Öz değerlendirme

Öz değerlendirme, öğrenenin öğrenme sürecine aktif olarak katıldığı alternatif ölçme değerlendirme yöntemlerinden biridir. Bu süreçte öğrenen, kendi öğrenme durumu hakkında karar vermektedir (Boud ve Falchikov, 1989; Yurdabakan, 2011). Bir konuda yapılmış, ölçme sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda kişinin belli kriterleri göz önünde bulundurarak kendisi hakkında bir yargıya varmasıdır (Kösterelioğlu & Çelen, 2016).

Öz değerlendirme hayat boyu öğrenme için önemli bir beceri olup hem eğitim hayatında hem de çalışma yaşamında bireyin güçlü ve zayıf yanları belirleyerek iyileştirmeler yapmasına imkân tanımaktadır (Andrade & Valtcheva, 2009; Boud, 2013; Bayrak & Yurdugül, 2016). Bu nedenle öz değerlendirme yapan kişilerden, bireysel çalışmaları hakkında öz eleştiri yapması ve dürüst olması beklenmektedir (Bozkurt, 2020). Dolayısı ile özdeğerlendirme yapmak bireyin öz eleştiri yapma becerisini geliştirmektedir (Dochy& McDowell, 1997; Yurdabakan, 2011)

Öz değerlendirme vasıtası ile öğretmenler, mesleki becerileri ile ilgili var olan durumlarını tespit edebilir ve geliştirmesi gereken yönleri için hedefler belirleyerek, gelişimlerini sağlamak adına uygulamaya geçebilmektedir (MEB, 2017; Topçu, & Masal, 2020). Okul açısından incelendiğinde ise bir okulun kendi geliştirebilmek için, mevcut durumu hakkında veriler toplayarak yaptığı analizler neticesinde hedeflerine ulaşabilmek için güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirmesidir (Bozkuş & Gündüz, 2013). Okul özdeğerlendirmesinde iki temel amaç olup, bu amaçlar okulun kalitesini artırmak ve öğrenme-öğretme sürecini geliştirmektir (Kyriakides ve Campbell 2004; Bozkuş & Gündüz, 2013). Yukarda yer alan tüm unsurlar dikkate alındığında okulun ve öğretmenin öz değerlendirme sürecine katılması eğitim ve öğretim sürecinin geliştirilmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Literatürde yer alan birçok çalışma öz değerlendirme yönteminin avantajları, faydaları ve sınırlılıklarından bahsetmektedir. Bu çalışmalara göre öz değerlendirmenin avantaj ve faydaları aşağıda verilmiştir;

• Öğrenenler değerlendirme sürecine aktif olarak katılır.

• Bireyin değerlendirme yaptığı konuda güçlü ve zayıf yönlerini keşfetmesini sağlar.

• Öz eleştiri becerisini geliştirir.

• Öğrenenlerin başarısına olumlu katkıda bulunur.

• Kişinin gelişimi sağlamak için hedefler belirlemesine yardımcı olur.

• Zaman yönetimi becerisini geliştirir.

• Düşük maliyetlidir.

• ·Değerlendirme sonucunda bireyin mevcut durumu hakkında hızlı geri dönüt alamasını sağlar (Dochy ve Moerkerke, 1997; Kaya, 2003; Ross, 2006; Yurdabakan, 2011; Yavuz, 2014; Yıldız, 2018).

Diğer yandan öz değerlendirme yönteminin zayıf ve sınırlı olduğu yönleride bulunmaktdır;

• Değerlendirme sürecinde, bireylerin nesnel davranmama durumları oluşabilir ve kendileri hakkında normalin üzerinde veya altında değerlendirme yapabilme olasılıkları görülebilir.

• Kullanılan ölçme aracından kaynaklı sınırlılıklar olabilmekte olup, ölçülmek istenilen özelliğin iyi tanımlanmaması, çok genel soruların ya da ifadelerin olması öz değerlendirmeden elde edilecek sonucu etkilemekte olup, katılımcıların kendilerini olduğundan daha yüksek puanlamasına neden olabilmektedir (Ackerman, Beier ve Bowen, 2002; Yurdabakan, 2011; Kösterelioğlu ve Çelen 2016).

Öz değerlendirme uygulanırken en yaygın kullanılan araçlar öz değerlendirme ölçekleri, anketleri, açık uçlu sorular ve çoktan seçmeli testlerdir. Burada en önemli husus, anketi veya testi tamamladıktan sonra bireye en kısa zamanda geri dönüt sağlanmasıdır. Son yıllarda teknoloji ile öğrenme analitikleri desteği ile web-tabanlı öz değerlendirme sistemleri giderek yaygınlık kazanmaktadır (Bayrak ve Yurdugül, 2016).

DigCompEdu 6 alt alandan ve 6yetkinlik düzeyinden oluşan, Avrupa çerçevesinde eğitimcilerin dijital yetkinlik düzeylerinin ne anlama geldiğini açıklayan bir ölçme aracıdır.Bu ölçme aracı erken çocukluk eğitiminden başlayarak yüksek öğretim düzeyine kadar her türlü eğitimcinin Dijital yetkinliklerinin belirlenmesinde kullanılan çerçevedir (https://ec.europa.eu/jrc/en/digcompedu). Literatür incelendiğinde çeşitli araştırmalarda eğitimcilerin dijital yetkinliklerini ölçmek ve öz değerlendirme yapmak amacı ile kullanıldığı görülmektedir (Redecker, 2017; Caena & Redecker, 2019; Ghomi & Redecker, 2019). DigiCompEdu anketi aracılığı ile son yıllarda birçok ülkede farklı kademelerdeki eğitimcilerin Dijital yetkinlik becerileri ölçülmekte ve bu becerilerin geliştirilmesi için yapılan araştırmalarda öz değerlendirme aracı olarak kullanılmaktadır (Ghomi & Redecker, 2019; Dias-Trindade & Santo, 2021; García-Vandewalle García, J. M., García-Carmona, M., Trujillo Torres, J. M., & Moya Fernández, P.2021; Toker, Akgün, Cömert & Sultan.2021). Özellikle Covid-19 pandemisi sonrasında çevrimiçi eğitimin ve dijital öğretim araçlarının ön plana çıkması ile DigCompEdu aracılığı ile eğitimcilerin dijital becerilerininin değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılan bir öz değerlendirme aracı olduğu görülmektedir.

1. 1. Ackerman, P. L., Beier, M. E., & Bowen, K. R. (2002). What we really know about our abilities and our knowledge. Personality and Individual Differences, 33, 587-605.

   2. Andrade, H., & Valtcheva, A. (2009). Promoting learning and achievement through self-assessment. Theory into practice, 48(1), 12-19.

   3. Bayrak, F., & Yurdugül, H. (2016). Web-Tabanlı Öz-Değerlendirme Sisteminde Öğrenci Uyarı İndeksini Temel Alan Öğrenme Analitiği Modülünün Tasarlanması. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 6(2), 85-99.

   4. Bayrak, F., & Yurdugül, H. (2016). Web-tabanlı Öz-Değerlendirme Sisteminde Öğrenenlerin Öz-Müdahale Algısı ve Test Alma Davranışlarının Başarı Üzerine Etkisi. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 7(1), 221-236.

   5. Boud, D. (2013). Enhancing learning through self-assessment. Routledge.

   6. Boud, D. & Falchikov, N. (1989) Quantitative studies of self-assessment in higher education: a critical analysis of findings, Higher Education, 18, 529-549.

   7. Bozkuş, K. & Gündüz, Y. (2013, Haziran). Eğitim denetiminde yeni bir eğilim: okul öz değerlendirmesi. V. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş. doi: 10.13140/2.1.3036.0320

   8. Bozkurt, F. (2020). Teacher candidates' views on self and peer assessment as a tool for student development. Australian Journal of Teacher Education (Online), 45(1), 47-60.

   9. Caena, F., & Redecker, C. (2019). Aligning teacher competence frameworks to 21st century challenges: The case for the European Digital Competence Framework for Educators (Digcompedu). European Journal of Education, 54(3), 356-369.

   10. Dias-Trindade, S., & Santo, E. D. (2021). Professor's Digital Competences In Pandemic Times: Digcompedu Self-Assessment Analysis. Revista Praxis Educacional, 17-17.

   11. Dochy, F. & McDowell, L. (1997) Assessment as a toot for learning, Studies in Educational Evaluation, 23, 279-298.

   12. Dochy, F. J. R. C., & Moerkerke, G. (1997). The present, the past and the future of achievement testing and performance assessment. International Journal of Educational Research, 27(5), 415–432.

   13. EU Science Hub; https://ec.europa.eu/jrc/en/digcompedu (Erişim tarihi:02.12.2021)

   14. García-Vandewalle García, J. M., García-Carmona, M., Trujillo Torres, J. M., & Moya Fernández, P. (2021). Analysis of digital competence of educators (DigCompEdu) in teacher trainees: the context of Melilla, Spain. Technology, Knowledge and Learning, 1-28.

   15. Ghomi, M., & Redecker, C. (2019, May). Digital Competence of Educators (DigCompEdu): Development and Evaluation of a Self-assessment Instrument for Teachers' Digital Competence. In CSEDU (1) (pp. 541-548).

   16. Kaya, O. N. (2003). An Alternative Way Of Assessment In Education: Concept Maps. Hacettepe University Journal of Education, (25), 265–271

   17. Kösterelioğlu, İ., & Çelen, Ü. (2016). Öz Değerlendirme Yönteminin Etkililiğinin Değerlendirilmesi. Ilkogretim Online, 15(2).

   18. Kyriakides, L., & Campbell, R. J. (2004). School self-evaluation and school improvement: A critique of values and procedures. Studies in Educational Evaluation, 30, 23-36.

   19. Millî Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmen mesleki genel yeterlilikleri. Erişim adresi: https://oygm.meb.gov.tr/

   20. Topçu, E., & Masal, E. (2020). Matematik öğretmenlerinin teknolojik pedagojik alan bilgisi öz-değerlendirme algılarına bir bakış. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 147-167.

   21. Toker, T., Akgün, E., Cömert, Z., & Sultan, E. D. İ. P. (2021) Eğitimciler İçin Dijital Yeterlilik Ölçeği: Uyarlama, Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 50(230), 301-328.

   22. Redecker, C. (2017). European framework for the digital competence of educators: DigCompEdu (No. JRC107466). Joint Research Centre (Seville site).

   23. Ross, J. A. (2006). The reliability, validity, and utility of self-assessment. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 11(1), 10.

   24. Yavuz, O. C. (2014). Web tabanlı akran ve öz değerlendirme sistemi ile zenginleştirilmiş akran öğretiminin 7.sınıf rasyonel sayılar konusunda öğrencilerin başarı ve tutumlarının üzerine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü

   25. Yıldız, Ş. (2018) "Kesirler Konusuna İlişkin Öz Değerlendirme Ölçeği Geliştirilmesi." Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2, No. 3: 30-44.

   26. Yurdabakan, İ. (2011). Yapılandırmacı Kuramın Değerlendirmeye Bakışı: Eğitimde Alternatif Değerlendirme Yöntemleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 44(1), 51-77.