Michał Strogow

(Michel Strogoff)

Źródło opracowania: Michał Strogow, tł. Maria i Marcin Leśniewscy

Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1987

Ilustracje: J.-D. Férat

ABEL-RÉMUSAT JEAN-PIERRE

(1788-1832), Francuz, znawca języka i literatury chińskiej. Wspomina o nim autor przy omawianiu ludności tatarskiej z rasy kaukaskiej.

ABRAHAM

(także ABRAM)

(Pocz. II tysiąclecia p.n.e.). Pierwszy spośród hebrajskich patriarchów, postać czczona przez trzy wielkie religie monoteistyczne: judaizm, chrześcijaństwo i islam. Wg biblijnej księgi Rodzaju Abraham opuścił Ur w Mezopotamii, ponieważ Bóg powołał go do założenia nowego narodu w obcej ziemi, którą, jak później się dowiedział, był Kanann. Wspomina o nim autor.

ANTONI Z KIJOWA

[ANTONI PIECZERSKI (ANTIPAS)]

(963-1073), Rusin. Po powrocie z Grecji (z monasteru na górze Athos) na rodzinną Ruś zamieszkał w pieczarze na zboczu góry Berestow, zwróconej w stronę Dniepru. Wkrótce jego sława jako świętego mnicha i cudotwórcy rozprzestrzeniła się po całym regionie. Stał się założycielem Ławry Pieczerskiej, instytucji, która później zyskała sławę centrum rosyjskiego monastycyzmu. Wspomina o nim autor.

AWICENNA

(IBN SINA)

(980-1037), urodzony w Bucharze (dzisiejszy Uzbekistan) perski lekarz, najsławniejszy i najbardziej wpływowy spośród naukowców i filozofów islamu. Wniósł szczególny wkład w interpretację arystotelesowskiej filozofii i medycyny. Wspomina o nim autor.

BÉRANGER PIERRE JEAN (de)

(1780-1857), francuski poeta i autor popularnych piosenek. Zasłynął ze swych liberalnych i humanistycznych poglądów w okresie, gdy francuskie społeczeństwo przechodziło szybkie i gwałtowne zmiany. Słowa jego piosenki wypowiada Jolivet, wysyłając depeszę.

BLOUNT HARRY

Anglik. Był wysoki i chudy. Miał rude włosy. Pochodził z Lancashire (Anglia). Był zrównoważony, zimny, flegmatyczny i oszczędny w ruchach i słowach. Zdawał się mówić i gestykulować jak za naciśnięciem sprężyny. Posiadał doskonały słuch. Był korespondentem „Daily Telegraph”. Spotkał się z A. Jolivetem w czasie balu w Pałacu Nowym w Moskwie. W poszukiwaniu informacji dla czytelników swojego pisma dot. buntu Tatarów na Syberii odbył wraz z A. Jolivetem podróż na Syberię. W czasie tej podróży poznał M. Strogowa i Nadię. W ich towarzystwie pokonał koleją odcinek z Moskwy do Niżnego Nowogrodu, a następnie statkiem z Niżnego Nowogrodu do Permu (Wołgą i Kamą). Dalszą podróż przez Ural odbył z A. Jolivetem, pojazdem zwanym telega, oraz Nadią i M. Strogowem, który udzielił im wówczas pomocy, gdy zostali porzuceni przez woźnicę. Ponownie spotkał M. Strogowa w Urzędzie Pocztowym w Koływaniu, gdzie na krótko dostał się do niewoli tatarskiej. Chcąc zyskać na czasie i przewagę nad A. Jolivetem, w trakcie przekazywania do Europy informacji dot. buntu Tatarów dyktował treść Biblii. Był świadkiem „oślepienia” M. Strogowa, którego spotkał ponownie w towarzystwie Nadii Fedor nad Bajkałem (w Listwienicznej). Po dotarciu do Irkucka i odparciu ataku Tatarów przez wojska rosyjskie udał się z A. Jolivetem w dalszą podróż do Chin.

BOURBOULON CATHERINE (de)

(z domu CATHERINE-FANNY MACLEOD)

(1820-1858) szkocka podróżniczka, żona Phillipe’a Bourboulona, ambasadora francuskiego w Pekinie. W czasie podróży z Szanghaju do Moskwy zwiedziła Syberię, w tym m.in. Tomsk, Krasnojarsk i Bajkał. Wspomina o niej autor.

CAR

Autor nigdzie w powieści nie wymienia go z nazwiska, jednak z kontekstu historycznego powieści wynika, że ma on na myśli Aleksandra II (1818-1881), który był carem rosyjskim od 1855 r. W okresie jego rządów Rosja znacznie rozszerzyła swoje granice na Kaukazie, w Azji środkowej i na Dalekim Wschodzie. Bezwzględnie stłumił Powstanie Styczniowe w Królestwie Polskim. Po powstaniu poddał Królestwo surowemu uciskowi i rusyfikacji. Zginął w wyniku zamachu bombowego. Był wysokiego wzrostu o przyjaznym i spokojnym obliczu. Nosił mundur oficera strzelców gwardii. Zlecił M. Strogowowi dotarcie do Irkucka i poinformowanie swojego brata, Wielkiego Księcia, o zdradzie Iwana Ogarewa. Przez chana Feofara nazywany był sułtanem Petersburga.

DŻYNGIS-CHAN (CZYNGIS-CHAN)

(właśc. TEMÜDŻIN)

(1155 lub 1162 lub 1167-1227), mongolski władca i genialny dowódca wojskowy, który zjednoczył rozproszone koczownicze plemiona mongolskie i zdołał stworzyć potężne i zdyscyplinowane państwo (znane w dziejach jako imperium mongolskie; XIII-XIV w.). W chwili śmierci Dżyngis-chana jego imperium rozciągało się od Morza Kaspijskiego po Pekin, a jego dowódcy atakowali Persję i Rosję. Jego następcom udało się objąć we władanie całe Chiny, większą część Rosji i zagrozić Japonii. Imperium mongolskie za czasów Dżyngis-chana było prawdopodobnie największym państwem w dziejach. Według legendy Dżyngis-chan urodził się z grudką zakrzepłej krwi w ręce. Wspomina o nim autor.

FEDOR NADIA

Rosjanka. Mogła liczyć jakieś 17 lat. Była wysoka i smukła. Miała wysokie czoło i stanowczy wyraz twarzy. Głowa jej, wręcz urocza, zdradzała typ czysto słowiański. Spod niebieskiej chustki upiętej na głowie wymykały się bujne złociste włosy. Miała piwne oczy o aksamitnym nieskończenie łagodnym spojrzeniu, nos prosty o ruchliwych nozdrzach, twarz nieco szczupłą i bladą. Ubrana była w długi ciemny płaszczyk bez rękawów wdzięcznie wykończony przy szyi niebieską wypustką. Na nogach nosiła trzewiki o dość grubej podeszwie. Jej matka mieszkała w Rydze, a ojciec przebywał na zesłaniu w Irkucku na Syberii. Po śmierci matki za zgodą władz udała się w podróż do Irkucka. W czasie tej podróży poznała M. Strogowa, w którego towarzystwie jako jego „siostra” pokonała większość trasy. Na Syberii poznała także matkę M. Strogowa Marfę, z którą razem przebywała w niewoli tatarskiej. Po „oślepieniu” M. Strogowa kontynuowała z nim podróż do Irkucka., pokonując Jenisej m.in. razem z nim i M. Pigasowem kibitką wypełnioną bukłakami po kumysie. Po dotarciu do Irkucka zdemaskowała Ogarewa., podającego się za kuriera carskiego. Następnie po odparciu wojsk tatarskich atakujących Irkuck w miejscowym soborze poślubiła M. Strogowa po czym razem z nim i swoim ojcem powróciła do Europy.

FEDOR WASYL

(w oryg. WASSILI FEDOR)

Rosjanin. Ojciec Nadii Fedor. Przed zesłaniem na Syberię mieszkał w Rydze. Z zawodu był lekarzem. Za przynależność do tajnego związku został zesłany na Syberię do Irkucka, gdzie mieszkał od dwóch lat. W dwadzieścia miesięcy po jego wyjeździe zmarła jego żona, którą pozostawił w Rydze. Był człowiekiem niezwykłej odwagi i najszczerszego patriotyzmu. Liczył około 40 lat. Był wyskoki o poważnym i smutnym obliczu. W czasie ataku Tatarów na Irkuck utworzył oddział złożony z zesłańców za co został ułaskawiony przez Wielkiego Księcia. Po powrocie do Europy, z M. Strogowem i swoją córką Nadią, osiadł na stałe w Petersburgu.

FEDOR

Rosjanka. Matka Nadii Fedor, mieszkała w Rydze. Umarła w ok. 20 miesięcy po zesłaniu swojego męża na Syberię.

FEOFAR (chan)

Posiadał tytuł emira, był władcą chanatu Buchary (Uzbekistan). Ambitny i srogi. Był to mężczyzna czterdziestoletni o dość bladej twarzy i złych oczach o dzikim wyrazie. Czarna broda skręcona w drobne kędziorki spadał mu na pierś. W swym wojskowym stroju złożonym ze srebrno-złotej kolczugi, pasa połyskującego od drogich kamieni, pochwy ze złotą ostrogą, hełmu ozdobionego diamentową egretą rzucającą tysiączne błyski, przedstawiał raczej dziwny niż imponujący widok tatarskiego Sardanapala. Stanął na czele rebelii inspirowanej przez Iwana Ogarewa, której celem było opanowanie Syberii, w tym zajęcie Irkucka i wzięcie do niewoli brata cara Wielkiego Księcia. W jego obozie na Syberii znajdowało się co najmniej 150 tysięcy żołnierzy. W jego niewoli przebywali M. Strogow, Nadia Fedor, Marfa, a także przejściowo H. Blount i A. Jolivet. Po zdemaskowaniu Strogowa skazał go na oślepienie. W chwili gdy jego armia zajmowała Tomsk liczyła już około 250 tysięcy ludzi. Jego oddziały dotarły do Irkucka nie zdołały go jednak zająć i wycofały się w głąb Azji. Pochodził z Prowansji (Francja).

JOLIVET ALCYD

(w oryg. ALCIDE JOLIVET)

Był wysoki i chudy, żywy i ruchliwy. Mówił równocześnie ustami, oczami, rękami, wyrażając swoje myśli na dziesiątki sposobów. Posiadał doskonałą pamięć wzrokową. Był korespondentem bliżej nieokreślonego francuskiego pisma. Gdy pytano go o tę kwestię, twierdził, że koresponduje ze swoją kuzynką Magdaleną. Cechowała go przenikliwość i bystrość. Spotkał się z H. Blountem w czasie balu w Pałacu Nowym w Moskwie. W poszukiwaniu informacji dla czytelników swojego pisma dotyczących buntu Tatarów odbył wraz z H. Blountem podróż na Syberię. W czasie tej podróży poznał M. Strogowa i Nadię Fedor. W ich towarzystwie pokonał koleją odcinek z Moskwy do Niżnego Nowogrodu, a następnie statkiem z Niżnego Nowogrodu do Permu (Wołgą i Kamą). W czasie przekraczania Uralu z A. Jolivetem ponownie spotkał się z Nadią i M. Strogowem, który udzielił im pomocy, gdy zostali porzuceni przez woźnicę. Po raz kolejny spotkał M. Strogowa w Urzędzie Pocztowym w Koływaniu, gdzie na krótko dostał się do niewoli tatarskiej. Był świadkiem „oślepienia” M. Strogowa, którego wraz z Nadią spotkał ponownie nad Bajkałem (w Listwienicznej). Po dotarciu do Irkucka i odparciu ataku Tatarów przez wojska rosyjskie udał się z H. Blountem w dalszą podróż do Chin.

JAGIELLONOWIE

Dynastia panująca w Polsce, Czechach, na Litwie i na Węgrzech, od Władysława II Jagiełły do Zygmunta II Augusta (1572). Wspomina o niej autor.

KISIELEW

(w oryg. KISSELEF)

Rosjanin, generał, dowodził wojskami, które dotarły do Irkucka od strony Leny, doprowadzając do zakończenia jego oblężenia przez Tatarów. Mówi o nim Wielki Książę i autor.

KISZOW

(w oryg. KISSOFF)

Generał, przekazał carowi informacje dotyczące Ogarewa, a następnie zarekomendował M. Strogowa jako kuriera, którego zadaniem było dotarcie do Irkucka i przekazanie listu od cara Wielkiemu Księciu.

KORPANOW MIKOŁAJ

(w oryg. NICOLAS KORPANOFF)

→ STROGOW MICHAŁ

LOWSZYN ALEKSANDR

(w oryg. ALEKSANDR LEWCHINE)

(tylko w oryg. i tł. z XIX w.)

(1799-1879), Rosjanin, historyk, m.in. autor książki „Opis hord i stepów Kirgizów i Kazachów” , z której autor cytuje wypowiedź o słabej bojowości Kirgizów.

MAHOMET

(MUHAMMAD IBN ABD ALLĀH)

(ok. 570-632),. twórca islamu, organizator teokratycznego państwa arabskiego. Wspomina o nim autor.

OGAREW IWAN

(w oryg. OGAREFF)

Częściowo Mongoł, przez matkę pochodzenia azjatyckiego. Lubował się w podstępach, był przebiegły z natury, posługiwał się rozmaitymi przebraniami. Był okrutny i nie cofnąłby się przed rolą kata. W przeszłości był carskim oficerem, pułkownikiem. Bardzo inteligentny, niemożliwy do ujarzmienia i piekielnie ambitny. Nie cofał się przed niczym. Liczył około 40 lat, był wysoki, wielkogłowy, barczysty, o gęstych wąsach przechodzących w rude faworyty. Miał na sobie mundur bez oznak, przy boku szablę kawaleryjską, a w ręku nahajkę. Po zdegradowaniu go przez Wielkiego Księcia za intrygi został zesłany na Syberię. Po sześciu miesiącach pobytu na Syberii został ułaskawiony przez cara, po czym wrócił do Rosji. Następnie ponownie udał się na Syberię, doprowadzając wraz z chanem do wybuchu powstania przeciwko rosyjskiemu panowaniu w Azji. Wraz z chanem Feofarem powziął myśl zdobycia Irkucka i wzięcia do niewoli przebywającego tam Wielkiego Księcia. Po raz pierwszy spotkał M. Strogowa w czasie pobytu z Sangarą w Niżnym Nowogrodzie, gdzie podawał się za cygana, a następnie już po przekroczeniu Uralu w Iszymie, gdzie uderzył go knutem i odebrał mu konie. Po zdemaskowaniu Strogowa, doprowadził do jego „oślepienia”, odbierając mu list od cara do Wielkiego Księcia. Po dotarciu do Irkucka, podając się za kuriera carskiego, wkradł się w łaski Wielkiego Księcia, któremu okazał list od cara. Chcąc ułatwić Tatarom zdobycie Irkucka, przy ich pomocy spuścił do Angary ropę naftową eksploatowaną w pobliżu Irkucka, a następnie ją podpalił. Zginął w pojedynku z M. Strogowem.

PIGASOW MIKOŁAJ

(w oryg. NICOLAS PIGASSOF)

Rosjanin. Urzędnik pocztowy z Koływania na Syberii, gdzie obsługiwał telegraf. Był spokojny i flegmatyczny, obojętny na wszystko, co się dzieje na zewnątrz. Jego twarz budziła zaufanie. Strogow spotkał go po raz pierwszy w Koływaniu (a następnie za Tomskiem, gdy jechał kibitką ze swoim psem Serko w stronę Krasnojarska). Razem z M. Strogowem i Nadią pokonał Jenisej kibitką wypełnioną bukłakami po kumysie. W pobliżu Niżnieudyńska dostał się wraz z nimi do niewoli tatarskiej. Stanął w obronie Nadii znieważonej przez jednego z Tatarów, którego zastrzelił. Został za to skazany przez Tatarów na śmierć polegającą na zakopaniu go po głowę w ziemi (w drodze powrotnej do Europy M. Strogow postawił na jego grobie krzyż).

RAZIN STIEPAN TIMOFIEJEWICZ

(1630-1671), kozak doński. Przywódca powstania chłopsko-kozackiego w latach 1670-71. Po początkowych sukcesach został pobity przez oddziały rządowe, wzięty do niewoli i ścięty w Moskwie. Postać Razina zdobyła olbrzymią popularność wśród ludu rosyjskiego, co znalazło wyraz w licznych pieśniach i podaniach. Wspomina o nim autor.

ROSTOPCZIN FIODOR WASYLIEWICZ

(1765-1826), generał, wojskowy gubernator Moskwy, uważany za inicjatora podpalenia Moskwy, opanowanej przez wojska Napoleona. Wspomina o nim autor.

RUSSEL KILLOUGH HENRY

(właśc. HENRY PATRICE MARIE książę RUSSEL-KILLOUGH)

(zw. HENRY RUSSEL)

(1834-1909), syn Irlandczyka i Francuzki, urodzony w Tuluzie, pisarz, pireneista, podróżnik, przebywał m in. w Tomsku na Syberii, który w jego ocenie był jednym z najładniejszych miast świata. Z podróży w latach 1858-61 ukazała się relacja zatytułowana „16000 mil [ok. 65000 km] poprzez Azję i Oceanię” Wspomina o nim autor.

SANGARA

(w oryg. SANGARRE)

Była kobietą trzydziestoletnią, wysoką, smagłą, dobrze zbudowaną o wspaniałych oczach i złotych włosach. W przeszłości była zamieszana w bardzo poważną aferę, z której uratował ją I. Ogarew, za co była mu całkowicie oddana, szpiegując dla niego. Nie miała rodziny i ojczyzny. Razem z I. Ogarewem odbyła podróż z Niżnego Nowogrodu na Syberię, poszukując kuriera carskiego. Przyczyniła się do zdemaskowania M. Strogowa. Zginęła

w Irkucku w czasie próby dotarcia do przebywającego tam I. Ogarewa.

SARDANAPAL

Legendarny władca Asyrii. Prowadził luksusowe, pełne zbytku i rozkoszy życie. Wg starożytnych przekazów kazał podpalić swój pałac i zginął z całym dworem. Wspomina o nim autor.

STROGOW MARFA

Rosjanka. Mieszkała wraz z mężem Piotrem Strogowem w Omsku. Ich synem był Michał Strogow. Mimo podeszłego wieku zachowała wielką siłę ducha. Spotkała swojego syna w czasie jego podróży do Irkucka w rodzinnym mieście Omsku. W czasie pobytu w niewoli tatarskiej została przez I. Ogarewa skazana na chłostę knutem. Po „oślepieniu” jej syna, Michała Strogowa, który stanął w obronie matki, powróciła do Omska. W drodze powrotnej do Europy odwiedzili ją w Omsku jej syn, Nadia i Wasyl Fedor.

STROGOW MICHAŁ

(w oryg. MICHEL STROGOFF)

Pochodził z Syberii z Omska. Jego rodzinny dom stał nad brzegiem Irtyszu. Jego ojciec Piotr był myśliwym, zmarł 10 lat wcześniej, a matka Marfa mieszkała tam do chwili obecnej. Mając 14 lat, własnoręcznie zabił pierwszego niedźwiedzia. Był wytrzymały na mróz, upał, pragnienie i wszelkie trudy. Miał żelazne zdrowie i złote serce. W wieku 20 lat wstąpił do służby carskiej do korpusu carskich kurierów. Brał udział w misjach na Kaukaz i do Pietropawłowska na Kamczatce. W czasie gdy rozpoczyna się akcja powieści liczył 30 lat. Był wówczas wysokim i silnym mężczyzną, barczystym o potężnej piersi. Jego wspaniała głowa miała typowe cechy rasy kaukaskiej. Ręce i nogi przypominały dźwignie przeznaczone do wykonywania ciężkich prac. Na jego kwadratowej głowie o wysokim czole wiła się bujna czupryna, spadająca lokami kiedy ją nakrywał moskiewskim kaszkietem. Miał ciemnoniebieskie oczy o szczerym spojrzeniu, duży nos o szerokich nozdrzach, symetryczne usta o wydatnych wargach. Był człowiekiem zdecydowanym, potrafiącym dokonać szybkiego wyboru. Posiadał stopień kapitana. W chwili gdy car zlecił mu misję dotarcia do Irkucka miał na sobie elegancki mundur przypominający mundury oficerskie strzelców konnych, wysokie buty, ostrogi, półobcisłe spodnie, płaszcz obszyty futrem, na jego szerokiej piersi błyszczał krzyż i sporo odznaczeń. Otrzymał list od cara, który miał dostarczyć Wielkiemu Księciu przebywającemu w Irkucku. Podróż na Syberię odbył pod nazwiskiem Mikołaja Korpanowa, kupca z Irkucka. Rozpoczął ją w dniu 16 lipca, a zakończył 6 listopada. Ubrany był wówczas w zwykły rosyjski ubiór, dopasowany kaftan, tradycyjny chłopski pas, szerokie spodnie i wysokie buty. Miał worek podróżny. Pod pasem nosił rewolwer, a w kieszeni kordelas. Podróż do Irkucka odbył etapami. Z Moskwy do Niżnego Nowogrodu dojechał koleją. W czasie przejazdu poznał Nadię Fedor, z którą potem kontynuował podróż, podając się za jej brata, a także H. Blounta i A. Joliveta. Z Niżnego Nowogrodu do Permu dostał się rzekami Wołgą i Kamą parowcem „Kaukaz”. Był już wówczas poszukiwany przez Iwana Ogarewa, podającego się wtedy za Cygana. Odcinek z Permu do Jekaterynburga przez Ural pokonał z Nadią i woźnicą pojazdem konnym tzw. tarantasem. W czasie przekraczania Uralu zabił niedźwiedzia. Po dotarciu do Iszymu został znieważony przez nieznanego mu mężczyznę (Iwana Ogarewa), który uderzył go nahajką w twarz, a następnie odebrał mu zamówione konie. W czasie przeprawy przez Irtysz został ugodzony przez Tatarów dzidą. Uciekając przed Tatarami, dotarł do Obu, który pokonał wpław. Gdy dotarł do Koływania, został wzięty do niewoli. W Koływaniu spotkał M. Pigasowa. Dalszą podróż w stronę Irkucka odbył wraz z jeńcami, w tym swoją matką i Nadią. W czasie drogi stanął w obronie matki. Uderzył knutem Ogarewa, zostając tym samym zdemaskowany. Po dotarciu do Tomska na rozkaz chana Feofara został skazany na oślepienie (faktycznie jednak nie utracił wzroku). Dalszą drogę w stronę Bajkału i Irkucka odbył z Nadią i M. Pigasowem, z którymi razem pokonał Jenisej kibitką wypakowaną pustymi bukłakami po kumysie. Po dotarciu do Bajkału spłynął wraz z Nadią tratwą, a następnie na krze do Irkucka, gdzie spotkał I. Ogarewa, którego zabił w pojedynku. Po zakończeniu swojej misji w Irkucku, w miejscowym soborze, poślubił Nadię Fedor. Następnie razem z nią i jej ojcem powrócił do Europy, odwiedzając po drodze swoją matkę przebywającą w Omsku. W podróży na Syberię towarzyszyli mu na różnych jej odcinkach H. Blount i A. Jolivet, którym udzielił pomocy w trakcie przekraczania Uralu. W uznaniu zasług został przez cara odznaczony Krzyżem Św. Jerzego.

STROGOW PIOTR

Nieżyjący ojciec Michała Strogowa. Z zawodu był myśliwym. Upolował ponad 40 niedźwiedzi. Mieszkał w Omsku.

SZAMIL

(ok. 1798-1871), dowodził ludami Kaukazu w walce z Rosją. W 1834 r. został ogłoszony immamem, duchowym i świeckim przywódcą powstania. Na jego czele stał do 1859 r. Po upadku powstania został zesłany do Kaługi. Zmarł w Medynie.

SZEKSPIR WILLIAM,

(właśc. SHAKESPEARE)

(1564-1616), wspaniały angielski dramaturg, poeta i aktor. Wspomina o nim autor.

ŚWIĘTA TEODOZJA

(właśc. ŚWIĘTY TEODOZY, [błąd Verne’a i tłumacza])

(1009-1074), Rusin, kanonizowany w 1108 r. Jako młodzieniec zamieszkał u boku pustelnika Antoniego w Kijowie. W 1057 r. został ihumenem monasteru Kijowsko-Pieczerskiego. Wspomina o nim autor, wymieniając Ławrę Pieczerską w Kijowie.

TAMERLAN

→ TIMUR

TIMUR

(także TAMERLAN)

(1336-1405), władca środkowoazjatycki. Twórca państwa ze stolicą w Samarkandzie. Przeprowadził niszczycielskie najazdy na państwa ościenne, m.in. Złotą Ordę, imperium osmańskie, sułtanat delhijski. Wspomina o nim autor.

TURGIENIEW IWAN SIERGIEJEWICZ

(1818-1883), pisarz rosyjski, jeden z głównych przedstawicieli rosyjskiego realizmu. Znaczną część życia spędził poza Rosją, głównie we Francji i Niemczech. Napisał m.in. powieści „Ojcowie i dzieci”, „Szlacheckie gniazdo”, cykl opowiadań, zapiski myśliwego i inne. Wspomina o nim autor.

VERNET HORACY

(1789-1863), malarz francuski. Malował liczne kompozycje batalistyczne poświęcone dziejom wojen napoleońskich. Wspomina o nim autor.

WORONCOW

(w oryg. VORANZOFF)

Rosjanin, generał. Wspólnie z Wielkim Księciem kierował obroną Irkucka przed atakiem wojsk tatarskich.

[bez imienia i nazwiska]

Chanowie Kokandu i Kunduzu. Dołączyli do wojsk chana Feofara i razem z nim podjęli próbę opanowania Syberii. Byli świadkami „oślepienia” M. Strogowa.

[bez imienia i nazwiska]

Dwaj przewoźnicy, Rosjanie. Obsługiwali prom na Irtyszu w trakcie gdy przeprawiali się przez niego M. Strogow i Nadia Fedor. Zginęli w czasie napadu Tatarów.

[bez imienia i nazwiska]

Grupa Cyganek. Przebywały na dworze chana Feofara wraz z Sangarą. Zajmowały się szpiegowaniem dla Iwana Ogarewa, a także tańczyły.

[bez imienia i nazwiska]

Grupa Tatarów. Zaatakowali prom, którym przeprawiali się przez Irtysz M. Strogow i N. Fedor, zabijając przewoźników i prawdopodobnie woźnicę. Wzięli do niewoli Nadię.

[bez imienia i nazwiska]

Młody Cygan. Liczył najwyżej 15 lat. Wraz z grupą Cyganek, brał udział w przedstawieniu poprzedzającym „egzekucję” dokonaną na Strogowie. W trakcie tego przedstawienia śpiewał i grał na instrumencie zwanym dutarą.

[bez imienia i nazwiska]

Mnisi. Pochodzili z północnej części Rosji. Odziani byli w płócienne szaty, na głowie mieli kaptury. Trzy miesiące wcześniej opuścili Archangielsk.

[bez imienia i nazwiska]

Oddział około 50 jeźdźców uzbeckich z Omska. Byli dobrze zbudowani, wzrostu wyższego niż średni o twardych, dzikich rysach. Mieli na głowach kołpaki z czarnych baranków, a na nogach żółte buty w wysokich obcasach z zakrzywionymi do góry czubkami. Ubrani byli w kubraki z perkalu podbitego bawełną, spięte skórzanym pasem ozdobionym siutaszem. Ich uzbrojenie składało się z obronnej tarczy oraz z krzywej szabli i długiego kordelasa oraz karabinu skałkowego wiszącego u łęku siodła. Ich ramiona okrywał jaskrawy płaszcz z wojłoku. Uciekając przed nimi w stronę Obu, M. Strogow zastrzelił jednego z ich oficerów.

[bez imienia i nazwiska]

Pasażerowie tratwy, którą M. Strogow spłynął wzdłuż Bajkału, a następnie Angarą w pobliże Irkucka. Oprócz Nadii, A. Joliveta, H. Blounta, starego bajkalskiego marynarza i kilku muzyków obsługujących tratwę, na tratwie znajdowało się kilku chłopów, kilku pielgrzymów, kilku mnichów i jeden pop. Jeden z pielgrzymów pochodził z Ukrainy, drugi znad Morza Żółtego, a trzeci z fińskich guberni (ten ostatni był bardzo leciwy).

[bez imienia i nazwiska]

Pers. Podróżował koleją tym samym pociągiem, którym do Niżnego Nowogrodu jechał M. Strogow. Ubrany w charakterystyczną czapę i brunatną szatę.

[bez imienia i nazwiska]

Pierwsza z żon chana Feofara. Była pochodzenia perskiego. Odznaczała się niezwykłą urodą. Wbrew mahometańskiemu zwyczajowi miała odsłoniętą twarz. Jej włosy splecione w cztery warkocze spływały na olśniewająco białe ramiona. Nosiła na sobie liczne klejnoty o wartości milionów rubli.

[bez imienia i nazwiska]

Prezes gildii kupieckiej [przełożony cechu] w Irkucku. Brał udział w naradzie z udziałem Wielkiego Księcia poświęconej obronie Irkucka.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, adiutant Wielkiego Księcia. Towarzyszył mu w czasie jego pobytu w Irkucku.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, generał-gubernator Irkucka. W jego pałacu odbyła się narada poświęcona obronie Irkucka.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, generał, gubernator Niżnego Nowogrodu. Po dotarciu do N. Nowogrodu M. Strogowa, wydał rozporządzenie zabraniające rosyjskim podróżnym opuszczać gubernię, a zarazem nakazujące wszystkim obcoplemieńcom pochodzącym z Azji opuścić ją w ciągu 24 godzin.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, generał, gubernator Omska. Kierował obroną miasta w czasie ataku Tatarów.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, poczmistrz z Iszymu. Sybirak z krwi i kości, był świadkiem uderzenia nahajką na stacji kolejowej w Iszymie M. Strogowa przez przybyłego tam podróżnego (tj. I. Ogarewa).

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, poczmistrz z Omska. W czasie pobytu w tym mieście M. Strogow zwrócił się do niego o sprzedanie mu wozu.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, pop. Był to zwyczajny duchowny ze wsi. Ubrany był nędznie. Po dopłynięciu tratwą w pobliże Irkucka prawdopodobnie zginął z innymi pasażerami.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, naczelnik policji moskiewskiej. Generał. Złożył carowi informację dotyczącą Iwana Ogarewa.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, naczelnik policji w Irkucku. Brał udział w naradzie z udziałem Wielkiego Księcia poświęconej obronie Irkucka przed Tatarami. Zarekomendował Wielkiemu Księciu oddział złożony z zesłańców pod dowództwem Wasyla Fedora.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanin, naczelnik policji w Niżnym Nowogrodzie. Odczytał rozporządzenie generał-gubernatora N. Nowogrodu na głównym placu miasta. Udzielił specjalnego pozwolenia, tzw. podorożnej, M. Strogowowi i N. Fedor, umożliwiającego im dalszą podróż na Syberią.

[bez imienia i nazwiska]

Rosjanka, kobieta z dziećmi z okolic Baraby. Towarzyszyła starcowi, który poinformował Strogowa o przejściu oddziałów Tatarskich przez równiny ciągnące się za Barabą. Otrzymała od M. Strogowa 25 rubli.

[bez imienia i nazwiska]

Starszy Ulemów (przełożony duchownych muzułmańskich). Odczytał M. Strogowowi fragment Koranu zakończony słowami „i nie ujrzy już rzeczy tej ziemi”, co oznaczało skazanie go na „oślepienie”.

[bez imienia i nazwiska]

Stary bajkalski marynarz, Rosjanin. Człowiek sześćdziesięciopięcioletni, ogorzały od wiatrów jeziora. Biała bardzo gęsta broda spływała mu na pierś. Na głowie miał futrzaną czapkę. Twarz wyrażała powagę i surowość. Szeroka i długa opończa ściśnięta w pasie spadała mu aż do pięt. Kierowaną przez niego tratwą M. Strogow, Nadia i kilku innych pasażerów dopłynęło wzdłuż Bajkału do Angary, a następnie w pobliże Irkucka. Prawdopodobnie zginął w czasie napadu Tatarów. W rejsie pomagało mu kilku potężnych mużyków.

[bez imienia i nazwiska]

Starzec z okolic Baraby. Poinformował M. Strogowa o przejściu oddziału Tatarów przez równiny ciągnące się za Barabą.

[bez imienia i nazwiska]

Sybirak (mużyk [rosyjski chłop]). Uratował Strogowa po zranieniu go dzidą przez Tatarów w czasie przeprawy przez Irtysz. Zaniósł go do swojej chaty, w której przez trzy dni się nim opiekował, a następnie zaprowadził go do Omska, gdzie M. Strogow spotkał swoją matkę.

[bez imienia i nazwiska]

Tatar. Znieważył Nadię w czasie pobytu w Szybarlinskoje za Jenisejem, za co został zastrzelony przez Pigasowa.

[bez imienia i nazwiska]

Tatar. Uderzył Marfę w obozie Tatarów, gdy Michał Strogow rzucił się aby nie pozwolić na jej uderzenie.

[bez imienia i nazwiska]

Tatarski oficer z Omska. Zaprowadził matkę M. Strogowa do I. Ogarewa.

[bez imienia i nazwiska]

Urzędnicy na dworze chana Feofara. Byli to: główny koniuszy, wielki sokolnik, kuszbek – strażnik pieczęci królewskiej, top-czi-basza – wielki mistrz artylerii, chodża – naczelnik rady, przełożony Ulemów, sędzia, główny astrolog. Podróżowali po Syberii z dworem chana Feofara, w trakcie podjętej przez niego próby podbicia Syberii.

[bez imienia i nazwiska]

Wielki Książę, brat cara. Mógł nim być Mikołaj Mikołajewicz Romanow (1831-1891), głównodowodzący armii rosyjskiej w wojnie z Turcją lub Michał Mikołajewicz Romanow (1832-1909), generał-gubernator Kaukazu. Udał się w podróż na Syberię, docierając do Nikołajewska nad Morzem Ochockim. W drodze powrotnej dotarł do Irkucka, gdzie był zmuszony zatrzymać się z uwagi na bunt Tatarów. Był człowiekiem zdecydowanym a zarazem nerwowym. Za intrygi zdegradował Ogarewa, którego nie znał osobiście. Ułaskawił W. Fedora i grupę zesłańców, którzy stworzyli oddział walczący z Tatarami. Kierował obroną Irkucka w czasie inwazji Tatarów. Wziął udział w ceremonii ślubnej M. Strogowa i Nadii.

[bez imienia i nazwiska]

Wielki marszałek dworu. Kierował balem, jaki odbywał się w Pałacu Nowym w Moskwie.

[bez imienia i nazwiska]

Woźnica (jamszczyk). Dowiózł M. Strogowa oraz Nadię ze stacji pocztowej w Iszymie do przeprawy na Irtyszu. Prawdopodobnie zginął w czasie przeprawy.

[bez imienia i nazwiska]

Woźnica (jamszczyk) M. Strogowa i Nadii. Był Sybirakiem, miał długie włosy, równo obcięte nad czołem. Nosił kapelusz o podniesionym rondzie, czerwony pas, szamerowaną kapotę z guzikami z godłem carskim. Został wynajęty przez M. Strogowa w Permie i dowiózł go przez Ural do Jekaterynburga pojazdem zwanym tarantas. W czasie jazdy zwracał się bardzo czule do swoich koni nazywając je turkaweczkami, braciszkami itp., a gdy zwalniały kroku, nazywał je ślimakami, żółwiami i groził im, że obedrze je ze skóry.

[bez imienia i nazwiska]

Woźnica H. Blounta i A. Joliveta. Dostojny Rosjanin o poczciwym obliczu. Zobowiązał się dowieźć H. Blounta i A. Joliveta z Permu do Jekaterynburga pojazdem zwanym telega. W czasie burzy na Uralu, po pęknięciu telegi zostawił ich samych w górach, odjeżdżając z przednią częścią pojazdu. Pomimo tego w czasie spotkania w Jekaterynburgu domagał się od nich napiwku.

[bez imienia i nazwiska]

Wysoki Tatar. Na rozkaz chana Feofara „oślepił” M. Strogowa przesuwając przed jego oczami rozpaloną szablę wyciągniętą z płonących głowni.

[bez imienia i nazwiska]

Zastępca chana Kunduzu. Jego oddziały ułatwiły chanowi Feofarowi pokonanie Jeniseju, spuszczając na tę rzekę flotyllę łodzi. Do jego niewoli w pobliżu Niżnieudynska dostali się M. Strogow, Nadia i M. Pigasow.

[bez imienia i nazwiska]

Żyd. Podróżował tym samym pociągiem, którym do Niżnego Nowogrodu jechał M. Strogow.