บทที่12

บทที่ 12  การปรับแต่งเครื่องรับวิทยุ AM และ FM

12.1  การปรับแต่งเครื่องรับวิทยุกระจายเสียง

เครื่องรับวิทยุกระจายเสียงระบบ AM และ FM แบบชุปเปอร์เฮตเตอร์โรดายน์  เป็นเครื่องรับวิทยุที่ต้องการเปลี่ยนความถี่ในการรับคลื่นไปใช้งานให้เป็นความถี่ IF ต้องผ่านวงจรกรองความถี่ผ่านหลายวงจร  วงจรเหล่านี้หากปรับแต่งไว้ไม่ถูกต้องเหมาะสม  ย่อมมีผลต่อการรับสัญญาณ  ของเครื่องรับวิทยุเครื่องนั้น  ดั้งนั้นการปรับแต่งเครื่องรับวิทยุหรือการอะไลเมนต์ (Alignment) เครื่องรับวิทยุนับว่าเป็นสิ่งสำคัญและจำเป็น  เพื่อทำให้เครื่องรับวิทยุเครื่องนั้นไวต่อการรับคลื่น  ซึ่งสามารถทำได้ด้วยการปรับแต่งให้เกิดผลดังนี้

1.รับคลื่นวิทยุได้ครบทุกสถานี

2. เลือกรับคลื่นวิทยุสถานีที่ต้องการได้ครั้งละหนึ่งสถานี

3. มีระดับความดังของเสียงที่ชัดเจน

12.2  การเตรียมเครื่องมือและการติดตั้งเครื่องมือ

ก่อนการปรับแต่งเครื่องรับวิทยุ  ต้องมีการเตรียมเครื่องมือและอุปกรณ์ให้พร้อมก่อน  เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ต้องเตรียมประกอบด้วยเครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุ  มัลติมิเตอร์  และเครื่องรับวิทยุที่ต้องการปรับแต่ง  มีดังนี้

1.เครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุ  ประกอบสายต่อสัญญาณเข้ากับขั้วต่อจ่ายสัญญาณออกของเครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุ  นำขดลวดวงกลมไปวางไว้ห่างจากสายอากาศเครื่องรับวิทยุประมาณ 10 – 15 เซนติเมตร  เปิดเครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุทิ้งไว้สักครู่เพื่อให้เครื่องทำงานคงที่

2. มัลติมิเตอร์  ปรับไปย่านใช้งานACV หรือ DCV แล้วแต่ตำแหน่งการปรับแต่งต่อสายวัดสีดำเข้าขั้วลบของมิเตอร์ และต่อสายสีแดงเข้าขั้วบวกของมิเตอร์

3.เครื่องรับวิทยุที่ปรับแต่ง  ต้องแน่ใจว่าทำงานได้ปกติสามารถรับสถานีวิทยุได้บ้างหรือมีเสียงดังออกลำโพงให้ได้ยิน   การติดตั้งเครื่องมือแสดงได้ดังรูปที่ 12.1

รูปที่ 12.1  ตำแหน่งต่างๆ ในการต่อเครื่องมือเพื่อการปรับแต่งเครื่องรับวิทยุ

12.3  การปรับแต่งIF  ของเครื่องรับวิทยุ AM

การปรับแต่งภาค IF ของเครื่องรับวิทยุAM  คือการปรับแต่งภาคจูน IF ที่สร้างวงจรจูน IF อยู่ในกระป๋อง IF หรือหม้อแปลง IF  หรือหม้อแปลง IF ภายในกระป๋อง IF ประกอบด้วยขดลวด (L) และตัวเก็บประจุ (C) ต่อเป็นวงจรเรโซแนนซ์แบบขนาน  ให้ผ่านไปได้คือความถี่ IF ของวิทยุ AM ใช้ความถี่ 455kHz  และให้ความถี่ตอบสนองพอดี ความถี่ IF และความถี่เสียงจึงสามารถผ่านได้  แสดงดังรูปที่ 12.2

รูปที่ 12.2  ตำแหน่งเครื่องมือและตำแหน่งอุปกรณ์

12.4  การปรับแต่งIF  ของเครื่องรับวิทยุ AM แบบไม่ใช้เครื่องมือ

การปรับแต่งวิธีนี้ใช้เพียงไขควงตัวเดียว  หรือจะใช้มัลติมิเตอร์ตั้งย่าน ACV  วัดคร่อมลำโพงร่วมด้วยกันก็ได้

ลำดับขั้นตอนการปรับแต่งทำได้ดังนี้

1.เปิดเครื่องรับวิทยุ AM  ให้รับสถานีใดสถานีหนึ่งได้

2. ใช้ไขควงพลาสติกปรับหม้อแปลง IFL  หมุนไปในทางที่มีเสียงของสถานีออกลำโพงแรงที่สุด

3. ปรับแต่งซ้ำที่หม้อแปลง IFL3, IFL2, IFL1 อีกครั้ง  เพื่อให้แน่ใจว่าการปรับแต่งถูกต้องและได้คุณภาพเสียงดีที่สุด

12.5  การปรับแต่งภาคคอนเวอร์เตอร์ของเครื่องรับวิทยุAM

ภาคคอนเวอร์เตอร์ประกอบด้วยภาคมิกเซอร์และภาคโลคอลออสซิลเลเตอร์  หรือบางแบบอาจมีภาคขยาย RF  ด้วยก็ได้  จุดประสงค์ในการปรังแต่งเพื่อให้ภาคคอนเวอร์เตอร์สามารถรับคลื่นจากสถานีได้ทุกๆ สถานีตลอดหน้าปัด  และมีเสียงดังออกลำโพงได้เท่ากันทุกๆ สถานี 

การปรับแต่งแสดงได้ดังรูปที่ 12.3

รูปที่ 12.3  ตำแหน่งเครื่องมือและอุปกรณ์ใช้ปรับแต่งภาคคอนเวอร์เตอร์

12.6  การปรับแต่งภาคเรโซดีเทกเตอร์ของเครื่องรับวิทยุFM

1. ต่อเครื่องมือเข้าวงจรเครื่องรับวิทยุ FM  ที่ภาคเรโซดีเทกเตอร์ที่ต้องการปรับแต่งให้ถูกต้อง

แสดงดังรูปที่ 12.4

รูปที่ 12.4  การต่อเครื่องมือเข้าวงจรเรโซดีเทกเตอร์เพื่อปรับแต่ง

2. เตรียมเครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุ  โดยปรับย่านความถี่ไปที่ความถี่10.7 MHz  ในตำแหน่งไม่ผสมสัญญาณเสียง

3. ตั้งมัลติมิเตอร์ที่ตำแหน่ง DCV  ประมาณ2.5 V  นำสายบวกไปวัดคร่อมจุด A สายลบไปวัดคร่อมจุด B            4. ใช้ไขควงพลาสติกปรับหม้อแปลง T5 ไปมา

5. ย้ายมัลติมิเตอร์โดยนำสายบวกมิเตอร์วัดที่จุด C และสายลบวัดเทียบกับกราวด์

6. ใช้ไขควงพลาสติกปรับหม้อเตอร์ T6 ไปมา

12.8  การปรับแต่งภาคIF ของเครื่องรับวิทยุ FM

1. ต่อเครื่องมือเข้าวงจรเครื่องรับวิทยุ FM  ที่ภาคIF และภาคเรโซดีเทกเตอร์ที่ต้องการปรับแต่งให้ถูกต้อง  แสดงดังรูปที่ 12.5

รูปที่ 12.5  การต่อเครื่องมือเข้าภาค IF เพื่อปรับแต่ง

2. เตรียมเครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุโดยปรับย่านความถี่ไปที่ความถี่ 10.7 MHz  ในตำแหน่งไม่ผสมเสียง

3. ตั้งมัลติมิเตอร์ที่ตำแหน่ง DCV ประมาณ 2.5V นำสายบวกไปวัดคร่อมจุด Aสายลบวัดที่จุดกราวด์

4. ใช้ไขควงพลาสติกปรับหม้อแปลง IFT3 ไปมา  พร้อมสังเกตที่เข็มมัลติมิเตอร์ปรับ IFT3ไปที่ค่าแรงดันสูงสุด

5. ย้ายไขควงพลาสติกมาปรับหม้อแปลง IFT2ไปมา พร้อมสังเกตที่เข็มมัลติมิเตอร์ ปรับ IFT2 ไปที่ค่าแรงดันสูงสุด

6. ย้ายไขควงพลาสติกมาปรับหม้อแปลง IFT1ไปมา พร้อมสังเกตที่เข็มมัลติมิเตอร์ ปรับ IFT1ไปที่ค่าแรงดันสูงสุด

7. ปรับแต่งซ้ำที่หม้อแปลง IFT3, IFT2, และ IFT1ตามขั้นตอนใหม่อีกครั้ง  เพื่อให้แน้ใจว่าการปรับแต่งถูกต้อง

12.9 การปรับแต่งภาคฟร้อนเอนด์ของเครื่องรับวิทยุ FM

1. ต่อเครื่องมือเข้าวงจรเครื่องรับวิทยุ  FMที่ภาคฟร้อนเอนด์และภาคเรโซดีเทกเตอร์ที่ต้องการปรับแต่งให้ถูกต้อง  แสดงดังรูปที่ 12.6

รูปที่ 12.6  การต่อเครื่องมือเข้าเครื่องรับวิทยุ FM เพื่อปรับแต่งภาคฟร้อนเอนด์

2. เตรียมเครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุโดยปรับย่านความถี่ไปที่ความถี่  108 MHz  ในตำแหน่งไม่ผสมเสียง

3. ตั้งมัลติมิเตอร์ที่ตำแหน่ง DCV  ประมาณ2.5 V  นำสายบวกไปวัดคร่อมจุด A สายลบวัดที่จุดกราวด์

4. หมุนปรับเปลี่ยนสถานีวืทยุที่เป็นตัวเก็บประจุปรับค่าได้  ให้แผ่นโลหะ2 ชุดแยกจากกันเกือบหมด  หมุนเข็มชี้ไปที่เลข 108 MHz

5. ใช้ไขควงพลาสติกปรับที่ C  ทริมเมอร์C11ไปมาพร้อมสังเกตเข็มมิเตอร์ปรับ C11 ไปที่ตำแหน่งเข็มมิเตอร์ชี้ค่าแรงดันสูงสุด

6. ย้ายไขควงพลาสติกปรับที่ C  ทริมเมอร์C5 ไปมาพร้อมสังเกตเข็มมิเตอร์ ปรับ C5 ไปที่ตำแหน่งเข็มมิเตอร์ชี้ค่าแรงดันสูงสุด

7.  เปลี่ยนความถี่เครื่องกำเนิดสัญญาณวิทยุไปที่ความถี่ 88 MHz

8.  หมุนปุ่มปรับเปลี่ยนสถานีวิทยุทีเป็นตัวเก็บประจุปรับค่าได้ หมุนให้เข็มชี้ไปที่เลข 88 MHz

9.  ใช้ไขควงพลาสติกปรับที่ขดลวด L2  ไปมาไปมาพร้อมสังเกตเข็มมิเตอร์ ปรับ L2 ไปที่ตำแหน่งเข็มมิเตอร์ชี้ค่าแรงดันสูงสุด

10.  หมุนปรับเปลี่ยนสถานีวิทยุ  ของเครื่องรับวิทยุFM  ที่ทำการปรับแต่งทดลองรับสถานีวิทยุต่างๆ ดูจากความถี่ต่ำไปหาความถี่สูง  ถ้ายังรับไม่ได้ให้ทำการปรับแต่งใหม่ตามลำดับขั้นตอนดังกล่าวอีกครั้ง