Η ιατρική είναι μια επιστήμη που στηρίζεται στην στατιστική. Δεν είναι μια μαθηματική επιστήμη με την στενή έννοια του όρου. Βέβαια καθώς και η στατιστική έχει άμεση σχέση με τα μαθηματικά θα μπορούσε να ειπωθεί ότι τα μαθηματικά παίζουν σπουδαίο ρόλο και στην ιατρική. Κατά καιρούς έχω γράψει για θέματα διαφορετικά από την επιστήμη που έχω σπουδάσει. Θεωρώ ότι θα ήταν σκόπιμο να γράψω και κάτι σχετικό με την ιατρική όπως εγώ και πολλοί άλλοι ή λίγοι? την αντιλαμβάνονται. Αν και κάπως εξειδικευμένο,θεωρώ πως είναι ευανάγνωστο από όλους.
Η συστηματική ανασκόπηση είναι μια περίληψη της ιατρικής βιβλιογραφίας που έχει ως σκοπό να συγκεντρώσει όλα τα διαθέσιμα δεδομένα που απαντούν σε ένα συγκεκριμένο και προκαθορισμένο ερευνητικό ερώτημα.
Στόχος της είναι να ελαχιστοποιήσει την μεροληψία με την επικέντρωσή της σε τυχαιοποιημένες μελέτες αλλά και αναζητώντας δημοσιευμένες και αδημοσίευτες μελέτες σε όλες τις γλώσσες.
Επιπλέον, χωρίς να είναι απαραίτητο, η συστηματική ανασκόπηση μπορεί να περιλαμβάνει και κάποια στατιστική μέθοδο για το συνδυασμό των αποτελεσμάτων των επιμέρους μελετών και τότε μιλάμε για μετανάλυση.
Κάθε ιατρός όμως πρέπει να γνωρίζει να αξιολογεί μια συστηματική ανασκόπηση ως προς την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων της.
Για να γίνει αυτό θα πρέπει να γνωρίζει τα χαρακτηριστικά εκείνα που εγγυώνται την ποιότητα της.
Μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα:
1. Να περιλαμβάνει αρκετές, σχετικές με το θέμα, τυχαιοποιημένες μελέτες. Η ύπαρξη αρκετών μελετών με το αναφερόμενο χαρακτηριστικό μειώνει την μεροληψία και παρέχει υψηλότερης ποιότητας ενδείξεις. Αντιθέτως συστηματικές ανασκοπήσεις μη τυχαιοποιημένων μελετών μπορεί να συγκεράσουν προβλήματα των επιμέρους μελετών παρέχοντας χαμηλής ποιότητας ενδείξεις. Σε περιπτώσεις που υπάρχουν ανασκοπήσεις με τυχαιοποιημένες και μη τυχαιοποιημένες μελέτες θα πρέπει να αποφεύγονται για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων εκτός και διαχωρίζονται αυτές οι κατηγορίες στην ανάλυση που χρησιμοποιείται.
2. Στις μεθόδους θα πρέπει να περιγράφει τα ευρήματα όλων των σχετικών μελετών και πως έγινε η αξιολόγηση της εγκυρότητας των μελετών αυτών. Η έλλειψη της περιγραφής του τρόπου με τον οποίον οι ερευνητές βρήκαν τις σχετικές μελέτες αποτελεί μεγάλο μειονέκτημα μιας συστηματικής ανασκόπησης και αυτό πρέπει να είναι γνωστό από κάθε αναγνώστη. Η έρευνα μελετών θα πρέπει να εκτείνεται πέρα από τις συνηθισμένες βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων. Αυτό είναι σημαντικό διότι μελέτες με αρνητικά συμπεράσματα είναι πιο δύσκολο να δημοσιευθούν ενώ η αγνόηση τους από μια ανασκόπηση μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Επίσης μεροληπτική στάση εκ’ μέρους των ερευνητών είναι η αναζήτηση δημοσιεύσεων μόνο σε μια γλώσσα. Σχετικά με την τελευταία αναφορά λαμβάνεται υπόψη η γνώση που προκύπτει από την παρατηρήση ότι κάποιοι ερευνητές έχουν την τάση να υποβάλλουν μελέτες με θετικά αποτελέσματα σε αγγλόφωνα περιοδικά και μελέτες με αρνητικά αποτελέσματα σε περιοδικά άλλης γλώσσας.
3. Να υπάρχει συνέπεια των αποτελεσμάτων από μελέτη σε μελέτη. Είναι πιθανότερο να πιστέψουμε τα αποτελέσματα μιας συστηματικής ανασκόπησης όταν τα αποτελέσματα όλων των επιμέρους μελετών που περιλαμβάνονται σε αυτή δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση ακόμη και αν υπάρχουν σχετικές αποκλείσεις ως προς την ένταση της κατεύθυνσης. Σίγουρα όμως είναι δείγμα ανησυχίας αν στην συστηματική ανασκόπηση υπάρχουν μελέτες με αντίθετα αποτελέσματα και ειδικά αν δεν υπάρχει μια σαφής υπερίσχυση προς μια κατεύθυνση. Τέλος θα πρέπει να γίνεται σαφές αν οι ερευνητές έλεγξαν τα αποτελέσματά τους, για πιθανή ετερογένεια και στην περίπτωση αυτή αν παρατήρησαν στατιστικά σημαντική ετερογένεια να εξηγούν επαρκώς που οφείλεται.