ภาพ สมองของสัตว์มีกระดูกสันหลังขณะเป็นตัวอ่อน
ภาพ สมองและเยื่อหุ้มสมอง
สมองและไขสันหลังจะอยู่ภายในเยื่อหุ้ม ประกอบด้วยเยื่อหุ้ม 3 ชั้น คือ
ชั้นนอก มีลักษณะหนาเหนียวและแข็งแรงทำหน้าที่ป้องกันการกระทบกระเทือนแก่ส่วนที่เป็นเนื้อสมองและไขสันหลัง
ชั้นกลาง เป็นเยื่อบางๆ
ชั้นในแนบสนิทไปตามรอยโค้งเว้าของสมองและไขสันหลัง มีหลอดเลือดมาเลี้ยงจำนวนมาก เพื่อนำสารอาหารและแก๊สออกซิเจนมาเลี้ยงเซลล์ชั้นในของสมองและไขสันหลัง
ระหว่างเยื่อหุ้มชั้นกลางและชั้นในมีช่องน้ำเลี้ยงสมองและไขสันหลัง (cerebrospinal fluid ; CSF) ซึ่งช่องนี้มีทางติดต่อกับโพรงภายในสมองและช่องภายในไขสันหลัง
น้ำเลี้ยงสมองและไขสันหลัง ทำหน้าที่นำสารอาหารและแก๊สออกซิเจนมาหล่อเลี้ยงเซลล์ประสาทและนำของเสียออกจากเซลล์
สมองถือได้ว่าเป็นอวัยวะที่มีความสำคัญต่อมนุษย์เนื่องจากทำหน้าที่ในการควบคุมและสั่งการการเคลื่อนไหว พฤติกรรม และรักษาสมดุลภายในร่างกาย โดยหลักแล้วเนื้อเยื่อสมองนั้นประกอบไปด้วย 2 ส่วนหลักคือ
สมองเนื้อสีเทา (grey or gray matter) มีตัวเซลล์ประสาทและแอกซอนที่ไม่มีเยื่อไมอีลินหุ้ม
สมองเนื้อสีขาว (white matter) เส้นใยประสาทมีเยื่อไมอีลินหุ้ม
สมองส่วนหน้า
เซรีบรัม (cerebrum)
ควบคุมความคิด ความจำ สติปัญญา
ควบคุมการทำงานต่าง ๆ เช่น การสัมผัส
การมองเห็น การได้ยิน การรับรส
การดมกลิ่น การทำงานของกล้ามเนื้อ
ไฮโพทาลามัส (hypothalamus)
ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย
ควบคุมการเต้นของหัวใจและความดันเลือด
ควบคุมความต้องการพื้นฐาน เช่น น้ำ อาหาร ความต้องการทางเพศ
สร้างฮอร์โมนประสาทไปควบคุมการหลั่งฮอร์โมนของต่อมใต้สมองส่วนหน้า
ทาลามัส (thalamus)
ศูนย์รวบรวมกระแสประสาทเข้าและออก
แยกกระแสประสาทส่งไปยังสมองส่วนที่สัมพันธ์กับกระแสประสาทนั้น
ออลแฟกทอรีบัลบ์ (olfactory bulb)
ควบคุมการดมกลิ่น (ในมนุษย์ไม่เจริญมากนักแต่ในปลาจะมีขนาดใหญ่)
สมองส่วนกลาง
5. ออพติกโลบ (optic lobe)
ควบคุมการเคลื่อนไหวของลูกตา
ควบคุมการเปิดและปิดของรูม่านตาเมื่อรับแสง
สมองส่วนหลัง
6. เซรีเบลลัม (cerebellum)
ควบคุมการเคลื่อนไหวและการทรงตัวของร่างกาย
7. พอนส์ (pons)
ควบคุมการเคี้ยว การหลั่งน้ำลายการเคลื่อนไหวของใบหน้า การหายใจ
เป็นทางผ่านของกระแสประสาทระหว่างเซรีบรัมกับเซรีเบลลัมและระหว่างเซรีเบลลัมกับไขสันหลัง
8. เมดัลลาออบลองกาตา (medulla oblongata)
ควบคุมการทำงานระบบประสาทอัตโนวัติ เช่นการเต้นของหัวใจ การหายใจ ความดันเลือดการจาม การสะอึก การอาเจียน การกลืน
โครงสร้างที่ต่อมาจากสมอง ทำหน้าที่นำความรู้สึกจากหน่วยรับความรู้สึก สั่งการหน่วยปฏิบัติงานและเป็นทางผ่านของกระแสประสาทระหว่างหน่วยรับความรู้สึกกับสมอง และสมองกับหน่วยปฏิบัติงาน
การทำงานของสมองและไขสันหลังจัดอยู่ใน ระบบประสาทส่วนกลาง (central nervous system; CNS)
การทำงานของเส้นประสาทสมองและเส้นประสาทไขสันหลังจัดอยู่ใน ระบบประสาทรอบนอก (peripheral nervous system; PNS)