''Έρχονται οι εχθροί του Υιού μου, οι παπικοί...'' Εμφάνιση της Παναγίας σε Ζωγραφίτη μοναχό
''Η Παναγία προειδοποιεί Αγιορείτη μοναχό που απήγγειλε συνεχώς τους Χαιρετισμούς, ότι έρχονται οι εχθροί του Υιού Της, οι παπικοί, για να υποτάξουν το Άγιον Όρος στον Πάπα...''
ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΑΝΑΓΓΕΛΟΜΕΝΗ - ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ
Παναγία Προαναγγελομένη - Ιερά Μονή Ζωγράφου ...
Κατά την εποχή της ψευδένωσης, της επί Μιχαήλ Η´ Παλαιολόγου και Ιωάννου Βέκκου των λατινιφρόνων συνόδου της Λυών κατά τον ΙΓ´ αιώνα, λατίνοι κληρικοί μαζί με στρατιώτες εισέβαλαν στο Άγιον Όρος, το οχυρό αυτό της Ορθοδοξίας, για να επιβάλουν δια της βίας την ένωση με τους δυτικούς.
Η μονή Ζωγράφου, όπως και άλλες αγιορείτικες μονές, είχε την τιμή να αναδείξει στον αγώνα αυτόν κατά της πλάνης τους εικοσιέξι Ζωγραφίτες οσιομάρτυρες.
Την εποχή αυτή ασκήτευε κοντά στη μονή ένας ενάρετος Γέροντας, που είχε τη συνήθεια να απαγγέλει τον Ακάθιστο Ύμνο πολλές φορές την ημέρα μπροστά στην εικόνα της Θεοτόκου. Μία μέρα άκουσε την Παναγία να του μιλά από αυτήν την εικόνα και να του αναγγέλλει (εξού και “Προαναγγελλόμενη”) ότι οι λατινόφρονες πλησιάζουν στο μοναστήρι και όποιος είναι ψυχικά αδύνατος να κρυφτεί, ενώ εκείνοι που επιθυμούν μαρτυρικά στεφάνια ας παραμείνουν στο μοναστήρι.
Στις 22 Σεπτεμβρίου η Εκκλησία μας εορτάζει το φοβερό μαρτύριο των 26 Οσιομαρτύρων Ζωγραφιτών Μοναχών.
Ο ομολογιακός και στη συνέχεια μαρτυρικός αγώνας των 26 οσιομαρτύρων της Μονής Ζωγράφου έχει ιδιάζουσα σημασία για εκείνους που επιθυμούν να φυλάξουν τον πολύτιμο μαργαρίτη της Ορθοδόξου πίστεως καθαρό και αλώβητο από τις αιρέσεις.
Το μαρτύριο των 26 Ζωγραφιτών μοναχών αποτελεί μνημειώδες παράδειγμα ορθόδοξης ομολογίας, ψυχικής ανδρείας και ακλονήτου σθένους. Ας έλθουμε τώρα πιο κοντά στο παράδειγμα των 26 οσιομαρτύρων...
Με την σύνοδο που συνεκάλεσε ο πάπας Ουρβανός στην Λυών το 1274, έγινε η πρώτη σοβαρή απόπειρα ένωσης η για να είμαστε ακριβέστεροι, υποδούλωσης των ορθοδόξων στους Λατίνους.
Στην σύνοδο αυτή, συμμετείχαν δυστυχώς και εκπρόσωποι της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με αρχηγό τον πρώην Πατριάρχη Γερμανό Γ’, λόγω άρνησης του κανονικού Πατριάρχου Ιωσήφ (και του ευσεβούς ποιμνίου του να συμμετάσχει σ’ αυτήν.)
Η αυτοκρατορική πρεσβεία, που επίσης συμμετείχε, ενεχείρησε στην σύνοδο χωρίς κανένα θεολογικό διάλογο γραπτή ομολογία πίστεως εκ μέρους του λατινόφρονα ΜιχαήλΗ’ του Παλαιολόγου βάσει της οποίας η Ανατολική Εκκλησία δέχονταν το πρωτείο του Πάπα, την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού καθώς και το καθαρτήριον πυρ.
Μετά την ψευδοσύνοδο της Λυών, ο αυτοκράτορας έθεσε σε εφαρμογή τις αποφάσεις της. Αντικατέστησε τον ανθενωτικό Πατριάρχη Ιωσήφ με τον Λατινόφρονα Ιωάννη Βέκκο, διέταξε να εγγραφεί το όνομα του Πάπα στα δίπτυχα της Εκκλησίας και κήρυξε επίσημα την ''ένωση των Εκκλησιών'' στις 16 Ιανουαρίου 1275.
Οι μοναχοί λοιπόν του Αγίου Όρους, αρχικά απέστειλαν δύο επιστολές (μία στόν αυτοκράτορα και μία στη Σύνοδο του Πατριάρχου Ιωάννη Βέκκου) μέσα απο τις οποίες τους συμβούλευαν και ταυτόχρονα τους ήλεγχαν για την πολιτική της ενώσεως των δύο Εκκλησιών.
Όταν ο Αυτοκράτορας και ο Πατριάρχης Βέκκος παρέλαβαν τις επιστολές, έγιναν έξω φρενών και λαβόντες στρατό ήρθαν στο Άγιον Όρος.
Εκεί άρχισαν να φονεύουν, να πνίγουν και να απαγχονίζουν οποιονδήποτε μοναχό τολμούσε να τους ελέγξει και να αντιταχθεί στα φιλενωτικά τους σχέδια...
Πρώτον πάντων εφόνευσαν τον Πρώτον του Αγίου Όρους, π. Κοσμά ο οποίος βρισκόταν στην Σκήτη των Καρυών. Οι φιλενωτικοί αφού αρχικά του έκοψαν με τσεκούρι τα δύο πόδια του σεβασμίου Ιερομονάχου, στη συνέχεια έκοψαν και την τιμίαν του κεφαλή. Κατόπιν πάνω σε ένα μάρμαρο αποκεφάλισαν και άλλους πατέρες με το ίδιο φονικό όργανο...
Αφού ανεχώρησαν απο τις Καρυές, κατευθύνθηκαν πρός την Ιερά Μονή Ζωγράφου προκειμένου να υποτάξουν όσους μοναχούς κοινοβίαζαν εκεί. Ομως η Κυρία Θεοτόκος δεν άφησε απροειδοποίητους τους δούλους της.
Λίγο έξω απο τη Μονή, ασκήτευε μέσα σε ένα κελλάκι ένας πολύ ενάρετος γέροντας. Αυτός νήστευε και αγρυπνούσε τακτικά ενώ είχε την ευλογημένη συνήθεια να λέει πολλές φορές την ημέρα τον Αρχαγγελικό ύμνο, δηλαδή τους Χαιρετισμούς της Παναγίας...
Η συνοδία των λατινοφρόνων πλησίαζε στην Ιερά Μονή...
Ο μοναχός κατά την συνηθειά του, έλεγε γονατιστός τους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου.
Όταν δε έφθασε στον στίχο «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε» τότε απάντησε η Παναγία από την εικόνα της: «Χαίρε και συ, γέρων του Θεού»!
Ο γέροντας τρόμαξε «Μη φοβού»! συνέχισε η φωνή εκ της εικόνος «αλλ’ απελθών ταχέως εις την Μονήν, ανάγγειλον τοις Αδελφοις και τω Καθηγουμένω ότι οι εχθροί Εμού και του Υιού Μου επλησίασαν. Όστις ουν υπάρχει ασθενής τω Πνεύματι εν υπομονή κρυβήτω, έως του παρελθήναι πειρασμόν, οι δε στεφάνων μαρτυρικών εφιέμενοι παραμενέτωσαν εν τη Μονή άπελθε ουν ταχέως».
Μόλις ο Γέροντας έφθασε στην είσοδο της Μονής είδε παράδοξο πράγμα και εξέστη.Είδε την εικόνα της Θεομήτορος, μπροστά στην οποία συνήθιζε να διαβάζει τους Χαιρετισμούς στο κελλί του, να είναι τοποθετημένη στην πύλη της Μονής!
Αφού την προσκύνησε μέχρι εδάφους, την πήρε στα χέρια του και με αυτή πήγε στον ηγούμενο και του είπε καταλεπτώς την υπόθεση.
Αφού άκουσε απο τον γέροντα αυτά ο ηγούμενος της Μονής Θωμάς, μαζί με άλλους είκοσι πέντε Πατέρας δεν εγκατέλειψαν τον τόπο της ασκήσεως και μετανοίας τους, αλλά παρέμειναν και εμαρτύρησαν!
Ανέβηκαν λοιπόν στον πύργο του Μοναστηριού έτοιμοι για το μαρτύριο και απο εκεί ήλεγξαν τον Λατινόφρονα Πατριάρχη. «Δέν υποτασσόμεθα στην αίρεση», είπαν με μια φωνή, «αλλά δέν αναχωρούμε από την μετανοιά μας».
Οι 26 Οσιομάρτυρες δεν άνοιξαν τις πόρτες του Μοναστηριού στους Λατινόφρονες.
Τους ζητήθηκε να συλλειτουργήσουν με τουν παπικούς και να αναγνωρίσουν τον Πάπα ως κεφαλή όλης της Εκκλησίας και αυτοί απο τον Πύργο επάνω απάντησαν ότι κεφαλή της Εκκλησίας είναι ο Χριστός και όχι ο Πάπας. «Ευκολώτερα εμείς αποφασίζουμε να πεθάνουμε, παρά να υποχωρήσουμε στα θέματα της Ορθοδόξου Πίστεως και να αναγνωρίζουμε τον αιρετικό πάπα της Ρώμης ως κεφαλή της Εκκλησίας, ώστε να μολυνθεί αυτός ο τόπος απο την δική σας βία και τυραννία, δεν σας ανοίγουμε τις πόρτες του Μοναστηριού! Φύγετε απ’ εδώ!».
Οι δε Λατινόφρονες μαζί με τους Λατίνους απάντησαν με οργή: «Πρέπει λοιπόν να πεθάνετε...»
Τότε, αφού συγκέντρωσαν πολλά φρύγανα και ξύλα, τα έβαλαν γύρω από τον πύργο, άναψαν μεγάλη φωτιά και τους κατέκαυσαν την 10η Οκτωβρίου του έτους 1274.
Οι 26 Οσιομάρτυρες παρέδωσαν τις ψυχές τους στον Δεσπότη Χριστό, ομολογήσαντες μόνον Αυτόν ως κεφαλή της Εκκλησίας και όχι τον Πάπα.
Τα ονόματα τους είναι: Θωμάς ηγούμενος, Βαρσανούφιος, Κύριλλος, Μιχαίος (ή Μιχαίας), Σίμων, Ιλαρίων, Ιάκωβος, έτερος Ιάκωβος, Ιώβ, Κυπριανός, Σάββας, Μαρτινιανός, Κοσμάς, Σέργιος, Μηνάς, Ιωάσαφ, Ιωαννίκιος, Παύλος, Αντώνιος, Ευθύμιος, Δομέτιος, Παρθένιος και τέσσερα ακόμα άτομα που τα ονόματα τους είναι άγνωστα.
Η εικόνα της Παναγίας Προαγγελλόμενης (εικ. 8)39, γνωστής επίσης ως Παναγίας του Ακάθιστου ή Παναγίας Χαιρόβου (Χερόβου), βρίσκεται στο τέμπλο του παρεκκλησίου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Μονής Ζωγράφου.
Η Παναγία του Ακάθιστου εικονίζεται σε προτομή, στον αυστηρό εικονογραφικό τύπο της Οδηγήτριας. Στο ύψος της κεφαλής, σύμφωνα με το σχέδιο της εικόνας που δημοσιεύει ο Kondakov, πλαισιώνεται από τους αρχαγγέλους σε προτομή, οι οποίοι αποδίδονται μικρογραφικά.
Με το αριστερό της χέρι κρατάει τον Χριστό, ενώ το δεξί φέρει μπροστά στο στήθος. Ο Χριστός παριστάνεται μετωπικός, κρατώντας στο αριστερό του χέρι ένα ανοικτό Ευαγγέλιο, ενώ με το δεξί ευλογεί. Η εικόνα φέρει ασημένια επένδυση, η οποία σύμφωνα με την επιγραφή στη σλαβική γλώσσα στο κάτω μέρος της επένδυσης, χρονολογείται στο 1846. Εκατέρωθεν της κεφαλής της Παναγίας, μέσα σε ανάγλυφα μετάλλια είναι χαραγμένη η επιγραφή: Μ(ΗΤΗ)Ρ / Θ(ΕΟ)Υ, ενώ πιο κάτω αριστερά στα σλαβικά η προσωνυμία της:
Η ΠΡΟΑΓΓΕΛΛΟΜΕΝΗ
Η επένδυση της εικόνας είναι με πλούσιο baroque διάκοσμο. Στο κάτω τμήμα της επένδυσης, μέσα σε ένα ανάγλυφο πλαίσιο, αναγράφεται στα σλαβικά η αφιερωματική επιγραφή, η οποία έχει ως ακολούθως:
ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΥ ΤΟ ΠΟΥΚΑΜΙΣΟ ΑΥΤΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ
ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ Α(ΓΙΑ) Π(ΕΤΡΟΥΠΟΛΗ) ΣΕΜΕΝ ΜΑΚΣΙΜΟΒΙΤΣ ΚΑΜΑΡΟΒ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1846, ΕΝΩ ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1285.
Η εικόνα από την παράδοση κατατάσσεται στον 13ο αιώνα, ενώ από τον Enev και τον Kondakov έχει χρονολογηθεί από τον 14ο αιώνα και τον 17ο αιώνα αντίστοιχα. Ωστόσο, πιθανότερη φαίνεται, κατά τη γνώμη μας, η τοποθέτηση της στον 16ο αιώνα και η ένταξη της σε εργαστήριο κρητικής σχολής της περιόδου.
Μια τοιχογραφία στον βόρειο τοίχο της λιτής στο καθολικό της Μονής Ζωγράφου του 181749, έργο του ζωγράφου Μητροφάνη
, απεικονίζει το γεγονός της οχύρωσης και άμυνας των ζωγραφιτών μοναχών έναντι των ενωτικών του Μιχαήλ Παλαιολόγου. Επίσης, στη βόρεια πλευρά ενός μνημείου κενοταφίου του 187351της Μονής Ζωγράφου επιγραφή στα παλαιοσλαβικά μάς πληροφορεί για τη θέση όπου βρέθηκε άφθαρτη η εικόνα της Παναγίας μετά την εισβολή και πυρπόληση της Μονής από τους Λατίνους.
Αντίγραφο της εικόνας σώζεται σε δίπτυχο, μικρών διαστάσεων, της Μονής Ζωγράφου, το οποίο χρονολογείται στον 19ο αιώνα.
Ἀπό τό βιβλίο: «Ἐμφανίσεις καί θαύματα τῆς Παναγίας», Ἱερᾶς Μονῆς Παρακλήτου. Οἱ Ζωγραφίτες Ὁσιομάρτυρες.
Ανωτέρα επισκίασις επί του Άθω : Ήτοι διηγήσεις περί των Αγίων και Θαυματουργών και εν Άθω δοξασθεισών Εικόνων της Θεοτόκου και άλλων Αγίων.Βλέπε pdf
Ανωτέρα επισκίασις επί του Άθω.pdf ΕΔΩ