Σχολικό Σύστημα
Το σχολείο αποτελεί μία δομή, η οποία μπορεί να διατηρήσει τις συνήθειες ρουτίνας, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής και των καθημερινών δραστηριοτήτων. Η σημασία των σχολείων έχει επανεκτιμηθεί από τις κοινωνίες. Τα σχολεία διαδραματίζουν ένα ρόλο κρίσιμο για την παροχή εκπαιδευτικού υλικού, αλλά και την ευκαιρία των μαθητών να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους και με τους δασκάλους τους.
Το κλείσιμο των σχολείων εγκρίθηκε άμεσα από τις υγειονομικές αρχές. Σύμφωνα με διαδικτυακές έρευνες που έγιναν στη χώρα μας σημειώθηκε πως οι σχολικές μονάδες ήταν καλά ενημερωμένες και συμμορφώνονταν με τα μέτρα προστασίας έναντι του COVID -19. Παρά τις προσπάθειες των εκπαιδευτικών, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποδείχτηκε αναποτελεσματική στην αντικατάσταση της φυσικής παρουσίας στο σχολείο. Ένα από τα πιο τρομακτικά δεδομένα των ερευνών που επισημάνθηκε ήταν ότι μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού των παιδιών δημοτικού δε συμμετείχε στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση επειδή δεν είχε πρόσβαση σε τεχνολογικά εργαλεία. Όπως καταλαβαίνετε για αυτή την ομάδα παιδιών οι επιπτώσεις είναι ακόμη μεγαλύτερες, όπως και για τις οικογένειες τους σε όλα τα επίπεδα.
Μαθησιακές δυσκολίες
Η ηλεκτρονική μάθηση μειώνει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των παιδιών, ειδικά σε εκείνα των πρώτων σχολικών τάξεων όπου απαιτείται συντονισμός χεριού – ματιού για τη γραφή. Μία σημαντική αύξηση των μαθησιακών δυσκολιών, συχνότερη στα αγόρια (δυσκολία στην κατανόηση ή χρήση της γλώσσας, στην πραγματοποίηση μαθηματικών υπολογισμών, στη διατήρηση συγκέντρωσης, στο συντονισμό κινήσεων του σώματος). H αύξηση χρόνου οθόνης είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο στα παιδιά προσχολικής όσον αφορά την ικανότητα γραφής και ανάγνωσης και ειδικότερα σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Συμπεριφορικές δυσκολίες
Μία από τις αρνητικές συνέπειες που παρατηρείται στο πλαίσιο του σχολείου και συγκεκριμένα στα παιδιά ηλικίας 6 – 8 ετών είναι η ένταση και η υπερκινητικότητα. Βλέπουμε παιδιά να δυσκολεύονται να παραμείνουν στην καρέκλα του θρανίου για περισσότερο από 10 λεπτά (συστρέφεται και του είναι αδύνατον να καθίσει), να κινούνται μέσα στην αίθουσα και να πηγαίνουν από θρανίο σε θρανίο ή να κυλιούνται στο πάτωμα. Κουνάνε χέρια – πόδια συνεχώς, δυσκολεύονται να κάτσουν ήσυχα όταν απαιτείται, δυσκολεύονται να περιμένουν στη σειρά τους, απαντούν στις ερωτήσεις πριν την ολοκλήρωσή τους. Ακόμη αρνούνται να συμμετέχουν σε εργασίες και να συνεργαστούν.
Σημαντική αυξητική τάση έχει η επιθετική συμπεριφορά. Το συναίσθημα του θυμού πολλές φορές εκφράζεται με επίθεση προς τον συμμαθητή, καθώς ο περιορισμός στο σπίτι και η μειωμένη επαφή με συνομήλικους οδήγησε στην έλλειψη έκφρασης συναισθημάτων και σκέψεων. Παρατηρούμε παιδιά την ώρα του διαλλείματος να «παίζουν ξύλο» και να λογομαχούν. Απειλούν, βρίζουν, χτυπούν. Στα κορίτσια παρατηρείται επιθετικότητα σχέσεων. Είναι συμπεριφορές που υποσκάπτουν την κοινωνική θέση, τις φιλίες και τις διαπροσωπικές σχέσεις ενός ατόμου μέσω της χειραγώγησης και του αποκλεισμού. Για παράδειγμα, βλέπουμε παιδιά που κατηγορούν κάποια παιδιά πίσω από την πλάτη τους ώστε τα άλλα να μην τα συμπαθούν. Όταν δε συμπαθούν κάποια παιδιά δεν τα αφήνουν να μπουν στην παρέα τους στο διάλλειμα. Συγκεκριμένα, η βιβλιογραφία έχει ευρέως δείξει ότι το άγχος των γονέων αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για συμπεριφορές εξωτερίκευσης των παιδιών. Η τεχνολογία με την καθημερινή προβολή και αναπαραγωγή βίας διαταράσσει την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού και εμφανίζονται ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες. Εκτός από τους βιολογικούς παράγοντες (διαταραχές νευροδιαβιβαστών, ορμονική δυσλειτουργία, βλάβες στο μετωπιαίο λοβό), η επιθετικότητα συνδέεται με οικογενειακούς, όπως η έλλειψη φροντίδας – ενθάρρυνσης, οι οικογενειακές συγκρούσεις, οι αυστηρές γονεϊκές πρακτικές, η χρήση σωματικής τιμωρίας. Τα παιδιά με επιθετικές συμπεριφορές εμφανίζουν συναισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας, έντονο θυμό, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αδυναμία ελέγχου παρορμητικών αντιδράσεων.
Η καραντίνα αύξησε το χρόνο που δαπανάται μπροστά σε μία οθόνη. Εκεί που οι γονείς και το σχολείο προσπαθούσαν η επαφή με τις ηλεκτρονικές συσκευές να είναι μέσα σε ένα όριο, αυτό το όριο πια έχει χαθεί και δε μπορεί να ελεγχθεί. Τα παιδιά χρειάστηκε να χρησιμοποιούν τάμπλετ, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κινητά για να κάνουν τηλεκπαίδευση, αλλά συνέχισαν να κάνουν χρήση τους για ψυχαγωγία και κοινωνική αλληλεπίδραση. Αυτός ο τρόπος ψυχαγωγίας μετατράπηκε για πολλές οικογένειες σε ένα εργαλείο αντιμετώπισης της αγωνίας και της έλλειψης κοινωνικής επαφής. Η συνεχής ενασχόληση με videogames οδηγεί στην απευαισθητοποίηση της βίας, στην εσωστρέφεια και την κοινωνική απομόνωση. Από την άλλη, η πολύωρη χρήση ψηφιακών μέσων προκάλεσε την έλλειψη της πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνίας στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου και γενικότερα του κοινωνικού δικτύου. Αναμφίβολα το διαδίκτυο είναι ένας πολύ ανοιχτός δρόμος για να ανακαλύψεις τα πάντα. Όμως είναι αλλιώς να τα ανακαλύψεις στα 7, αλλιώς στα 12, αλλιώς στα 15, αλλιώς στα 24. Ο εθισμός σε μία κατάσταση εικόνας, στα βιντεοπαιχνίδια με βία και επιθετικότητα έχει ως αποτέλεσμα τη δυσκολία επαφής με τους συμμαθητές και του τρόπου θετικής επικοινωνίας λεκτικά – εξωλεκτικά. Εδώ λοιπόν έχουμε να κάνουμε με την έλλειψη κανόνων και ορίων, η διαμόρφωση και η τήρηση των οποίων οδηγεί σε υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.
Μέσα από τα προβλήματα συμπεριφοράς τα παιδιά κοινοποιούν συναισθήματα, τα οποία δυσκολεύονται να κατανοήσουν και να αποδεχτούν. Έρευνες αναφέρουν πως οι συμπεριφορικές δυσκολίες μπορεί να οφείλονται σε συναισθηματικές αντιδράσεις και διαταραχές από ψυχολογικούς παράγοντες στην οικογένεια, στο σχολείο ή σε διάφορα πλαίσια μέσα στα οποία το παιδί αλληλεπιδρά. Όλα τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν στιγμές δυσκολίες συμπεριφοράς και να τις εκδηλώσουν με ευερεθιστότητα, απομόνωση και επιθετικότητα (σχόλια, πειράγματα, βρισιές). Η εκδήλωση μιας τέτοιας συμπεριφοράς μας στέλνει κάποιο μήνυμα, προειδοποιεί για κάτι που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ειδικά στις περιπτώσεις που γίνεται υπερβολική. Έχει επίσης συσχετιστεί με την αύξηση του άγχους λόγω πολλής πληροφορίας και με τις διαταραχές του ύπνου. Όλα αυτά αυξήθηκαν σημαντικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας και συνεχίζονται ακόμη και τώρα ως επιπτώσεις αυτής. Έχει αναφερθεί σε ελάχιστες έρευνες πως η φυσική απουσία από το σχολείο ανακούφισε παιδιά τα οποία υπήρχαν θύματα εκφοβισμού.