He pūrongo tēnei e titiro ana ki ngā hua o te whāngai i te rongoā ārai i te mate urutā, otirā i ngā rongoā ārai māuiui.
Ka uia ngā tākuta tokotoru e pā ana ki te kaupapa nei.
Whakarongo (ā-purutaringa nei - he reo Ingarihi katoa ngā whakaeminga kōrero) ki te pūrongo, ā, ka tahuri ai koutou ki te tuhi i ngā tino kōrero ka hua mai.
(0:00 - 12:55)
HEI MAHI ĀRAI MATE URUTĀ
ARONGA - He tito, he waihanga, he tuhi i tētehi tuhinga upoko pukapuka e whakaahua ana i te wairua o (t)ētehi kiripuaki.
KAWENGA:
Ka pānuitia (t)ētehi tauira tuhinga e whakaahua ana i te takoto o ngā kupu kōrero i tētehi tuhinga pūrākau whakamārama.
He aha te tikanga o te pūrākau whakamārama?
"Ko te tikanga o te pūrākau whakamārama he whakamārama i te takenga mai o ngā āhuatanga o te ao me te hua o aua āhuatanga ki te tangata..."
Ka tirohia ngā āhuatanga reo o te tuhinga pūrākau whakamārama. Ka tautuhia ngā āheinga reo ka kitea ki tēnei momo tuhinga (me pānui i te tauira ka tāpirihia ki raro iho nei).
Me āta whakaahua koe e te ākonga i ēnei wāhanga o tō titonga pukapuka:
He aha te kaupapa matua?
Wāhi?
Ngā kiripuaki
Te whakataki i te tāhū o te tuhinga?
Te raupapa o ngā kōrero
Ka pēwhea te ekenga o ngā kōrero ki tōna teiteitanga?
Taihoa e tito i te upoko o te tuhinga kia mutu rā anō tāu tuhi i ngā kōrero katoa mō te kaupapa e tuhia ana.
Me āta whakamahere koe i ngā wāhanga o tō tuhinga I MUA I TŌ TĪMATA ki te tuhi i ngā kōrero. Kia maumahara, mā te whakamahere koe e āwhina ki te whakaraupapa, ki te whakatakoto i ngā tāhuhu kōrero mō tō tuhinga.
ARONGA - Ka tātari, ka rangahau i tētehi momo reo takitaki nō tērā rautau.
KAWENGA:
Ka pānui tahi i te aromatawai, ka whakamāramatia ngā mahi hei whakaoti mā ngā ākonga.
Ka toha te pouako i tētehi tauira hei pānuitanga mā ngā ākonga, kia mōhio me pēwhea te takoto i ngā kōrero ka rangahaua.
Ka tuhurangia ētehi tauira o te reo takitaki; mōteatea, karakia tawhito, te taki whakapapa me ētehi atu tauira.
Ka whiriwhiri te pouako i tētehi reo takitaki hei wānanga tahi mā ngā Tau 13.
Ka wetewete i ngā wāhanga matua;
Te takoto o te reo
Ka kimi māramatanga ki ētehi kupu, rerenga
He aha ngā whakaaro o te kaitito, o te kaitaki?
Ka tahuri ki te rangahau haere i te reo takitaki kua kōwhiringia e te ākonga hei rangahau māna:
Mōteatea
Karakia
Tauparapara
He whakataukī / whakatauākī
Me whakaatu te ākonga i tāna ara rangahau (research methodology) ki te pouako, ā, me whakawhiti kōrero ia me te pouako ka pēwhea tāna tuhura i te momo reo takitaki kua kōwhiringia:
Ngā pukapuka ka pānuitia
Ngā tāngata ka uia
Ngā pae tukutuku kua tuhurangia
KEI WAREWARETIA - he mea NUI, mēnā tangohia ai ngā kōrero nā tāngata kē, whakamōhiotia nā wai taua kōrero rā, i kapohia taua kōrero i whea, ā, ināwhea koe tiki atu ai i taua kōrero. Kia maumahara ai koutou, ko te kai a te rangatira, he kōrero, ko te tohu o te rangatira he manaaki.
HEI MAHI:
Me whakatau mēnā e whakaae ana, e whakahē ana rānei i te kaupapa nei.
Homai kia 3-4 rānei ngā ariā matua e āta taunaki ana i ō whakatau.
Kia kaha ki te āta whakamārama i ō whakaaro kia KAUA e whāiti.
Whakaniko i āu kōrero ki ngā momo nuka o te reo.
Me rite te roa o te tuhinga nei ki te 4 mēneti te roa o te reo kōrero
Me mātua raupapa i ngā kōrero:
Whakatakinga (ka pēwhea tō whakataki i te kaupapa nei?)
Ariā #1:
He whakahautanga (Statement)
He whakamārama (Explanation)
He tauira (Example)
Ariā #2:
He whakahautanga (Statement)
He whakamārama (Explanation)
He tauira (Example)
Ariā #3:
He whakahautanga (Statement)
He whakamārama (Explanation)
He tauira (Example)
Whakakapinga
Ka whakakao i ngā tino kōrero kua puta i a koe
KAWENGA
Me mātakitaki i te kōrero tene a Wipere Takitimu i te Whakataetae Manu Kōrero i te tau 2016.
Whakamahia ngā pūkenga tātari hei wetewete i tāna kaupapa me ngā tino kōrero ka whakapuaki i a ia.
He aha ngā painga, ngā kore painga o tāna tū? Rārangihia mai.
Tautuhia ētehi āhuatanga o tāna tū, arā, tāna tū ki te tuku i tāna kōrero:
Te piki, te heke o tōna reo
Te kanohi
Te piu o ōna ringa
Me āta whakatakoto i āu ake whakatau mō tāna kaupapa, pēnā kei te whakaae, kei te whakahē, kei te noho ngākaurua rānei. Kaua e wareware ki te āta taunaki i ō whakaaro. koinā kē te tino ngako o te mahi nei, arā, te tātari i te kōrero.
Rāapa
Tuhinga e pa ana ki te Tiriti:
Me whakaoti i te tuhinga kōhukihuki e pā ana ki ngā hua o te Tiriti o Waitangi i ēnei rā.
Whakatikaina ngā hapa o te reo.
Me ako i ngā kōrero.
Tatari i te kaupapa ohorere:
Whakaoti i te mahi tatari i te kaupapa ohorere a Wipere Takitimu i tana korero tene ki nga whakataetae Manu Korero.
Tohaina mai ki te imera a Matua Whatu.
Ra homai - RAHINA 20 o PAENGA WHAWHA
Rāmere
Tuhinga e pa ana ki te Tiriti:
Me whakaoti i te tuhinga kōhukihuki e pā ana ki ngā hua o te Tiriti o Waitangi i ēnei rā.
Whakatikaina ngā hapa o te reo.
Me ako i ngā kōrero.
Tatari i te kaupapa ohorere:
Whakaoti i te mahi tatari i te kaupapa ohorere a Wipere Takitimu i tana korero tene ki nga whakataetae Manu Korero.
Tohaina mai ki te imera a Matua Whatu.
Ra homai - RAHINA 20 o PAENGA WHAWHA
ARONGA:
Te whaikōrero e ai ki a Waikato-Tainui.
HEI MAHI:
Noho tahi me tētehi pukapuka, pene, ki te whakarongo, ki te mātakitaki i te hōtaka o Whaikōrero.
Mutu ana te mātakitaki i te whakaaturanga, whakautua ngā pātai e whai ake nei:
He aha te kawa o Tainui?
Whakamāramatia mai te āhua o te kawe i te kawa o Tainui.
Ka pēwhea mēnā ko te uhunga te kaupapa?
Hāunga te reo ā-waha, he momo reo anō me whai whakaaro ai te kaikōrero?
He aha ētehi tohu, ētehi āhuatanga o te whaikōrero e rerekē ai a Waikato-Tainui ki iwi kē?
He aha ētehi huinga e whakahaerehia ana ki roto o Waikato-Tainui?
Whakamāramatia te akomanga whaikōrero tuatahi o Paraone Gloyne
Whakarāpopoto te tino ngako i tū ai te Kīngitanga
Whakamāramatia mai tēnei kōrero nā Paraone:
"Ki te kite koe i te hē, e hē ana te mahi, ā, ka waiho kia hē tonu ana, nōu anō te hē..."
He aha te raupapa ka whāia e te kaikōrero nō Waikato-Tainui?
Mātakitaki i te kiriata e pā ana ki te karanga me ōna tikanga, ōna āhuatanga maha. Ka mutu, ka tahuri ki te whakautu i ngā pātai mō ētehi kōrero i puta i te kiriata.
Ka pēwhea ngā wāhine ki te karanga mēnā kei te noho atu rātou i ō rātou rohe, i ō rātou kāinga? He aha te tauira o ngā wāhine e noho ana ki Tāmaki Makaurau?
He wāhi nui tō te reo ki te karanga. Rārangihia mai ngā hua o te mau pai i te reo me te hāngai ki te karanga:
He aha ētehi hua i puta i ngā hui rangatahi i waenganui i ngā iwi e toru o te Kotahitanga ki te Tonga?
I te kaumātuatanga o ngā kaikaranga i te rohe o ART, mā wai kē ngā marae e taurima? Whakamāramatia ō whakaaro
He aha tā Te KKM o Te Rito, ka pēwhea te whakawhanake i ngā kōhine kia tū pakari, tū rangatira ai rātou hei kaikaranga ki ō rātou marae?
He aha ētehi kaupapa e PAO ai ngā kōhine? Rārangihia mai kia 5:
Ka whakatauria te whānau whānui o Te Rito ki runga i te marae o te kura ki te whakanui i te tau hou Māori, arā, ki te whakatairanga i a Matariki.
He ahurei nui mā te whānau o te kura e whakamoe ana i ngā mahi o te tau kua pahure, ka tangihia hoki ngā mate i roto i te tau, ā he pōwhiri hoki i te tau hou kei te heke mai.
Ka tuhurangia ngā tikanga o te karanga, o te whaikōrero. He uiui tāngata, he mātakitaki i ētehi kaikaranga, i ētehi kaikōrero, he pānui, he wānanga i ngā haepapa a te kaikaranga, a te kaikōrero.
Ka tirohia ngā wāhanga o te karanga, o te whaikōrero me ōna whakamārama. Ka mutu, ka tahuri ai ki te whakaraupapa haere i tō karanga, i tō whaikōrero mō te kaupapa kua tohua mai.
Kia kaha ki te kapo atu i ngā momo nuka o te reo hei whakakākahu i āu kupu, i ō whakaaro ki ngā wāhanga o tō karanga.
Rāmere 12 o Pīpiri