Opactwo

Opactwo

– wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Sieciechów.

POBENEDYKTYŃSKI ZESPÓŁ KLASZTORNO-KOŚCIELNY W OPACTWIE

Miejscowość, w której znajduje się zabytkowy zespół nazwę swą bierze od usytuowanego w tym miejscu opactwa zakonu benedyktynów. Dziś, po imponującym zespole klasztornym pozostało niewiele prócz historii i budynków z oświecającą białym blaskiem monumentalną, późnobarokową świątynią na czele.

Z klasztorem w Opactwie wiąże się kilka tajemnic. Jedną z nich jest orientacyjna data sprowadzenia zakonników do Sieciechowa. Jan Długosz napisał, że mnichów sprowadził i wybudował im klasztor w 1010 r. Bolesław Chrobry, ks. Józef Gacki fundację klasztoru przyznaje Bolesławowi Krzywoustemu, inne przekazy mówią o fundacji za czasów Bolesława Śmiałego, znajdujemy również te, które przyjmują, że najprawdopodobniej benedyktynów sprowadził z Prowansji z klasztoru Św. Idziego palatyn Sieciech. Osadził ich w swoim grodzie, gdzie założyli kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Dziesięciu Tysięcy Rycerzy Męczenników. Pomimo tych rozbieżności, pewne jest, że działo się to prawie tysiąc lat temu! Benedyktyni mieli zadania misyjne, rozgłaszanie wiary katolickiej w młodym, w większości jeszcze nie nawróconym państwie piastowskim. Umacniali też pozycję Sieciecha, który miał ambicję całkowitego przejęcia władzy w państwie. Wobec zamiarów palatyna szybko zawiązała się opozycja i możni zgubili jego i cały jego ród. Ziemiami Sieciecha uposażono benedyktynów, którzy w ciągu lat byli honorowani kolejnymi dobrami, m.in. w 1252 r. przez Bolesława Wstydliwego w zamian za pomoc w ucieczce z niewoli Konrada Mazowieckiego, który gwałtem przetrzymywał Bolesława i jego matkę Grzymisławę w grodzie sieciechowskim. Po wylewie Wisły i zmiany jej koryta w połowie XIV wieku, gród sieciechowski utracił na znaczeniu, zaś król Kazimierz Wielki wybudował w nowym miejscu murowany zamek, zaś benedyktyni przenieśli klasztor w miejsce w którym znajduje się do dnia dzisiejszego. W 1530 r. nowy, modrzewiowy budynek klasztorny postawił opat Maciej z Ryczywołu, natomiast około 1580 r. opat Józef Wereszczyński przeistoczył go na kształt twierdzy. Przez następne dziesięciolecia klasztor zaniedbano, a tytularni opaci bardziej dbali o dochody z dóbr klasztornych niż o regułę i zakonników. W 1682 r. klasztor został zniszczony przez pożar. Stan ten zmienił się z chwilą, gdy benedyktyni sami mogli wybierać swoich opatów.

Obecny wygląd świątyni zawdzięczmy opatowi Józefowi Kurdwanowskiemu, który zarządzał sieciechowskim zgromadzeniem w latach 1739-1748. Prace nad wybudowaniem zespołu klasztornego trwały jeszcze długo po śmierci opata Kurdwanowskiego – kontynuował je opat Wawrzyniec Bułcharewicz. Budowę świątyni ukończono w 1770 r., prace wykończeniowe prowadził zaś opat Leonard Prokopowicz. Konsekracji kościoła pw. Wniebowzięcia Matki Boskiej dokonał w 1780 r. ks. biskup Jan Kanty Lenczewski, sufragant lubelski. Dekretem kasacyjnym w 1819 r. zlikwidowano klasztor i opactwo sieciechowskie. Większość majątku klasztoru wywieziono, zasoby jednej z największych bibliotek w kraju trafiły po części – spławione galerami Wisłą – do Biblioteki Narodowej. Niestety jedna z galer utonęła w rzece. W 1845 r. budowlę przekształcono w magazyn, pozostałe sprzęty kościelne wywieziono do innych parafii. Ogromna ilość sreber i złota kościelnego została zabrana, sprzęty kościelne: ornaty, monstrancje, kielichy i puszki, obrazy, ołtarz, konfesjonały i ławki, ambona, szafy, kruchta, lichtarze, marmurowa posadzka, kropielnica i loża opacka trafiły do biedniejszych kościołów w Magnuszewie, Głowaczowie, Grabowie, Brzeźnicy, Błotnicy i Sandomierza. Chylący się ku upadkowi kościół odbudowano staraniem okolicznych włościan, projektodawcą odrestaurowania kościoła był Jan Majcher z woli Klasztornej, pomagał mu m.in. Feliks Makowski dziedzic Przewozu. Włościanie wielokrotnie jeździli do Petersburga, żeby wyjednać zgodę na remont kościoła. Ostatecznie udało się uzyskać zgodę urzędników carskich, po czym wyremontowano i konsekrowano go w 1885 r. Pierwsza i druga wojna światowa również zostawiły po sobie zniszczenia. W dostępnych źródłach, opisach po działaniach wojennych w październiku 1914 r. w ramach operacji dęblińskiej dowiadujemy się o bezmiarze zniszczeń Opactwa: (…) Tuż za Sieciechowem napotykamy straszne ślady niedawnych bitew. Dziur w polach od kul fortecznych i niemieckich masę. Opactwo prawie całe spalone lub zburzone przez kule armatnie i rozgrabione doszczętnie. Starożytny kościół miejscowy, założony podobno przez Bolesława Chrobrego, zajmowany do supresji (likwidacji) zakonów w r. 1819 przez benedyktynów, niedawno z ruiny podniesiony, przedstawia widok rozpaczliwy – sklepienia w wielu miejscach przebite i rozwalone – szyby w oknach powybijane. Monstrancje i kielichy, zakopane na cmentarzu, ręka świętokradcza skradła. Plebania w połowie zniszczona, zaledwie parę pokojów pozostało w dużym piętrowym budynku poklasztornym; ślady grabieży widoczne wszędzie. Parę budynków, w tej liczbie organistówka spalone i literalnie zrównane z ziemią. Dość powiedzieć, że najspokojniej przejeżdżamy naszą furką przez środek budynku na poprzek.

Pomimo tak wielkiego spustoszenia jeszcze dziś możemy podziwiać okazałe pozostałości po zespole klasztornym benedyktynów sieciechowskich. Kościół w kształcie krzyża ma wymiary: długość 27 metrów, szerokość 9 metrów, wysokość około 20 metrów. Barokowa bryła świątyni zachwyca swoją oryginalności i lekkością, boczne elewacje są pełne wypukłości i wklęśnięć, natomiast fasada jest dosyć płaska. Nie znany jest architekt i budowniczy świątyni. Wnętrze przyozdobione freskami autorstwa malarza królewskiego Szymona Mańkowskiego tonie w kolorach. Samo przyozdabianie wnętrza kościoła trwało 10 lat, więc i efekt jest zdumiewający. Na ścianach zobaczyć można portrety Bolesława Chrobrego i Sieciecha,