõ. Nhiệt độ dao động tạo giãn nở và co lại của không khí trong chai, đẩy hợp chất dễ bay hơi ra ngoài và hút không khí mới vào. Khoảng trống càng lớn, hiệu ứng này càng mạnh. Vì vậy các chai mở dở trong môi trường nóng ẩm thường xuống hương nhanh hơn dự đoán
Trong ngắn hạn, nhất là với whisky nồng độ cao, nhiều người ghi nhận chai trở nên hòa hợp hơn sau vài ngày đến vài tuần. Phần rót đầu tiên đôi khi chưa phản ánh đúng khả năng của chai. Khi các hợp chất quá dễ bay hơi thoát bớt, cấu trúc có thể mượt mà hơn
Tuy nhiên, để quá lâu sẽ gây suy giảm cảm nhận. Chai gần cạn bị bỏ quên nhiều tháng thường nhạt mùi, thiếu điểm nhấn và đôi khi xuất hiện nốt hương lạ. Nếu bạn đang sở hữu nhiều chai mở cùng lúc, hãy có kế hoạch sử dụng hợp lý để tránh rơi vào tình huống rượu xuống hương trước khi kịp thưởng thức
Thời điểm nhận ra sự khác biệt phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố và phần nhiều mang tính chủ quan. Có người cảm nhận được sau vài tháng, có người gần như không để ý. Kinh nghiệm thực tế thường nhắc rằng khi mức rượu còn khoảng một nửa, bạn nên cân nhắc dùng hết trong thời gian ngắn thay vì để quá lâu. Không phải rượu sẽ hỏng, nhưng từ mốc này chất lượng bắt đầu khác đi đủ để nhiều người nhận ra
Whisky mạnh và phức tạp không hẳn chống oxy hóa tốt hơn. Chúng chỉ che phủ tác động nhờ nồng độ cồn cao và hương vị nổi bật. Ngược lại, whisky già nhiều tuổi hoặc nồng độ cồn thấp thường mỏng manh hơn sau khi mở. Dòng ủ thùng sherry có thể nhạy cảm vì dễ mang dấu vết hợp chất lưu huỳnh. Peated whisky nghe có vẻ bền bỉ nhưng một số hợp chất phenol tạo mùi khói lại là những thành phần dễ biến đổi sớm. Nói cách khác, chai càng tinh tế và nhẹ nhàng thì càng nên được dùng gọn trong khung thời gian hợp lý
Mục tiêu là giảm tối đa lượng không khí tiếp xúc với rượu. Bạn có thể chiết sang chai nhỏ hơn khi chai chính vơi dần để tăng tỉ lệ rượu so với không khí. Một số người dùng bi thủy tinh sạch thả vào chai để đẩy mực rượu lên cao hơn. Giải pháp khác là bơm khí trơ như argon để tạo lớp đệm giữa rượu và không khí. Giữ chai ở nơi mát và ổn định nhiệt độ, tránh ánh sáng trực tiếp. Có thể quấn miệng chai bằng parafilm để hạn chế thoát hơi qua nút. Và quan trọng nhất là lên kế hoạch thưởng thức, đừng để chai mở quá lâu rồi mới quay lại
Nếu nhận thấy rượu đổi mùi, xuống hương nhanh, hãy kiểm tra lại vị trí trưng bày, nguồn sáng, nhiệt độ phòng và tình trạng nút chai. Với chai quý hiếm đã mở, nên ưu tiên dùng sớm, có thể chiết một phần sang chai nhỏ để uống dần. Trong trường hợp chai gần cạn, tốt nhất mời bạn bè cùng thưởng thức để trải nghiệm ở trạng thái còn tốt. Thực tế cho thấy chất lượng sau mở nắp không giữ nguyên mãi mãi. Chủ động quản lý thời gian uống là cách đơn giản mà hiệu quả nhất
Oxy hóa là hiện tượng tự nhiên không thể tránh hoàn toàn. Điều bạn có thể làm là hiểu cơ chế, kiểm soát tiếp xúc với không khí, tránh nhiệt và ánh sáng, giữ môi trường ổn định và có kế hoạch thưởng thức hợp lý. Khi làm đúng các bước này, mỗi lần rót ra ly đều giữ được tính cách ban đầu của chai, giúp trải nghiệm whisky trọn vẹn hơn
Nếu bạn cần tư vấn bảo quản theo từng dòng rượu cụ thể hoặc muốn tìm chai phù hợp để trưng bày và thưởng thức trong thời gian dài, đội ngũ QKAWine luôn sẵn sàng đồng hành
Xem thêm cách bảo quản rượu whisky đúng chuẩn hiệu quả tại QKAWine: https://qkawine.com/qua-trinh-oxy-hoa-ruou-whisky/
Tham khảo danh mục rượu whisky đang được yêu thích tại https://qkawine.com/ruou-chivas