Te tua o Maru'aka'ita

1.) I runga i te ꞌenua ko Maꞌuke, i te tuātau taꞌito, tē noꞌo ra tētaꞌi tangata ko Maruꞌakaꞌita tōna ingoa, ē tōna tuaꞌine ko Raru. I tō rāua noꞌoꞌanga, e tākinga-meitaki ana tētaꞌi i tētaꞌi. Ka ꞌākara ē ka ꞌākono te tungāne i te tuaꞌine, ē ka pērā katoa ꞌoki te tuaꞌine i te tungāne. ꞌE mataora tikāi ꞌoki tō rāua noꞌoꞌanga.


In the olden days, there lived a man called, Maru'aka'ita and his sister Raru. When they were living together, they really looked after each other. As brother's and sister's they took care of each other. They really lived in a happy life.

2.) Ko te ꞌangaꞌanga mātau a Maruꞌakaꞌita i te rave, koia ꞌoki, ko te tautai i te moana. ꞌE tangata kite ꞌoki aia i te tautai, ē, mē ꞌaere aia ki te moana, kāre rava aia e ngere ana i te ika.


Maru'aka'ita's job is fishing in the ocean. He is a very skillful person at fishing and there is never a time when he goes fishing that he doesn't go with out catching a fish.

3.) I muri mai, kua noꞌo vaꞌine a Maruꞌakaꞌita, ē kua takakē atu ra rāua ko Raru. Kāre aia i maꞌara ꞌakaꞌou i tōna tuaꞌine, inārā, tē vai nei rāi tō tōna tuaꞌine ꞌinangaro ki aia. Mē ꞌaere a Maruꞌakaꞌita i te tautai, ka nā te pae aia i te kāinga o Raru, nō te mea, ko te mataara rāi te reira ki taꞌatai. I te taime e ꞌoki mai ei aia mei te moana, ka nā tētaꞌi mataara kē aia i te ꞌaere ki tōna kāinga. Kāre ꞌoki aia e ꞌinangaro kia kite a Raru i tōna ꞌokiꞌanga mai.


Later on, Maru'aka'ita was in a relationship with a woman and him and Raru was no longer living together. Maru'ika'ata has forgotten his sister. Although, Maru'aka'ita has forgotten his sister, Raru still love her brother. Every time when Maru'aka'ita goes fishing, he will always go past his sister's home, because that's the pathway to the beach. When he comes back from fishing, he will always, go through another way back home. The reason why he goes that way back home, it's because he doesn't want his sister to see him going back home.

4.) Mē kite a Raru ē ka ꞌaere a Maruꞌakaꞌita ka tautai, ka teꞌateꞌamamao aia i tētaꞌi au kai memeitaki ꞌei kai nā Maruꞌakaꞌita i te moana. Noa atu rāi ꞌoki tēia tū meitaki o Raru, kāre rāi a Maruꞌakaꞌita e maꞌara ꞌua mai i aia. Kāre rava aia e ꞌōake ꞌua i tētaꞌi mea ika nā Raru. Kāre katoa ꞌoki a Raru i manatā i tēia tū ꞌakonoꞌanga nā Maruꞌakaꞌita i aia.


Every time Raru knows when Maru'aka'ita goes fishing, she will always prepare some food for her brother to eat out in the sea. Although, Raru continues with her great love for her brother, Maru'aka'ita does not bother to give some fish for his sister. Raru does not let this kind of attitude of her brother bother her feelings.

5.) I tētaꞌi aꞌiaꞌi, kua ꞌaere atu a Raru ki taꞌatai i te tiki tai nāna, nā roto i te ꞌue. Kia tae aia ki taꞌatai, kua kite atu aia i te au ravakai e ꞌakamata ra i te ꞌoki mai. Kua ꞌakakī a Raru i tāna ꞌue ki te tai ē kua kake atu ki runga i te mato ma te ꞌākarakara atu i te au ravakai e ꞌoe mai ra ki uta.


One evening, Raru went down the beach to fill up her calabash. When Raru arrived down the beach she saw some fisherman starting to come back to the shore. She started filling up her calabash with sea water and climbed up the cliff and watched the fishermen coming back to the shore.

6.) Kāre i roa tōna noꞌoꞌanga, kua kite atu aia i a Maruꞌakaꞌita i mua i te ava. Kua tomo ꞌoki tōna vaka i te ika. Kia ꞌākara mai a Maruꞌakaꞌita ki uta, kua kite mai aia i tōna tuaꞌine i a Raru e noꞌo ra i runga i te mato. I reira, kua tāanga aia i tōna vaka ē kua ꞌoe atu ki tētaꞌi ava kē. Kua ꞌākara a Raru i tōna tungāne e ꞌoe atu ra i tōna vaka, ē kua kāpikipiki atu i aia. Kāre rava a Maruꞌakaꞌita i ꞌuri mai ana i a Raru e kāpiki atu ra i aia; kua ꞌoe ꞌua atu rāi aia ma te ꞌākara tika ꞌua ki mua. Nō tei kore a Maruꞌakaꞌita i ꞌuri ꞌua mai ki tāna kāpiki, kua auē a Raru. Tēia tāna auēꞌanga:

Tiꞌetiꞌe Nunūkaꞌu te tini o Maꞌuke,

Maruꞌakaꞌita tē karo ꞌua ra koe ki ꞌea?

Tēia mai nei o te ava ravakai,

Ko te tai mōtiꞌa ꞌua ana tāꞌau e karo ꞌua ra

Tērā roa ia tō vaerua, tei taku kāinga,

Tei taku pāpā ꞌia nunui te tiꞌetiꞌeꞌanga e, tiꞌe

Tiꞌetiꞌe Nunūkaꞌu te tini o Maꞌuke,

Maruꞌakaꞌita tē karo ꞌua ra koe ki ꞌea



As time goes by while she was watching the fishermen, she spotted Maru'aka'ita in front of a cave. His canoe was loaded of fish. As Maru'aka'ita was looking to the shore, he saw his sister Raru sitting on the cave. So he turned his canoe around and battled to another cave. As Maru'aka'ita was battling away, his sister Raru called out to him. But he never bothered to look back at his sister and he just battle on by just looking to the front. Raru was so sad that her brother never bothered to look at her when she was calling out to him. She cried and cried by lamented:

Oh, people of Mauke Maruakaita, why do you keep staring out into the open ocean? The fishermen are returning. Only the open ocean is what lies ahead of you. Your spirit is within the bosom of my home. Within my home, my cries are being heard. Oh, people of Mauke, Nunukau weeps. Maruakaita, why do you keep on staring out into the open ocean?



7.) Kua auē tikāi a Raru i tēia ꞌākonoꞌanga kino a Maruꞌakaꞌita, ē kua ꞌoki atu aia ki te kāinga ma te mamae o tōna ngākau. Kua maꞌara i aia tō rāua noꞌoꞌanga ki te ngutuꞌare ꞌokotaꞌi ē te tū o tāna ꞌākonoꞌanga i a Maruꞌakaꞌita i muri mai. I reira, kua tupu mai tōna manako ē ka tā aia i tōna tungāne.


Raru was so hurt how her brother treated her in a such a cruel way, so she went back home with an aching heart. She had good memories of her brother when they were living together and how she was treating

8.) Kia tae aia ki tōna ngutuꞌare, kua maꞌani aia i tētaꞌi poi, tei karangaꞌia ē, ꞌe maꞌi.(ꞌE taro ē te kuru te ꞌapinga i maꞌaniꞌia ai tēia tū poi) Kia oti te poi i aia i te maꞌani, kua mātipi aia i tētaꞌi taro ē kua tuku ki roto i te poi. I reira kua noꞌo aia i te tiaki i tō Maruꞌakaꞌita ꞌokiꞌanga mai.


9.) Kua vaitata rava i te pōiri i kite atu ei a Raru i tōna tungāne i te ꞌokiꞌanga mai ki te kāinga. Kua kāpiki atu aia i a Maruꞌakaꞌita kia ꞌaere mai kia inu poi. Nō te mea ꞌoki ē, ꞌe matepongi tikāi tōna, kua ꞌoki viviki mai a Maruꞌakaꞌita ki te ngutuꞌare o Raru. I tōna taeꞌanga ki reira, kua tāki mai a Raru i te kumete poi. Kua rave mai a Maruꞌakaꞌita i te kumete poi, kua tāki ki runga, ē kua inu rapurapu atu ra i te reira.


11.) I tōna inuꞌanga i te poi, kua raoaꞌia aia e te taro tā Raru i tuku ki roto i te poi. I reira kua pūtakaꞌiti a Maruꞌakaꞌita i te kimiꞌanga i te rāvenga kia ora aia. Kua kāpiki atu aia ki tōna tuaꞌine kia ꞌapai mai i tētaꞌi vai nōna. Tēia tāna i kāpiki atu,

Ē Raru ē, ꞌe vai!

Kua paꞌu mai tōna tuaꞌine,

"E pō te vā i Raru ei Vairaka."

Tēia tōna ꞌāiteꞌanga: Kāre e meitaki te ꞌaere ki vaꞌo, nō te mea, ꞌe pō ꞌoki taua taime ra.

Ko te rāvenga tēia tā Raru i rave i mate ei i aia tōna tungāne.


Tātāꞌia e Ngāmatareꞌu Tāraro.