Me matapaki te akomanga katoa i ētehi tauira o ngā momo tuhinga auaha e mōhio nei ngā ākonga:
Tuhinga paki
Tuhinga pohewa (fantasy / imaginary / mythical...)
He poroporoakī
He mōteatea (māu tonu i tito)
He rotarota (māu tonu i te tito)
He waiata (māu tonu i tito)
He whakapuaki kare-ā-roto ki tētehi kaupapa
Me whai whakaaro te ākonga ki ngā kupu āhua, ki ngā kupu whakarite, ki ngā momo huahuatau o te reo Māori e hiki ai i te wairua o te kaipānui ki te momo tuhinga e whakapuaki ana:
Me ōhia manomano ngā ākonga i te kaupapa o tā rātou momo tuhinga auaha
Kia kaha ki te whakarārangi i ngā kupu e whakaahua ana (describe) i te kaupapa / tangata / wāhi / waiata rānei.
Tūwhera mai i te whārangi aromatawai me te āta pānui i ngā tohutohu. Kua tāpirihia te whārangi aromatawai (assessment task) ki te whārangi nei.
Kaua e iti iho i te 500 kupu te roa o tāu tuhinga auaha.
RĀ AUKATI:
Rāmere 28 o Hereturikōkā.
Aronga - Ko te aronga nui ki tēnei paerewa, he tātari, he wetewete i te reo kōrero a tētehi kaikōrero nō ngā whakataetae manu kōrero o te motu.
Ka pānui tahi te akomanga katoa i te Ngohe Aromatawai (Assessment Task), kia pūrangiaho te māramatanga ki ngā hiahia, ki ngā whainga, ki ngā paearu o te aromatawai.
Ka wātea ngā taiohi ki te mātakitaki i ētehi tauira o ngā kaikōrero i ngā whakataetae manu kōrero o mua (i tukuna ngā hononga ī-tua ki a rātou i tērā wiki).
Me whakatau TE KATOA e tātari ana, e rangahau ana i a wai (me whakamōhio ngā taiohi ki te pouako).
Ka wātea ngā taiohi ki te whakarongo (me whakamahi ngā taiohi i ā rātou puru taringa (ear plugs) kia kaua te akomanga e hoihoi i te reo o ngā kaikōrero.
I a koe e whakarongo ana ki ngā kōrero a te kaikōrero, me āta kapo koe i ngā tino kōrero ka puta i a ia, ā, me whakaputa i a koe i ō whakaaro ki aua kōrero rā kia pūrangiaho te kite i tō mārama ki te ngako o tāna kaupapa kōrero.
Ka whakatakotoria āu whakakitenga ki tētehi tuhinga pūrongo, me ngā tātaringa kōrero.
Me āta wetewete i te kaupapa e kauwhautia ana e te kaikōrero
He aha ētehi tino ariā matua ka whakatakotoria e te ākonga e hāngai ana ki tāna kaupapa?
Ka pēwhea tāna whakarārangi i āna kōrero?
He aha āna tauira e whakaū ana i ōna whakaaro? Whakamāramahia mai
He ōkawa rānei, he ōpaki rānei te wairua o tāna tū?
He aha ō whakaaro ki te āhua o tāna tū? He māia? He pakari? He poho kore? He whakamā? Whakamāramatia mai.
Kua rārangihia ngā rautaki raupapa kōrero tauira e whā ki raro iho nei hei whakamahinga mā koutou. Tirohia ngā tauira e whā nei, ā, me whiriwhiri koe i TĒTEHI tauira hei āwhina i a koe ki te whakaraupapa i āu kōrero mō te kaupapa o te Tiriti o Waitangi.
ARONGA:
He whakapuaki ā-waha i ngā whakaaro ki tētehi kaupapa
HOROPAKI:
"Me horapa te tuku rongoā ārai i te mate urutā ki Aotearoa whānui"
HEI MAHI:
Me whakaputa i ō whakaaro ki te kaupapa nei, arā, "Me horapa te tuku rongoā ārai i te mate urutā ki Aotearoa whānui"
Me whakatau mēnā e whakaae ana, e whakahē ana rānei i te kaupapa.
Homai kia 3, kia 4 ngā ariā matua e āta taunaki ana i tō whakatau.
Kia kaha ki te āta whakamārama i ō whakaaro, me KAUA e whāiti.
Whakaniko i āu kōrero ki ngā momo nuka o te reo.
Me rite te roa o te tuhinga ki te 4 mēneti te roa o te reo kōrero.
Ki te hiahia koe ki te whakamahi i ētehi rauemi hei āwhina i a koe ki te whakatakoto i ngā kōrero, me kōrero tahi kōrua ko Matua Whatu kia mōhio ai koe ki ngā whiriwhiringa hei whakamahinga māu.
Kia kaha ki te āta whakaraupapa i āu kōrero:
He whakataki i te kaupapa
Ariā matua #1
Ariā matua #2
Ariā matua #3
Whakakapinga
RĀ HOMAI:
Rāapa
Me whakaoti i te tuhinga kohukihuki.
Me ako i ngā korero.
Rāmere
Ka whakaatu mai i ngā mahi kua oti i a koe i ngā wiki kua pahure mo te tuhinga e pā ana ki ngā hua o te Tiriti o Waitangi.
Me ako i ngā korero.
Aronga - Ka āta whakatau te ākonga i ōna whakaaro ki tētehi kaupapa mā te kōrero, mā te āta taunaki i ōna whakaaro.
HOROPAKI
Kua tonoa koe e Whakaata Māori kia haere koe hei kaikōrero ki tētehi hōtaka kōrero. Ki reira, ka uiuia ai koe e te kaiwhakataki (arā, ko tō pouako tonu) mō tētahi tino kaupapa o te wā. I tēnei ngohe ka kohikohi i ngā tini whakaaro, e rite ai koe ki te uiui e whakaputa ai koe i ō whakaaro.
Ka nanakia tō whakarite i te tāhuhu, i te anga o te kōrero, e rata ai te hunga whakarongo ki tō kaupapa. Mā te whiriwhiri i ngā kupu, mā te tohe, mā te taunaki i ngā whakaaro e tutuki ai tēnei taumahi.
Ka aromatawaihia koe i runga i te pai o ngā whakaaro ka whakapuakina mai, i runga anō hoki i te kounga o te reo ka whakamahia e koe. Ka hopukina ō kōrero ki te kiriata.
HEI MAHI
Mā kōrua ko tō kaiako te kaupapa o te uiui e whakatau, e whakarite:
He kaupapa whakahirahira, he kaupapa e pupū ake ngā tini whakaaro.
Me whiriwhiri i ētahi pātai hei ārahi i a koe:
E kaha whakapono ana koe ki tāu? He aha ai?
He aha tāu e mea ana ki te hunga e whakahē ana i ō whakaaro?
He aha i pērā ai ō whakaaro?
Me āta whakarite i ngā whakaaro me ngā taipitopito kōrero hei mahere i te kōrero.
Ka whakarite i te kaupapa e uiuia ai. Ka whiriwhiri i te tāhuhu o te kaupapa, ka maihitia hoki ki ngā nuka reo e rata ai te hunga whakarongo, e mōhio ai hoki rātou ki tāu e whakapono ana.
NGĀ KAUPAPA:
Me karanga, me whaikōrero te tamaiti mēnā e ora tonu ana te mātua?
Ki te tāmoko tō tinana, me rangatira tonu tō kawe i a koe anō?
Ki te kāhore he whakakitenga, ka ngaro te iwi
Kei te whai hua te whakanui i te wiki o te reo Māori?
Me pewhea e piki ai te ōrautanga o te iwi Maori ki te 80% ki te kōrero Māori?
He aha te mea nui o te ao, māku e kī atu, he _____________ , he _____________ he ____________
He aha te mea nui rawa; ko te reo kia ora, ko te reo kia kounga?
Me whakaata te tangihanga mā te ipurangi?
E whai hua tonu ana te Tiriti o Waitangi i ēnei rā? Ki a au nei _____________
He whakaaturanga nā Waka Huia me Marae e whakatairanga ana i Te Wiki o te Reo Māori ki Te Papa. E kōrerotia ana eēehi mātanga o te ao Māori e pā ana ki ngā take huhua, ki ngā kaupapa whakahirahira e pā ana ki te reo Māori, e pā ana ki te ao Māori.
Mātakitaki i te kōrero e pā ana ki te whakangau kararehe, ā, ka whakautu i ngā pātai e whai ake nei:
He aha te kaupapa e kōrerotia ana?
He aha ngā ture, ngā tikanga whakatūpato i whakapuakina e te tama rā? Kia kaha ki te whakawhānui i ō whakaaro ki tēnei wāhanga.
He aha ngā painga o te mahi whakangau kararehe? He aha hoki ō whakaaro ki te mahi nei, arā, mō te kaupapa e kōrerotia ana?
Rārangihia mai ētehi momo nuka o te reo ka puta i a ia. Ko ngā momo kupu, kīanga ēnei hei whakaniko i te kupu kōrero, pēnei i ngā kīwaha, i ngā momo kīanga whakarākei kōrero.
He aha te whakataukī i puta i a ia hei whakakapi i tāna kōrero?
Mātakina te kōrero e pā ana ki te kura kaupapa Māori
He aha i whakatau ai ngā mātua o te ākonga nei kia kuraina ia ki te kura kaupapa Māori?
He aha i whakahē ai te kuia o te ākonga tāna haere ki te kura auraki?
He aha ētehi o ngā akoranga a te ākonga i tōna kura o mua?
Rārangihia mai kia 3 ngā pūkenga kōrero i whakatinanahia e te ākonga i tāna whakapuakitanga i tāna kōrero:
He aha ngā hua ki te ākonga i tāna kuraina ki te kura kaupapa Māori?
Ki ō whakaaro, he aha ngā painga kia kuraina te ākonga ki te kura kaupapa Māori? Kia kaha koe ki te āta whakawhānui i āu kōrero, ki te āta taunaki i āu whakataunga e pūrangiaho ana te kite i te hōhonutanga o ō whakaaro. Ka mutu, me whakakapi i āu kōrero ki tētehi whakataukī, ki tētehi whakatauākī.