نامه شماره دوم

‌های نشر جامعه باستان‌شناسی ایران - سعید باقی زاده - نامه شماره 2کتابخانه دیجیتال و تازه

فارسی

1-1- معرفی کتاب:

فرهنگ‌نامک

فرهنگ نامک مجموعه مقاله‌ای، در نکوداشت یاد و خاطره شادروان فرهنگ خادمی ندوشن، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس است. کتاب در 311 صفحه شامل یازده مقاله، مقدمه به قلم گردآورنده عمران گاراژیان، استاد باستان‌شناسی دانشگاه نیشابور و مُروری بر زندگی علمی دکتر خادمی به قلم همسر آن مرحوم سرکار خانم فروزنده جعفرزاده‌پور است که در انتشارات حکمت کلمه به چاپ رسیده است. فصول یازده‌گانه‌ی کتاب در سه بخش مجزا بر مبنای دوره‌های زمانی باستان‌شناختی یا روش‌های مختلف پژوهش هستند.

بخش اول با مقاله «در مسیر شدن» شروع می‌شود و تاریخچه و فراز و نشیب‌های باستان‌شناسی ایران را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. اضافه بر تاریخچه باستان‌شناسی ایران در دوره‌های قاجار و پهلوی‌ها که مقاله و کتاب در مورد آن فراوان است، شاید برای نخستین بار، باستان‌شناسی ایران پس از انقلاب اسلامی در این فصل از منظری تاریخی و تاریخچه‌ای بحث می‌شود. فصل دوم «فرآیندهای پس از نهشت شدن»، منظری روشی و نوین با رویکردهای باستان‌شناسی مدرن را به بحث گذاشته است. فصل سوم «بررسی روشمند تپه خدایی در دشت سُنقر» با دیدی آماری و روشی به معرفی اثری در منطقه‌ای ناشناخته می‌پردازد. فصل چهارم «سلسله مراتب مکان‌های باستانی و ارتباط فضایی آنها بایکدیگر» را در مورد استقرار مشهور شهر سوخته و اقمار آن است.

بخش دوم، مقالات دوران تاریخی است. فصل پنجم «الی پی»، حکومتی محلی در هزاره اول قبل از میلاد در زاگرس مرکزی را با رویکرد باستان‌شناسی تاریخی بحث و بررسی می‌کند. فصل ششم «تحلیل بن مایه‌های فلسفی پیکرتراشی یونان» از منظری تاریخ هنرشناسانه و فلسفی به موضوع می‌پردازد. همراهی تصاویر برگزیده با متن به رسایی بحث کمک کرده است. فصل هفتم درباره تاریخ هخامنشیان و «روایت عهد عتیق از رویدادهای پس از زمان کوروش کبیر» است. نویسنده با ارجاع دقیق به عهد عتیق به بحث و بررسی پس از کوروش پرداخته است. فصل هشتم، ویژگی‌های ظاهری و ساختار و کارکرد کمان در ارتش هخامنشیان را با رویکرد باستان‌شناسی تاریخی تجریه و تحلیل می‌کند.

بخش سوم، مدخل‌هایی روشی در استقرارهای دوران اسلامی است. فصل نهم «بررسی تطبیقی متون و اسناد تاریخی جهت تبین راه‌های موصلاتی خراسان بزرگ» است. جغرافیای تاریخی خراسان قرن سوم تا هفتم هجری درا ین مقاله بحث و بررسی شده است. فصل دهم «بررسی سیر تغییرات فرهنگی در محوطه استقراری قلعه کهنه مود در خراسان جنوبی» است. تغییرات فرهنگی از دیدی تاریخی- سیاسی و با اتکا به یافته‌های کاوش باستان‌شناختی در این مقاله بحث شده است. فصل یازدهم که فصل پایانی کتاب است به زمان معاصر منتهی می‌شود و عنوان آن « تغییرو استمرار از سایت باستانی به سایت زنده» پا تپه ملایر را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.

گردآورنده مجموعه‌ای متجانس از مباحث منطقه‌ای، روشی و دوره‌ای را در این مجموعه مقاله گرآورده است. خواننده با عناوین طبقه‌بندی شده ذیل هرکدام از بخش‌های مواجه می‌شود. گرچه مباحث تخصصی هستند اما با زبان و بیانی رسا وشیوا ارائه شده‌اند که برای هر خواننده علاقمند به تاریخ، باستان‌شناسی، جغرافیا و مطالعات منطقه‌ای، سیاسی و فرهنگی جذاب است.

2-1- معرفی مجله:

مجله اثر

نخستین مجله سازمان ملی حفاظت آثار باستانی کشور بعد از انقلاب اسلامی در سال­های 1357 الی 1359 به مجله­ی با عنوان آگاهی‌نامه در سه شماره متوالی منتشر گردید؛ پس از آن مجله­ی با عنوان اثر به مدیر مسئولی دکتر آیت الله زاده شیرازی و اعضا هئیت تحریریه­ آقایان شیرازی، علیرضا مهینی، مهندس مهریار، مصطفی روبوبی و دکتر میرفتاح و دکتر کیانی در سال 1359 چاپ گردید.

در سال 1361 با رفتن آقای ربوبی به خارج از کشور محمد علی مخلصی به جای ایشان عضو هئیت تحریریه و سردبیر مجله اثر شد. تا سال 1385 این مجله تحت حمایت مالی معاونت معرفی آموزش منتشر می­گردید. پس از سال 1385 زیر نظر پژوهشگاه به سردبیری دکتر جواد نیستانی و مدیر مسئولی دکتر موسوی کوهپر به کار خود ادامه داد و در سال 1389 آقای دکتر خوشنویس سردبیر مجله اثر گردید. با انتقال پژوهشگاه به شیراز مجله اثر کماکان به مدیریت اجرایی جناب آقای مخلصی و همکاری سرکار خانم ناظریان منتشر شد. در سال 1393 خانم دکتر اشرفی به سردبیری مجله و آقای گلشن مدیر مسئول مجله منصوب گردیدند. مجله اثر تا کنون 73 شماره به‌طور متوالی را منتشر کرده است.

بانک اطلاعات و نشریات کشور

http://www.magiran.com/magarchive.asp?mgID=5984

3-1- معرفی وبگاه اینترنتی

سایت کتابخانه مجازی نور (www.noormags.ir)

پایگاه مجلات تخصصی نور از مجموعه پایگاه‌های مركز تحقیقات كامپیوتری علوم اسلامی است که وظیفه شناسایی و عرضه مجلات تخصصی علوم انسانی و اسلامی را بر عهده دارد. بر كسی پوشیده نیست كه امروزه مجلات - به‌ویژه در حوزه موضوعات تخصصی - به یکی از مهمترین ابزارهای تولید، عرضه، نقد و استفاده از علوم تبدیل شد­ه‌اند. با ورود اینترنت به عرصه اطلاع‌رسانی علمی، این كاركرد ابعاد گسترده‌­تری یافته و این امكان فراهم شده است تا بسیاری از مجلات نیز با به کارگیری ابزار جدید به شکلی نو و کارآمدتر در اختیار محققان قرار گیرند. در همین راستا شبکه جهانی نور وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از سال 1377 اقدام به عرضه مجلات مربوط به علوم اسلامی و علوم انسانی بر روی پایگاه حوزه نمود. استقبال کاربران از یك سو و قابلیت‌های روزافزون مورد نیاز متخصصان مراجعه‌کننده از سوی دیگر، این شبكه را بر آن داشت تا با راه‌اندازی «پایگاه مجلات تخصصی نور» پاسخگوی این نیاز باشد. آنچه در این پایگاه عرضه شده است حاصل تلاش بی وقفه همکاران ما در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور از مهرماه سال 1384 تاکنون می­باشد.

در حوزه تاریخ، این کتابخانه 94 مجله قدیمی و در حال انتشار در حوزه تاریخ و باستان شناسی را که به دو زبان فارسی و یا عربی انتشار یافته و می یابند مورد پوشش قرار داده و برای هریک، سعی نموده تا آخرین شماره های موجود از آن را مورد پوشش قرار دهد. در حوزه باستان شناسی، نشریات مطالعات باستان شناسی، گزارش میراث، سومر (به زبان عربی)، جستارهای تاریخی، تاریخ پژوهی، پیام باستان شناس، پژوهش های باستان شناسی و مطالعات میان رشته ای، پژوهش های باستان شناسی ایران، باستان پژوهی، باستان شناسی ایران، و .... را در سایت خود قرار و نمایه کرده است.

غیر فارسی

کتاب

1-1-2- کتاب:

Good Practice in Archaeological Diagnostics: Non-Invasive Survey of Complex Archaeological Sites

این کتاب از مجموعه علوم طبیعی در باستان شناسی توسط انتشارات اسپرینگر و به صورت مجموعه مقالات مختلف با ویراستاری کریستینا کورسی، بوژیدار اسلپشک و فرانک فرمویلن تدوین شده است. این کتاب شامل یک مقدمه و پنج بخش با 21 مقاله، 400 صفحه است که در پایان نیز دارای نمایه لغات است. همانند دیگر کتب منتشرشده در این حوزه، تاکید این کتاب بر علوم زمین شناسی، جغرافیا، پردازش از راه دور، سیستم اطلاعات جغرافیا و استفاده آنها در باستان شناسی است که به صورت مجموعه مقالات و در قالب موارد انجام شده در پروژه های باستان شناختی است. بخش اول شامل شش مقاله با موضوع پردازش از راه دور به بررسی تکنیک های موجود در این بخش از جمله استفاده از عکسبرداری هوایی، پردازش عکس های هوایی، روش عکس های هوایی لیدار LIDAR می پردازد. بخش دوم شامل چهار مقاله و در حوزه ژئوفیزیک و کاربرد آن در باستان شناسی است که نگاهی به تکنیک های مختلف از جمله تکنیک استفاده از امواج رادارهای نفوذکننده به عمق زمین می اندازد.

بخش سوم در خصوص بررسی های زمین باستان شناختی و توپوگرافی بحث می کند و شامل چهارمقاله در این حوزه است که از جمله به تکنیک تولید مدل های دیجیتال در بررسی های باستان شناسی می پردازد. بخش چهارم با شش مقاله در مبحث مستندنگاری و ثبت میراث باستانی به کمک می آید و برای این منظور به بررسی فناوری های مختلف به کار رفته در بحث باستان شناسی مجازی و بازسازی چشم انداز گذشته به خصوص در موزه های مجازی می پردازد و در این امر اطلاعات مفیدی را به مخاطبان این کتاب می دهد. بخش پنج هم شامل یک مقاله که همان نتیجه و برآیند مباحث کتاب است ذکر شده است.

مشخصا این کتاب در حوزه روش هایی بحث می نماید که از تخریب میراث و محوطه های باستانی جلوگیری می کند و مشخصا این هدف هم در عنوان کتاب و هم در مقالات گردآوری شده به خوبی دیده می شود. هر مقاله در ابتدای شروعش، فهرستی از تیترهای اصلی مقاله را به صورت فهرستی گردآوری نموده که پیشاپیش شمایی کل از مقاله را ارائه می دهد. مقالات به صورت دو ستونه قرار گرفته اند که علاوه بر زیبایی به درک مطلب هم کمک می نماید. عکس ها، درون متن و به صورت رنگی و به فاصله کمی از متن مورداشاره قرار گرفته تا درک و فهم مطلب را آسان نماید. همچنین کتاب به لحاظ زیبایی و بصری دارای ویژگی های مثبتی است که اثر را متمایز نموده است. به صورت کلی، این کتاب، می تواند یکی از آثار بسیار متمایز در این زمینه قلمداد شود که علاوه بر زیبایی بصری، به لحاظ علمی نیز دارای نکات و مقالات شایانی است.

2-1-2- معرفی کتاب:

Mountain Peoples in the Ancient Near East; The Case of the Zagros in the First Millennium BCE

این کتاب بسیار مهم از سیلویا بلتّی (Silvia Balatti) است که در سال 2017 میلادی توسط انتشارات هاراسویتز در شهر ویسبادن آلمان به چاپ رسیده است. بلتّی در مقدمه می گوید که این کتاب نسخه بازبینی شده رساله دکترای وی می باشد که در سال 2014 در دانشگاه کیل در آلمان (University of Kiel) به اتمام رسیده است. کتاب به بحث و بررسی درباره اقوام کوهستان زاگرس در هزاره اول ق.م. می پردازد و نقش این گروه ها را در تبادلات فرهنگی این دوران مورد بررسی قرار می دهد. از نظر بلتّی اقوام این کوهستان به کار دامداری می پرداخته اند و دره های میان کوهی و دشت های زاگرس را مورد سکونت خود قرار می داده اند. روابط این گروه ها که از دوران عصر مفرغ تا آن زمان با بین النهرین ادامه داشته است، در هزاره اول ق.م. به اوج خود می رسد و این در تمامی منابع بین النهرینی و یونانی به جامانده از آن دوران به چشم می خورد. این کتاب سازمان بندی اجتماعی و سبک زندگی این افراد را در کوه های زاگرس مورد توجه قرار می دهد و روابط آنها را با قدرت های بزرگ مورد تحقیق قرار می دهد.

این کتاب دارای 10 فصل به همراه مقدمه و برآیند است و در پایان لیست کتابشناسی، نمایه نام ها و تصاویر را آورده است. فصل اول: مقدمه، فصل دوم: چهارچوب نظری و مفهومی، فصل سوم: مردمان زاگرس در منابع آشور نو، فصل چهارم: مردمان زاگرس در منابع اورارتوییان، فصل پنجم: مردمان زاگرس در منابع ایلام نو، بابل نو، و هخامنشیان، فصل ششم: مردمان زاگرس در منابع یونانی-رومی، فصل هفتم: سازمان بندی اجتماعی و سبک زندگی مردمان زاگرس، فصل هشتم: محیط کوه های زاگرس و اشارات آنها در منابع، فصل نهم: جوامع کوچ نشین زاگرس و قدرت های حاکم بر دشت ها و در نهایت فصل دهم: برآیند این اثر است.

2-2- معرفی مجله: مجله eTopoi: Journal for Ancient Studies

این مجله دو زبانه آلمانی-انگلیسی توسط انستیتو Excellence Cluster Topoi منتشر می شود. این مجله به صورت اینترنتی و با دسترسی رایگان بوده و همه مقالات به صورت PDF بر روی سایت بر اساس شماره و نویسنده قرار داده شده اند. این مجله همه شاخه ها و زیرشاخه ها را از مطالعات باستان و تاریخی تا باستان شناسی و زبان شناسی و الهیات و تاریخ علم در برمی گیرد و بر روی اشکال جدید و بدیع از همکاری های بین رشته ای همچون پروژه های باستان شناختی- زمین شناختی تمرکز کرده است. این مجله از سال 2011 شروع به انتشار مقالات خود نموده و به صورت سالانه یا هر دو فصل یک شماره منتشر می کرده است. دریافت مقالات مجله رایگان است:

http://journal.topoi.org/index.php/etopoi/index

3-2- معرفی وبگاه اینترنتی

دانشگاه استونی بروک (Stony Brook University)، بایگانی گزارش‌های باستان‌شناختی بین النهرین

(http://digital.library.stonybrook.edu/cdm/search/collection/amar)

این دانشگاه و این کتابخانه بسیار معتبر جهانی که در حوزه مطالعات باستان‌شناسی در ایران و خاورمیانه از سالیان دور به تحقیق و کنکاش پرداخته اکنون با مجموعه‌ای غنی از دستاوردها، یافته‌ها، نوشته‌ها و آثاری روبه‌رو است که می‌تواند راهگشای مطالعات بسیار مهمی در این حوزه باشد. این مجموعه بسیار عظیم و بزرگ چیزی در حدود 600 جلد کتاب از گزارش های باستان شناختی ایران و بین النهرین و خاورمیانه را تهیه، اسکن و به صورت فایل قابل دانلود بر روی صفحات اینترنتی خود قرار داده است. این گزارش های بسیار مهم که همگی اولین آثار نوشته شده درباره محوطه های باستان می باشند می توانند اطلاعات بسیار غنی را در این حوزه در اختیار ما قرار دهند. به عنوان مثال مجموعه گزارش های اوروک که اولین بار توسط آلمانی ها مورد کاوش قرار گرفت می تواند جزئیاتی کامل از این محوطه بسیار مهم را به خواننده ارائه دهد. از مجموعه ایران هم کاوش در پرسپولیس، حصار، زندان سلیمان، چشمه علی، خوزستان، ممسنی، تپه یحیی و ..... همگی در این مجموعه حضور دارند. قطعا این سایت و وبگاه یکی از مهمترین مراجع قابل دسترسی بر روی اینترنت به شمار می رود.