Werken als sociaal-agogisch werker betekent dat je je zintuigen goed de kost moet geven. Hieronder gaan we in op het belang hiervan. Daarbij worden de belangrijkste begrippen behandeld die je moet kennen en kunnen hanteren om goed waar te nemen en te observeren.

Een mens is voortdurend bezig met het waarnemen van zijn omgeving. Het is onmogelijk om alles waar te nemen. Daarvoor gebeurt er teveel om ons heen.

Ben je met een groepje kinderen, ouderen of mensen met een beperking aan het wandelen, dan neem je automatisch van alles waar. De omgeving om je heen zoals het pad, winkels, een park, de cliënten en collega's met wie je op stap bent.

Het is belangrijk om open te staan voor alle indrukken om je heen. Zodra er namelijk iets gebeurt dat afwijkt of je aandacht trekt, dan kun je daarop ingaan. Als beroepskracht ben je dus altijd aan het signaleren.

Bijvoorbeeld:

• Je hoort een kind huilen: je gaat ernaar toe om na te gaan wat er aan de hand is

• Je ziet dat het pad vlak langs water komt zonder een hek: je roept de kinderen bij elkaar en laat ze elkaars hand vasthouden zodat niemand in het water valt

• Je ruikt een frituurlucht: één van je cliënten heeft een eetfobie en als je niet oplet, dan zal hij direct naar de veroorzaker van de lucht gaan, dus je gaat hem afleiden totdat je de lucht niet meer ruikt

Bij waarnemen komt dus vanzelf ook interpreteren kijken.

Interpreteren = een persoonlijk oordeel over de betekenis van de waarneming

Je interpreteert datgene wat je onbewust waarneemt. Op basis van je interpretatie maak je een beslissing of je wel of niet overgaat tot handelen.

Waarnemen gebeurt over het algemeen onbedoeld, maar bij observeren ben je opzettelijk aan het waarnemen. Je wilt een bepaald persoon of een bepaalde situatie observeren en daarom ga je bewust gebruikmaken van je zintuigen. Observeren is altijd gericht op een doel, bijvoorbeeld het vinden van een oplossing voor een situatie. Dit doel maakt dat je ook gerichter kunt waarnemen. Doordat je van tevoren bedenkt waarop je wilt letten, ben je systematisch aan het waarnemen.

Observeren = doelgericht, systematisch en objectief waarnemen

Redenen voor observaties kunnen onder andere zijn:

• door doelgerichte observaties kun je het gedrag van cliënten beter in kaart brengen en vervolgens kun je de begeleiding daarop afstemmen

• je kunt vooroordelen weghalen, je eerste oppervlakkige waarneming zou wel eens niet juist kunnen zijn

• je gaat objectiever naar iemand kijken en zet daardoor je eigen mening ten aanzien van iemand aan de kant

• je kunt beter gericht naar een aspect kijken dan ongericht naar heel veel aspecten

• je legt je gegevens nu vast, je observatie is dus niet alleen gebaseerd op een losse flodder