Dramat w przestworzach
(Un drame dans les airs)
Źródło opracowania: Dramat w przestworzach, tł. Barbara Supernat
Polskie Towarzystwo Juliusza Verne’a, Ruda Śląska 2001
Ilustracje: E. Bayard
ANDREANI PAOLO (hrabia)
(1763-1823), włoski aeronauta, podróżnik, naukowiec. Jako pierwszy odbył lot balonem poza granicami Francji, w okolicach Milanu, w dniu 25 lutego 1784 roku. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
ANDRÉOLI PASQUALE GIOVANNI
(1772-1837), włoski naukowiec i aeronauta, który przeżył katastrofę w balonie 8 października 1804 roku (niektóre źródła podają datę 8.10.1803), podróżując razem z Zambeccarim. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
ARCHYTAS Z TARENTU
(428-365 p.n.e.), grecki matematyk, fizyk, astronom zajmował się także mechaniką, podobno zbudował tekturowego ptaka, który przeleciał aż do południowych Włoch.
ARBELET DES GRANGES
(właśc. dwie osoby: ARBELET ANTOINE i → DESGRANGES)
(błąd Verne’a, powtórzony w polskim tł.)
(1750?-1800), Francuz, aeronauta. Wraz z Desgrandesem i Chalifourem wzniósł się dwukrotnie balonem w Bordeaux, w czerwcu i lipcu 1784 roku. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
ARLANDES FRANÇOIS LAURENT (de, markiz)
(1742-1809), Francuz, jeden z pierwszych aeronautów. Pierwszy raz wzniósł się w powietrze balonem (montgolfierem) 21 listopada 1783 roku, razem z Rozierem. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BARRAL JEAN AUGUSTIN
(1819-1884), francuski profesor chemii. W 1850 roku wzniósł się (razem z Jacquesem Bixio) na wysokość 7093 m, gdzie badał kryształki lodu w chmurach i oznaczył temperaturę (-39°C). Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BIOT JEAN BAPTISTE
(1774-1862), francuski fizyk, matematyk i astronom. W 1804 wraz z Josephem Gay-Lussacem wzniósł się w balonie na wysokość pięciu kilometrów w celu przeprowadzenia badań nad atmosferą Ziemi. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BITTORF
(1780?-1812), aeronauta niemiecki, zginął razem z żoną w Mannheim 17 lipca 1812 roku. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BIXIO JACQUES ALEXANDER
(1810?-1860), francuski naukowiec i aeronauta. Razem z Jeanem Barralem wzniósł się balonem na wysokość 7093 m, gdzie badał kryształki lodu w chmurach i oznaczył temperaturę (-39°C). Wynalazca, który dokonał wielu eksperymentów naukowych na wysokościach. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BLANCHARD JEAN-PIERRE FRANÇOIS
(1753-1809), francuski pilot balonowy. W roku 1785 przeleciał nad cieśniną La Manche (z J. Jeffriesem), przewożąc pierwszą pocztę drogą lotniczą; w roku 1789 – nad Warszawą, a w roku 1785 zademonstrował użycie spadochronu (opuścił psa). Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BLANCHARD MARIE SOPHIE
(1778-1819), francuska aeronautka, druga żona Jean-Pierre’a Blancharda. Zginęła w katastrofie balonu. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BREDIN
Francuski mechanik, towarzysz księdza Miolana w podróży balonem (która nie doszła do skutku), nazywany żartobliwie Gredinem (Łajdak). Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
BRIOSCHI CARLO
(1782-1833), włoski astronom i dyrektor obserwatorium w Neapolu; aeronauta, który odbył wraz Pascalem Andreolim odbył w 1808 roku lot balonem. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
CHARLES JACQUES ALEXANDRE CESAR
(1746-1823), francuski fizyk, chemik wynalazca; pierwszy zastosował napełnianie balonów (tzw. szalierów) wodorem. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
COKING
(właśc. ROBERT COCKING)
(1776-1837), angielski akwarelista, naukowiec-amator. Był pierwszą ofiarą skoku ze spadochronem, co stało się 17 lipca 1837 roku. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
COMARIEU MARIE JOSEPHINE, MARKIZA DE MONTALEMBERT
W roku 1784, razem z hrabiną de Montalembert, hrabiną de Podenas i panną de Lagarde towarzyszyła markizowi Montalembertowi, swemu mężowi, w locie balonem. Start miał miejsce w Faubourg Saint-Antoine (stara dzielnica Paryża), w obecności wielu wiwatujących ludzi. Balon uniósł się powoli zaledwie na kilka metrów, lecz markiz uważał to za wielki sukces. Wspomina o niej młody uczestnik podróży balonem.
COUTELLE JEAN MARIE JOSEPH
(1748-1835), francuski fizyk, kapitan armii (później pułkownik), dowódca kompanii balonowej (aerostierów) w armii generała Jourdana, która obserwowała ruchy armii austriackiej, m.in. w bitwie pod Fleurus (Belgia). Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
DAMPIERRE (de, hrabia)
Mieszkaniec Lyonu, jeden ze sponsorów ogromnego balonu „Le Flesselle” (23 tys. m3), który odbył 19 stycznia 1784 roku (w oryg. 15 stycznia) lot balonem, jako jeden z 5 pasażerów. Balonem dowodzili Joseph Montgolfier i Pilâtre de Rozier, a pozostałymi pasażerami byli: książę de Ligne, hrabia de Laurencin i hrabia La Porte d'Anglefort. W ostatniej chwili do kosza wskoczył Fontaine, młody kupiec lyoński, który stał się pierwszym „pasażerem na gapę” baloniarstwa. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
DESGRANGES
(w oryg. i w tł. polskim występuje jako drugi człon jednego nazwiska)
Towarzysz Antoine’a Arbeleta w czasie dwóch wzniesień balonem w czerwcu i lipcu 1784 roku w Bordeaux. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
EMPEDOKLES z AGRYGENTU (z AKRAGAS)
(483-423 p.n.e.), grecki filozof, polityk, lekarz, poeta; kontynuator tradycji jońskiej filozofii przyrody; głosił teorię 4 elementów: ognia, powietrza, ziemi i wody; za zasadę jednoczącą te elementy i scalającą byt przyjął miłość, która, walcząc z nienawiścią, wywołuje cykliczne przemiany. Wg podania miał pod postacią ognistej łuny rozpłynąć się w niebie. Tak kazał się nazywać młody pasażer balonu.
FAETON
Z mitologii greckiej: syn Heliosa, boga tarczy słonecznej; za zgodą ojca poprowadził jego rydwan słoneczny, zbaczając jednak z wyznaczonego szlaku na sklepieniu niebios; Zeus, obawiając się, że Ziemia spłonie, raził Faetona piorunem i strącił na Ziemię.
FONTAINE
Młody kupiec lyoński, który w ostatniej chwili wskoczył do kosza balonu stając się pierwszym „pasażerem na gapę” baloniarstwa. Był to ogromny balon „Le Flesselle” (23 tys. m3), który odbył 19 stycznia 1784 roku (w oryg. 15 stycznia). Wzleciał w powietrze, mając w koszu 7 ludzi. Balonem dowodzili Joseph Montgolfier i Pilâtre de Rozier, a pasażerami byli: książę de Ligne, hrabia de Dampierre, hrabia de Laurencin i hrabia La Porte d'Anglefort. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
FRANKLIN BENJAMIN
(1706-1790), amerykański polityk, przyrodnik, filozof, wynalazca, współtwórca Stanów Zjednoczonych. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
GALE GEORGE BURCHER
(1794-1850), Anglik, porucznik Royal Navy, aktor, aeronauta. Zginął podczas próby lotu w Bordeaux, w dniu 8 sierpnia 1850 roku. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
GARNERIN ANDRÉ JACQUES
(1769-1823), francuski pilot balonowy i pierwszy spadochroniarz na świecie (1797). W 1794 zastosował po raz pierwszy balon do obserwacji pola walki, a w 1803 wykonał balonem przelot długości 300 km. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
GAY-LUSSAC JOSEPH LOUIS
(1778-1850), francuski chemik i fizyk, profesor na Sorbonie i w Szkole Politechnicznej. Znany przede wszystkim jako twórca praw dotyczących rozszerzalności, rozprężliwości cieplnej i objętości gazów (1802) oraz rozszerzalności i parowaniu cieczy (1816). Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
GODARD EUGÈNE
(1827-1890), jeden z pionierów baloniarstwa we Francji. W czasie wojny francusko-pruskiej (1870-1871) zbudował szereg balonów, którymi można było wywozić ludzi i pocztę z oblężonego Paryża. Wspomina o nim autor.
GREEN CHARLES
(1785-1864), angielski aeronauta, odbył ponad 500 lotów. Wspomina o nim autor.
GROSETTI
(właśc. GAETANO GRASSETTI (doktor)
(???), włoski aeronauta, doktor z Rzymu, który przeżył katastrofę w balonie 8 października 1804 roku (niektóre źródła podają datę: 8.10.1803), podróżując razem z Zambeccarim i Andreolim. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
GUYTON DE MORVEAU LOUIS BERNARD
(1737-1816), francuski chemik i polityk. Postanowił za pomocą wioseł oraz steru nadawać ruch balonowi. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
HARRIS THOMAS
(1800-1824), angielski aeronauta, zginął w dniu 24 maja 1824 roku. W czasie lotu, razem ze swoją narzeczoną, 18-letnią panną Stokes, klapa balonu nie zamknęła się i balon zaczął spadać w dół. Thomas wyrzucił wszystko, nawet swoje ubranie, a następnie wyskoczył z balonu przed uderzeniem, tym samym ratując swoją narzeczoną od śmierci. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
HEROSTRATES
(IV w. p.n.e.), szewc z Efezu, który by zdobyć sławę, podpalił w 356 r. p.n.e. świątynię Artemidy w Efezie, jeden z siedmiu cudów świata; potocznie: człowiek zdobywający sławę przez zbrodnię.
IKAR
Syn Dedala, uciekając z ojcem, mając do pomocy skrzydła zrobione z piór i wosku, zbliżył się zbytnio do słońca; wosk się roztopił i Ikar spadł do morza. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
JANNINET
(właśc. JANINET)
Towarzysz księdza Miolana w podróży balonem (która nie doszła do skutku), nazywany żartobliwie Jeanem Minetem (Jan Kotek). Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
JEFFERIES
(właśc. JOHN JEFFRIES)
(1745-1819), angielski fizyk, badacz i lekarz wojskowy, który 7 stycznia 1785 r. przeleciał razem z Blanchardem nad Kanałem La Mache. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
JOURDAN JEAN BAPTISTE
(1762-1833), generał Wielkiej Rewolucji Francuskiej 1789-99, od 1804 marszałek Francji. Dowodził armią francuską, która pokonała Austriaków w bitwie pod Fleurus, gdzie korzystano z usług kompanii balonowej. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
JULIEN
(właśc. PIERRE M. JULLIEN)
(1814-1870), francuski wynalazca, zegarmistrz. W latach 1851-52 roku narysował i wykonał model balonu „Le Precurseur”, o podłużnym kształcie (rybim), napędzanym dwoma śrubami, który zademonstrował z sukcesem na Hipodromie w Paryżu 10 listopada 1852. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
KSIĄŻĘ CHARTRES
→ LUDWIK FILIP II JÓZEF ORLEAŃSKI, KSIĄŻĘ DE CHARTRES
KSIĄŻĘ BRUNSZWIKU
→ WILHELM z BRUNSZWIKU FRÉDÉRIC AUGUSTE
LA GARDE (de, panna)
(właśc. LAGARDE)
W roku 1784, razem z markizą, żoną generała Montalemberta, hrabiną de Montalembert i hrabiną de Podenas towarzyszyła markizowi Montalembertowi w locie balonem. Start miał miejsce w Faubourg Saint-Antoine (stara dzielnica Paryża), w obecności wielu wiwatujących ludzi. Balon uniósł się powoli zaledwie na kilka metrów, lecz markiz uważał to za wielki sukces. Wspomina o niej młody uczestnik podróży balonem.
LAURENCIN (de, hrabia)
Mieszkaniec Lyonu, jeden ze sponsorów ogromnego balonu „Le Flesselle” (23 tys. m3), który odbył 19 stycznia 1784 roku (w oryg. 15 stycznia) lot balonem, jako jeden z 5 pasażerów. Balonem dowodzili Joseph Montgolfier i Pilâtre de Rozier, a pozostałymi pasażerami byli: książę de Ligne, hrabia de Dampierre i hrabia La Porte d'Anglefort. W ostatniej chwili do kosza wskoczył Fontaine, młody kupiec lyoński, który stał się pierwszym „pasażerem na gapę” baloniarstwa. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
LUDWIK XIV
(1638-1715), z dynastii Burbonów, król Francji od 1643 r. Zabronił Arlandesowi i Rozierowi dokonania pierwszego lotu balonem, przydzielając go skazanym na śmierć więźniom. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
LUDWIK FILIP II JÓZEF ORLEAŃSKI, KSIĄŻĘ CHARTRES
(1747-1793), francuski książę, polityk, wolnomularz, ojciec króla Ludwika Filipa I. Zgilotynowany podczas Rewolucji w 1793. Podczas lotu balonem (wraz z Robertem i Hullenem), w dniu 15 lipca 1784 roku, wykazał się wielką rozwagą. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
LUYNES (de)
Drugi pilot balonu „Le Suffren”, w którym, razem z Custardem de Massy i R.P. Mouchelem wzniósł się w powietrze w Nantes, 14 czerwca 1784 roku. Balon osiągnął wysokość 3500 m i przeleciał 36 km. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
MIOLAN
Ksiądz, którego wyprawa powietrzna nie doszła do skutku (ponieważ nie potrafiono napełnić balonu gorącym powietrzem), wystawiając go tym samym na pośmiewisko; nazywano go żartobliwie Miaulant (Miauczek). Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
MONTALEMBERT MARC RENÉ (de, markiz)
(1714-1800), francuski generał, twórca tzw. fortyfikacji poligonalnej; uczestnik wojny siedmioletniej (1756-63); ogłosił koncepcję fortyfikacji o charakterze wysuniętych na przedpole pierścieni fortów, utrudniających bezpośredni atak na główną twierdzę. W roku 1784, mając 70 lat, razem z markizą, swoją żoną, hrabiną de Montalembert, hrabiną de Podenas i panną de Lagarde odważył się na lot balonem. Start miał miejsce w Faubourg Saint-Antoine (stara dzielnica Paryża), w obecności wielu wiwatujących ludzi. Balon uniósł się powoli zaledwie na kilka metrów, lecz markiz uważał to za wielki sukces. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
MONTALEMBERT (markiza)
→ COMARIEU MARIE JOSEPHINE, MARKIZA DE MONTALEMBERT
MONTALEMBERT (de, hrabina)
W roku 1784, razem z markizą, żoną generała Montalemberta, hrabiną de Podenas i panną de Lagarde towarzyszyła markizowi Montalembertowi w locie balonem. Start miał miejsce w Faubourg Saint-Antoine (stara dzielnica Paryża), w obecności wielu wiwatujących ludzi. Balon uniósł się powoli zaledwie na kilka metrów, lecz markiz uważał to za wielki sukces. Wspomina o niej młody uczestnik podróży balonem.
MONTGOLFIER (bracia)
Joseph Michel (1740-1810) i Jacques Etienne (1745-1791) – francuscy przemysłowcy, wynalazcy, członkowie francuskiej Akademii Nauk; 4 czerwca 1783 roku, w Annonay, przeprowadzili pierwszy udany lot balonu z papieru i płótna, wypełnionego nagrzanym powietrzem; 19 września 1783 roku w Wersalu wypuścili balon z owcą, kaczką i kogutem; w roku 1792 skonstruowali taran hydrauliczny. Wspomina o nich młody uczestnik podróży balonem.
MORLOT ANTOINE
(1766-1809), francuski generał dywizji piechoty, uczestnik bitwy pod Fleurus. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
MOSMENT
Francuski aeronauta, który podczas lotu w Lille, w dniu 7 kwietnia 1806, spadł z platformy (zastępującej gondolę). Znaleziono go dopiero nazajutrz, martwego, na pół zagrzebane w piasku. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
NAPOLEON I BONAPARTE
(1769-1821), cesarz Francuzów 1804-14 i 1815, król Włoch 1805-14, wybitny francuski wódz i polityk. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
OLIVARI
(1770-1802), włoski aeronauta, zginął w Orleanie 25 listopada 1802 r. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
PILÂTRE DES ROSIERS
(właśc. JEAN FRANÇOIS PILÂTRE DE ROZIER)
(1756-1785), francuski fizyk i aeronauta. W roku 1783 dokonał pierwszego lotu balonem wolnym nad Paryżem (z pasażerem, markizem F. d’Arlandes’em); zginął w katastrofie balonu podczas próby przelotu nad Kanałem La Manche. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
PETIN JUSQUE LA (ERNEST)
(1812-1878), zaproponował zbudowanie aerostatu złożonego z 4 balonów i poziomych żagli. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
PODENAS (de, hrabina)
W roku 1784, razem z markizą, żoną generała Montalemberta, hrabiną de Montalembert i panną de Lagarde towarzyszyła markizowi Montalembertowi w locie balonem. Start miał miejsce w Faubourg Saint-Antoine (stara dzielnica Paryża), w obecności wielu wiwatujących ludzi. Balon uniósł się powoli zaledwie na kilka metrów, lecz markiz uważał to za wielki sukces. Wspomina o niej młody uczestnik podróży balonem.
POITEVIN EUGÈNE
(1790-1858), francuski aeronauta. Wspomina o nim autor.
ROMAIN LOUIS PIERRE-ANGE
(1760-1785), Francuz, pierwszy pasażer balonu, który zginął razem z Pilâtre’em des Rozierem w podróży balonem z Boulogne, 15 czerwca 1785 roku. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
SADLER WINDHAM WILLIAM
(1796-1824), angielski inżynier; aeronauta, 29 września 1824 roku w w locie z Bolton do Blackburn (w oryg.: w Bostonie) kosz uderzył w komin, a Sadler upadł z dużej wysokości na ziemię i zabił się. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
VERNE JULES
Narrator, który odbył podróż balonem z Frankfurtu do Hardejvik w towarzystwie młodego szaleńca.
WILHELM z BRUNSZWIKU FRÉDÉRIC AUGUSTE (książę)
(1806-1884), książę Brunszwiku w latach 1830-1884, uczestnik wojny francusko-pruskiej. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
ZAMBECARRI FRANCESCO (hrabia)
(właśc. FRANCESCO ZAMBECCARI)
(1752-1812), oficer włoskiej Marynarki Wojennej, aeronauta, podróżnik, który przeżył katastrofę w balonie 8 października 1804 roku (niektóre źródła podają datę 8.10.1803), ale zginął podczas lotu w 1812 roku. W dniu 25 listopada 1783 roku dokonał pierwszego wzlotu balonem w Anglii. Wspomina o nim młody uczestnik podróży balonem.
[bez imienia i nazwiska]
Niespodziewany towarzysz Julesa Verne’a w podniebnej podróży, każący się nazywać Herostratesem lub Empedoklesem. Szaleniec zapalony w podróżach powietrznych. Był to człowiek w wieku około trzydziestu lat, skromnie ubrany. Jego surowe rysy zdradzały nieokiełznaną energię, wzrok miał zachłanny. Wydawał się mocno uniesiony wyprawami balonem. Miał nerwowe przysposobienie i bladą twarz. Jules Verne widywał go często podczas swoich lotów w różnych miastach Niemiec; był to wytrwały widz lotów powietrznych. Ogarnięty szaleństwem, spowodował upadek balonu, a sam zginął w przestworzach.
[bez imienia i nazwiska]
Holender, wieśniak, w którego domu przebywał narrator po wypadku balonu.