Inwazja morza

(L’Invasion de la mer)

Źródło opracowania: Morze na Saharze, tł. Romana Simonson

„Nowe Wydawnictwo”, Warszawa 1934

Ilustracje: L. Benett

ACHILLES

(tylko w oryg.)

Grek, bohater „Iliady” Homera, najdzielniejszy z Greków pod Troją. Syn Peleusa (dlatego zwany Pelidą) i Tetydy. Matka uodporniła jego ciało na rany, z wyjątkiem pięty („pięta Achillesa”), zginął ugodzony w nią przez Parysa. Wspomina o nim porucznik Villette.

ACHMET

(w oryg. AHMET)

Tuareg. Brał udział w spisku mającym na celu uwolnienie Hadżara. Prawdopodobnie zginął wraz z nim i jego bandą pod falami wdzierającego się na Saharę morza.

ALEKSANDER III WIELKI

(zw. MACEDOŃSKIM)

(tylko w oryg.)

(356-523 p.n.e.), król Macedonii z dynastii Argeadów. Jest powszechnie uznawany za wybitnego stratega i jednego z największych zdobywców w historii ludzkości. Wspomina o nim porucznik Villette.

ARGONAUCI

W mitologii greckiej 50 bohaterów greckich (m.in. Herakles, Tezeusz, Orfeusz, Kastor i Polluks), którzy pod wodzą Jazona wyruszyli do Kolchidy po „złote runo” cudownego barana. Wspomina o nich Szaller.

BURTON RICHARD FRANCIS (sir)

(1821-1890), angielski podróżnik. W 1853 r. dotarł do Mekki i Medyny. W 1858 r. odkrył (z J.H. Speke’em) jez. Tanganika. W 1861 r. pierwszy zdobył szczyt Fako w masywie Kamerun. Wspomina o nim autor.

DAMON

(tylko w oryg.)

Filozof pitagorejski z Syrakuz na Sycylii, żyjący 400 lat przed Chrystusem, przyjaciel Fintiasza. Para ta była sławna ze swej niezłomnej przyjaźni. Wspomina o nim porucznik Villette.

DEDAL

(tylko w oryg.)

Postać z mitologii greckiej, architekt i wynalazca. Uciekł w czasie procesu za zabójstwo Talesa i schronił się na Krecie. Budowniczy labiryntu Minotaura. Ojciec Ikara. Zamknięty przez Minosa w wieży, uciekł wraz synem na zrobionych własnoręcznie skrzydłach. Wspomina o nim Szaller.

DŻEMMA

(w oryg. DJEMMA)

Pochodziła z plemienia Tuaregów. Matka Hadżara i Sohara. Wdowa. Miała ponad 60 lat. Była wysokiego wzrostu, silnej budowy ciała, trzymała się prosto i wygląd miała energiczny. Niebieskie oczy, właściwe kobietom jej plemienia, miały wyraz żywy i dumny. Cerę miała białą, lecz wydawała się żółtą, gdyż czoło i policzki wysmarowane były żółtą ochrą. Ubrana była w ciemny wełniany haik, a szeroki kaptur zakrywał jej głowę o włosach dopiero zaczynających siwieć. Kierowała spiskiem mającym na celu uwolnienie Hadżara.

EURYALUS

(tylko w oryg.)

Trojańczyk, jeden z bohaterów poematu „Eneida” Wergiliusza. Wraz z Nisusem tworzył parę przyjaciół Eneasza. Zginął, zabity przez żołnierzy Wolcenusa. Wspomina o nim porucznik Villette.

FINTIASZ

(tylko w oryg.)

Filozof pitagorejski z Syrakuz na Sycylii, żyjący 400 lat przed Chrystusem, przyjaciel Damona. Para ta była sławna ze swej niezłomnej przyjaźni. Wspomina o nim porucznik Villette.

FLATTERS PAUL FRANÇOIS XAVIER

(1832-1881), francuski podpułkownik i podróżnik. M.in. uczestnik wojny francusko-niemieckiej (1870). W latach 1880-81 dowodził wyprawą na Saharę, w związku z projektem kolei transsaharyjskiej, mającej przebiegać z Algierii do Sudanu. Wszyscy uczestnicy wyprawy zginęli z rąk Tuaregów. Wspomina o nim autor.

FRANCISZEK

(w oryg. FRANÇOIS)

Francuz pochodzący z Normandii. Kamerdyner, a właściwie ordynans Szallera. Służył u swojego pryncypała od 10 lat. Był to człowiek dokładny, systematyczny, małomówny i obdarzony dobrym zdrowiem. Znosił bez szemrania największe trudy. Nie nosił ani brody ani wąsów. Wziął udział w ekspedycji Szallera, w trakcie której dostał się do niewoli Hadżara, z której uciekł wraz z towarzyszami dzięki Asowi. Po zalaniu pustyni przez morze, został uratowany wraz z innymi przez francuski statek „Benassir”.

FREYCINET CHARLES (de)

(tylko w oryg.)

(1828-1893), francuski polityk, z zawodu inżynier górniczy, czterokrotny premier Francji. Wspomina o nim Szaller.

HADŻAR

(w oryg. HADJAR)

Tuareg z plemienia Ahaggarów. Miał niespełna 40 lat. Przedsiębiorczy, odważny i okrutny syn Dżemmy oraz brat Sohara. Jeden z najniebezpieczniejszych wodzów Tuaregów, stojący na czele szajki, która grasowała po miejscowościach leżących między słonymi jeziorami („szottami”) Algieru a Zatoką Małej Syrty. Był to mężczyzna wysokiego wzrostu o białej cerze, opalonej na brązowo na silnym afrykańskim słońcu, silnie zbudowany i zaprawiony do fizycznych trudów. Miał twarz okoloną czarną jak węgiel brodą, płomienne oczy i postawę pełną energii. Wpadł w ręce francuskich oddziałów wojskowych i był więziony w forcie znajdującym się w osadzie Gabes. Miał być przewieziony na francuskim okręcie wojennym do Tunisu i osądzony. Dzięki swojej rodzinie oraz pobratymcom zdołał się uwolnić i uciec. Na jego rozkaz jego brat Sohar napadł i uwięził w oazie Zenfig część ekspedycji Szallera. Zginął wraz ze swoją bandą pod falami wdzierającego się na Saharę morza.

HARDIGAN

Francuz. Kapitan i dowódca pułku Spahisów. 32 lata. Był to człowiek zdolny, odważny, a zarazem ostrożny, przyzwyczajony do afrykańskiego klimatu i niezwykle wytrzymały. Był kawalerem i nie miał bliskich krewnych. To on ze swoim pułkiem schwytał Hadżara, który potem uciekł. Dowodził eskortą ekspedycji Szallera. Dostał się do niewoli u Hadżara, z której uciekł wraz z towarzyszami dzięki Asowi. Po zalaniu pustyni przez morze, został uratowany wraz z innymi przez francuski statek „Benassir”.

HARRIG

Tuareg. Jeden z najbardziej oddanych i śmiałych zwolenników Hadżara. Brał udział w jego uwolnieniu. Naumyślnie doprowadził do bójki na ulicach Gabesu, aby się dostać do więzienia w forcie i porozumieć się z Hadżarem w sprawie jego ucieczki. Wraz z Soharem śledził z ukrycia ekspedycję Szallera. Prawdopodobnie zginął wraz z Hadżarem i jego bandą pod falami wdzierającego się na Saharę morza.

HEFAJSTION

(tylko w oryg.)

Macedończyk, najlepszy przyjaciel (oraz, według niektórych źródeł, również kochanek) króla Macedonii, Aleksandra Wielkiego. Podczas wyprawy na Persję zajmował coraz wyższe stanowiska i w końcu został zastępcą króla. Zmarł w Ekbatanie latem 324 p.n.e. prawdopodobnie na chorobę tropikalną. Wspomina o nim porucznik Villette.

HERKULES

(tylko w oryg.)

W mitologii greckiej jeden z herosów, syn Zeusa i zwykłej śmiertelniczki Alkmeny. W mitologii greckiej jego odpowiednikiem jest Herakles. Znany był z wielkiej siły, męstwa, zapaśnictwa i umiejętności wojennych, zwłaszcza celnego strzelania z łuku. Lubiany przez Zeusa i Atenę, był prześladowany przez zazdrosną Herę. Wspomina o nim porucznik Villette.

HERODOT

(ok. 485-ok. 425 p.n.e.), grecki historyk z Halikarnasu. Zwany ojcem historii. Autor „Dziejów” – historii wojen, głównie perskich (do 479 r. p.n.e.). Pozostawił obszerne materiały etnograficzne i geograficzne. Wspomina o nim Szaller.

HOREB

Tuareg. Brał udział w spisku mającym na celu uwolnienie Hadżara. Prawdopodobnie zginął wraz z Hadżarem i jego bandą pod falami wdzierającego się na Saharę morza.

IKAR

(tylko w oryg.)

W mitologii greckiej syn Dedala i minojskiej niewolnicy Naukrate. Razem z ojcem uciekł z Krety używając własnoręcznie skonstruowanych skrzydeł. Ikar wzbił się zbyt wysoko, słońce roztopiło wosk, którym były złączone pióra i zabił się, spadając do morza. Wspomina o nim Szaller.

JAZON

W mitologii greckiej syn króla Jolkos (Tesalia), wódz wyprawy Argonautów po „złote runo”. Wspomina o nim Szaller.

LESSEPS FERDYNAND (de)

(tylko w oryg.)

(1805-1894), francuski dyplomata i przedsiębiorca; w latach 1859-1869 budowniczy Kanału Sueskiego i inicjator budowy Kanału Panamskiego. Umarł, nie doczekawszy ukończenia budowy. Wspomina o nim Szaller.

LIVINGSTONE DAVID

(1813-1873), szkocki podróżnik, lekarz, misjonarz. W latach 1849-56 przebył Afrykę z zach. na wsch., odkrył jez. Ngami, bagna Makarikari (ob. Makgadikgadi), Wodospad Wiktorii (1855), po 1858 r. jez. Niasa. W latach 1866-73 dotarł do jez. Tanganika, odkrył rz. Luapula i Lualaba, jez. Mueru i Bangueulu. Wspomina o nim autor.

MAHOMET

(właśc. MUHAMMAD IBN ABD ALLAH)

(ok. 570-632), założyciel islamu, twórca kalifatu arabsko-muzułmańskiego. Wg doktryny islamu M. jest ostatnim prorokiem jedynego Boga. Wspomina o nim Nicol.

MEZAKI

Tubylec z Tozeru w wieku 30-35 lat. Był ubrany tak, jak zazwyczaj ubierają się w Dolnym Algierze robotnicy. Udzielił fałszywych informacji ekspedycji Szallera na temat robotników, których ten ostatni bezskutecznie wypatrywał. W rzeczywistości okazał się szpiegiem Hadżara. Odciągnął porucznika Villetta i Spahisów od obozu ekspedycji, aby ułatwić bandzie Tuaregów pod wodzą Sohara napad na niego. Został zagryziony przez Asa w oazie Zenfig podczas ucieczki kapitana Hardigana i jego towarzyszy.

NEPTUN

W wierzeniach rzymskich bóg morza i żeglugi. Wspomina o nim Szaller.

NICOL

(zw. „marszałek RAMS”)

Francuz. Starszy wachmistrz pułku Spahisów. Ok. 35 lat. Niezwykle wytrzymały i wyjątkowo sprytny. W dyscyplinie widział prawdziwy sens życia. Był mężczyzną wzrostu więcej niż średniego, o szerokich ramionach i doskonale rozwiniętej klatce piersiowej. Czerwono-rudy, o włosach przystrzyżonych na jeża, gęstej brodzie i szczeciniastych wąsach, o szarych, wiecznie ruchliwych oczach i niezwykle bystrym wzroku. Przyczynił się bezpośrednio do schwytania Hadżara, który potem uciekł. Należał do eskorty ekspedycji Szallera. Nie dostał się do niewoli Hadżara ponieważ należał do oddziału porucznika Villette’a, który został odciągnięty od obozu przez zdrajcę Mezakiego. Był na statku „Benassir”, który uratował Hardigana i jego towarzyszy po zalaniu pustyni przez wdzierające się morze.

NISUS

(tylko w oryg.)

Trojańczyk, jeden z bohaterów poematu „Eneida” Wergiliusza. Wraz z Euryalusem tworzył parę przyjaciół Eneasza. Zginął, zabity przez żołnierzy Wolcenusa. Wspomina o nim porucznik Villette.

ORESTES

(tylko w oryg.)

W mitologii greckiej syn Agamemnona i Klitajmestry. Wraz ze swoją siostrą Elektrą pomścił śmierć ojca, który został zabity przez Klitajmestrę i jej kochanka, Aigistosa. Wspomina o nim porucznik Villette.

PAING

Major. Podczas podróży przez Saharę omal nie został zamordowany przez Tuaregów. Wspomina o nim autor.

PATROKLES

(tylko w oryg.)

Grek, bohater „Iliady” Homera, jeden z uczestników wojny trojańskiej. Przyjaciel Achillesa. Zabity przez Hektora. Wspomina o nim porucznik Villette.

PEJRITOOS

(tylko w oryg.)

W mitologii greckiej towarzysz i pomocnik Tezeusza w jego licznych przygodach. Verne wymienia go jako przyjaciela Heraklesa. Wspomina o nim porucznik Villette.

PISTACHE

Francuz. Brygadier pułku Spahisów. Miał 60 lat. Był typem człowieka wesołego. Prawdziwy południowiec rodem z Prowansji. Należał do eskorty ekspedycji Szallera. Dostał się do niewoli u Hadżara, z której uciekł wraz z towarzyszami dzięki Asowi. Po zalaniu pustyni przez morze, został uratowany wraz z innymi przez francuski statek „Benassir”.

POINTAR

Francuz [?]. Kierownik robót drogowych Towarzystwa Francuskiego. Był to człowiek silnej budowy ciała, o spokojnym wyrazie twarzy, o czarnych i żywych oczach, rzucających spojrzenia pełne ognia.

POMEL NICOLAS AUGUSTE

(1821-1896), francuski geolog i paleontolog, senator III Republiki z Oranu. W 1872 r. stwierdził, że projekt nawodnienia Sahary nie może być zrealizowany. Wspomina o nim Szaller.

POMPONIUSZ MELAS

(właśc. TITUS POMPONIUS MELA)

(I w.), geograf rzymski. W dziele „De Chorographia” zawarł krytyczne podsumowanie ówczesnej wiedzy geograficznej (m.in. w opisie Sarmacji wymienia Wisłę). Wspomina o nim Szaller.

PTOLEMEUSZ KLAUDIUSZ

(ok. 100-ok. 168), grecki astronom, matematyk, geograf i teoretyk muzyki. Napisał m.in. „Almagest”, w której zawarł spójną matematyczną teorię geocentrycznego systemu budowy świata. Wspomina o nim Szaller.

PYLADES

(tylko w oryg.)

W mitologii greckiej syn króla Fokidy, Strofiosa i Anaksybii, siostry Agamemnona. Mąż Elektry. Przyjaciel Orestesa, którego nie opuścił w nieszczęściu. Po śmierci Agamemnona Orestes wychowywał się razem z Pyladesem na dworze jego ojca. Pylades towarzyszył przyjacielowi prześladowanemu przez Erynie w jego wędrówkach po zabiciu Klitajmestry i Ajgistosa. Wspomina o nim porucznik Villette.

ROCARD JACQUES-HYPOLLYTE

(1829-1886), Francuz; w 1856 roku objął stanowisko Inżyniera Górniczego w Oranie. Od 1878 pracował dla Kompanii Algierskiej i zajmował się eksploatacją pokładów żelaza w Algierii. W 1872 r. stwierdził, że projekt nawodnienia Sahary nie może być zrealizowany. Wspomina o nim Szaller.

ROUDAIRE FRANÇOIS ÉLIE

(1836-1885), francuski wojskowy i inżynier. Pod jego kierunkiem prowadzono badania nad możliwością utworzenia morza wewnętrznego na Saharze między Algierem a Zatoką Małej Syrty. Wspomina o nim autor.

SOHAR

Tuareg z plemienia Ahaggarów. Syn Dżemmy i brat Hadżara. Brał udział w uwolnieniu Hadżara. Wraz z Harrigiem śledził z ukrycia ekspedycję Szallera. Pochwycił na czele trzydziestu Tuaregów na rozkaz swego brata Szallera, Hardigana, Pistache’a, Franciszka oraz dwóch Spahisów i skierował ich do oazy Zenfig. Prawdopodobnie zginął wraz z Hadżarem i jego bandą pod falami wdzierającego się na Saharę morza.

SPEKE JOHN HANNING

(1827-1864), angielski podróżnik, badacz Afryki. W 1858 r. odkrył jez. Tanganika (z R.F. Burtonem) i Jez. Wiktorii, w 1861 r. rz. Kagera (z J.A. Grantem), w 1862 r. wypływ Nilu z Jez. Wiktorii. Wspomina o nim autor.

STANLEY HENRY MORTON (sir)

(właśc. JOHN ROWLANDS)

(1841-1904), brytyjski podróżnik, badacz Afryki. W 1871 r. odnalazł D. Livingstone’a nad jez. Tanganika. W latach 1874-77 podczas wyprawy od Jez. Wiktorii przez jez. Tanganika i rz. Kongo do o. Atlantyckiego odkrył Jez. Edwarda. W latach 1879-84 zajął zbrojnie dla króla belg. dorzecze Konga, odkrył jez. Tumba i Jez. Leopolda II. W 1889 r. odkrył Ruwenzori. Wspomina o nim autor.

STEINX KAROL

(w oryg. CARL STEINX)

Belg. Poprowadził ekspedycję w okolice Tuatu na Saharze, gdzie został napadnięty przez bandę Tuaregów pod dowództwem Hadżara, a następnie zabity wraz z towarzyszami. Wspomina o nim autor. (Taki podróżnik nie istniał. Steinx może być uosabiany z markizem de Mores, który zginął na Saharze w 1896 roku. Przygody ekspedycji nawiązują zarówno do wyprawy Moresa jak i Flattersa).

SZALLER

(w oryg. SCHALLER)

Francuz. Główny inżynier Towarzystwa Morza na Saharze zawiązanego w celu utworzenia wewnętrznego zbiornika wodnego na Saharze. Liczył sobie 45 lat. Był to człowiek średniego wzrostu, o dużej kwadratowej głowie, krótko przystrzyżonych włosach, o rudawych wąsach i nadzwyczaj żywym przenikliwym wyrazie oczu. Ukończył z wyróżnieniem Państwowy Instytut Inżynierów. Zorganizował ekspedycję, która miała sprawdzić możliwość wznowienia prac nad utworzeniem Morza Saharyjskiego, które już kiedyś prowadziło bez powodzenia Towarzystwo Francusko-Zagraniczne. W trakcie trwania ekspedycji dostał się do niewoli Hadżara, z której uciekł wraz z towarzyszami dzięki Asowi. Po zalaniu pustyni przez morze, został uratowany wraz z innymi przez francuski statek „Benassir”.

SZEJTAN

Muzułmański diabeł. Przywódca złych duchów. Wspomina o nim komendant miasta Tozer.

VILLETTE

Francuz. Porucznik pułku Spahisów. Energiczny i pełen decyzji. Pochodził z bogatej rodziny. Należał do eskorty ekspedycji Szallera. Nie dostał się do niewoli Hadżara ponieważ dowodził oddziałem, który został odciągnięty od obozu przez zdrajcę Mezakiego. Był na statku „Benassir”, który uratował Hardigana i jego towarzyszy po zalaniu pustyni przez wdzierające się morze.

[bez imienia i nazwiska]

Arab. Doniósł o losie Karola Steinxa. Wspomina o nim autor.

[bez imienia i nazwiska]

Francuz [?]. Komendant miasta Tozer. Gościł u siebie Szallera, Hardigana i Villette’a. Poinformował ich o wrogości Arabów do projektu utworzenia Morza Saharyjskiego.

[bez imienia i nazwiska]

Francuz. Kolonista z osady La Hamma. Gościł u siebie Szallera, Hardigana i Villette’a.

[bez imienia i nazwiska]

Francuzi [?]. Dwaj strażnicy celni na przystani w Gabesie. Opóźnili wypłynięcie Sohara i Harriga, którzy udawali się na wyprawę, aby uwolnić Hadżara.

[bez imienia i nazwiska]

Lewantyńczyk (Lewant – obejmuje wybrzeża Turcji, Syrii, Libanu, Palestyny i Egiptu). Kupiec z Gabesu. Brał udział w spisku mającym na celu uwolnienie Hadżara. Prowadził szynk, w którym zebrali się spiskowcy oraz znał głównego dozorcę więzienia. Całą sprawę traktował jako dobry interes, mający dać mu duże zyski.

[bez imienia i nazwiska]

Przedstawiciel Komisji Likwidacyjnej Towarzystwa Francusko-Zagranicznego. Mówił z cudzoziemskim akcentem. Poprosił Szallera o przedstawienie sprawozdania z dokonanych przez Towarzystwo prac. Został przez niego wykpiony.

[bez imienia i nazwiska]

Przewodnik karawany, która zdążała z oazy Zeribet do Gabesu. Karawana została napadnięta w okolicach Rarsy przez Tuaregów. Z pomocą pospieszył im pułk Spahisów pod dowództwem kapitana Hardigana.