W osiemdziesiąt dni dookoła świata

(Le Tour du monde en quatre-vingts jours)

Źródło opracowania: W 80 dni dookoła świata, tł. Zbigniew Florczak

„Nasza Księgarnia”, Warszawa 1952

Ilustracje: A. de Neuville i L. Benett

ABRAHAM

(II tys. p.n.e.), pierwszy hebrajski patriarcha, uważany za przodka narodu izraelskiego. Według Księgi Rodzaju powołany przez Boga do założenia nowego narodu w ziemi Kanaan. Czczony przez trzy wielkie religie monoteistyczne: judaizm, chrześcijaństwo i islam. Wspomina o nim William Hitch.

ALBERMALE

Anglik, lord, członek klubu Reforma. Człowiek stary, sparaliżowany. Powodowany marzeniami o dokonaniu własnej wyprawy dookoła świata wierzył w zwycięstwo Fogga. Był jego najgorętszym zwolennikiem i postawił na niego 5 tys. funtów. Nie przekonywały go argumenty przeciwników Fileasa.

AMFION

Jeden z dwóch synów Zeusa i Antiopy, królewny tebańskiej. Po śmierci stryja wraz z bratem władał Tebami. Poeta i muzyk; grając na lirze, zaczarował kamienie, które ułożyły się w mur wokół miasta. Wspomina o nim autor.

ARRIAN FLAWIUSZ

(właśc. FLAVIUS ARRIANUS)

(ok.95-175), historyk i filozof grecki z Nikomedii bityńskiej, obywatel rzymski, konsul, namiestnik Kapadocji, uczeń Epiktera. Autor „Enchejridionu” – podręcznika do wykładów Epiktera, „Diatrybów”, „Homilii”, „Anabasis” – historii wyprawy Aleksandra Wielkiego, „Indiki” i „Periplousu”. Wspomina o nim autor.

ARTEMIDOR

(II-I w p.n.e.), grecki geograf, autor 11 ksiąg geografii systematycznej, opartej na jego dziennikach podróży po strefie śródziemnomorskiej oraz na cudzych relacjach. Wspomina o nim autor.

AUDA

Hinduska. Młoda, inteligentna, urodziwa kobieta o białej skórze i pięknych oczach. Wyznawała religię Parsów. Urodzona w bogatej rodzinie kupieckiej z Bombaju, otrzymała angielskie wychowanie. Po śmierci rodziców musiała wyjść za maharadżę Bunberkundu. Gdy ten umarł, miała spłonąć na stosie w Piladżi, lecz została uratowana przez podróżników, którzy zaproponowali jej przybycie z nimi do Anglii. Starała się nie nadużywać ich uprzejmości. Dzieliła z nimi trudy i dzielnie znosiła niewygody podróży. Nigdy nie krytykowała zachowania Fogga ani jego przedsięwzięcia. Interesowała się sprawami Fogga i niepokoiła niepowodzeniami. Odważna, w niebezpieczeństwie nie wahała się chwycić za broń. Wdzięczna Foggowi za wybawienie, zdradzała osobiste zaangażowanie w pomyślne zakończenie podróży. Postanowiła zostać żoną Fogga, mimo przeświadczenia, że ten przegrał zakład.

AURENG ZEB

(właśc. AURANG)

(1619-1707), mongolski władca Hindustanu od 1659 r. Podbił Dekan, Wizapur i Golkondę. Jego nietolerancja religijna była przyczyną licznych krwawo tłumionych buntów. Wspomina o nim autor.

BARING (bracia)

Londyńscy finansiści, u których Fogg miał kredyt, co dało mu wstęp do klubu Reforma. Trzymane u nich 20 tys. funtów zaryzykował w zakładzie.

BARNUM PHINEAS TAYLOR

(1810-1891), Amerykanin, organizator cyrków, który przyczynił się do rozwoju cyrków objazdowych. Współtwórca podstaw największego koncernu cyrkowego świata. Wspomina o nim autor.

BATULKAR WILLIAM

Dyrektor japońskiej trupy aktorów „Długie nosy”, dającej ostatni występ w Jokohamie, przed wyjazdem do Stanów Zjednoczonych. Człowiek dobrze zbudowany, nosił gęstą brodę. Gdy zabrakło mu jednego akrobaty, przyjął na jego miejsce Obieżyświata, którego ze względu na pochodzenie uważał za atrakcję cyrkową. Gdy ten zniszczył przedstawienie, otrzymał od Fogga zażądane odszkodowanie.

BENTEN

(BENZAITEN)

W mitologii japońskiej bogini zaliczana do siedmiu bogów szczęścia. Opiekunka urody, bogactwa, muzyki. Identyfikowana z hinduską Saraswati, uważana za rodzimą córkę boga mórz. Jej wysłannikiem jest biały wąż.

BLONDIN CHARLES

(właśc. JEAN-FRANCOIS GRAVELET)

(1824-1892), francuski linoskoczek i akrobata, znany z przejścia po 335-metrowej linie, rozpiętej na wysokości 50 metrów nad wodospadem Niagara (1859 r.). Wspomina o nim Passepartout.

BRADSHAW GEORGE

(w oryg. i w tł. Kulickiej)

(1801-1853), angielski kartograf, drukarz i wydawca, twórca rozkładu jazdy pociągów, autor przewodnika po świecie, zawierającego szczegółowy rozkład jazdy pociągów i statków. Fogg wziął ten przewodnik ze sobą w podróż.

BRAHMA

W hinduizmie bóg stwórca. Przedstawiany jako mężczyzna o 4 głowach i 4 ramionach. Wraz z Sziwą i Wisznu tworzy Trimurtę – trójkę najwyższych bogów. Wspomina o nim autor.

BUDDA

(właśc. SIDDHARTHA GAUTAMA)

(ok. 560-480 p.n.e.), hinduski filozof, książę Siakjów, asceta. Twórca buddyzmu – systemu filozoficznego i religii, której podstawą były cztery prawdy – cierpienie, reinkarnacja, wyzbycie się żądz i samodoskonalenie. Odkrył, że cierpienie jest częścią ludzkiej egzystencji. Wędrował w poszukiwaniu prawdy. Osiągnął stan wyższej świadomości (nirwanę) i odnalazł własną drogę do oświecenia. W wieku 35 lat został najwyższym Buddą, przez resztę życia szerzył nauki i zjednywał wyznawców. Wspomina o nim autor.

BULL JOHN

Postać z serii satyr z początku XVIII w. Johna Arbuthnota, szkockiego pisarza, naukowca i lekarza. „Historia Johna Bulla” wykpiwała politykę i opisywała postać typowego Anglika – uczciwego, śmiałego, choleryka, o niezrównoważonym nastroju. Był często przedstawiany w kapeluszu, kamizelce z brytyjską flagą, fraku, ciasnych bryczesach i butach. W politycznej kreskówce towarzyszy Wujowi Samowi z USA. Tym przezwiskiem pułkownik Proctor nazwał Fileasa Fogga.

BUNSBY LOHN

Pilot, właściciel szkunera „Tankadera”, który zabrał podróżników z Hongkongu do Szanghaju. Człowiek ok. 45-letni, opalony, barczysty, o energicznej twarzy i bystrych oczach. Doświadczony, pewny siebie marynarz, solidny, budził zaufanie, rozsądnie nie chciał narażać załogi i pasażerów na podróż do Jokohamy. Znając rozkład kursowania statków zaproponował, aby w Szanghaju wsiedli na parowiec płynący do San Francisco. Podczas sztormu doskonale kierował statkiem, ale pogoda uniemożliwiła dotarcie do portu przed wypłynięciem parowca. Udało im się jednak go zatrzymać i wejść na pokład, dzięki czemu kapitan z załogą otrzymali obiecaną nagrodę.

BYRON GEORGE GORDON (lord)

(1788-1824), angielski poeta romantyzmu. Po zbojkotowaniu jego radykalnych poglądów musiał wyjechać z Anglii do Szwecji, Włoch, a potem do Grecji, gdzie zmarł. Swoją twórczością wpłynął na oblicze światowej literatury romantyzmu. Autor utworów „Wędrówki Childe Harolda”, „Giaur”, „Korsarz”, „Więzień Czyllonu”, „Manfred”, „Kain”, „Don Juan”. Wspomina o nim autor.

COLT SAMUEL

(1814-1862), amerykański konstruktor i producent broni strzeleckiej.Wspomina o nim autor.

CORNWALLIS CHARLES (1 markiz Cornwallis)

(w oryg. i w tł. Kulickiej)

(1738-1805), brytyjski polityk, generalny Gubernator Irlandii, gdzie stłumił powstanie, Gubernator Indii, gdzie stłumił powstanie sipajów. Wspomina o nim autor.

CROMARTY FRANCIS (sir)

Anglik, generał wojsk królewskich, jadący do garnizonu w Benares. Partner Fogga w wista. Człowiek ok. 50-letni, wysoki, blondyn. Od młodości przebywał w Indiach, brał udział w tłumieniu rozruchów spahisów. Znał obyczaje, historię i organizację narodu hinduskiego, był pomocny służąc podróżnikom swoimi wiadomościami. Towarzyszył im na „Mongolii” od Suezu do Bombaju, w pociągu do Cholby (Kholby), podczas przeprawy przez lasy indyjskie i w pociągu z Allahabadu do Benares. Dziwiło go oryginalne zachowanie Fogga i z początku wątpił czy posiada on ludzkie uczucia. Jego podróż uważał za bezsensowne dziwactwo. Uczestniczył w odbiciu Audy. Po akcji ratunkowej gratulował Obieżyświatowi odwagi i docenił poświęcenie Fogga.

CUNARD SAMUEL (sir)

(w oryg. i w tł. Kulickiej)

(1787-1865), angielski armator, założyciel w 1840 r. znanej na świecie Cunard Steamships Line między Liverpoolem a Halifaxem; także założyciel linii komunikacyjnej przewożącej pocztę i pasażerów między Ameryką i Europą. Do niego należał parowiec „Chiny”, na który nie zdążył Fileas Fogg.

DODGE J.M.

(DODGE GREENVILLE MELLEN)

(1831-1916), amerykański generał, wojskowy w Wojnie Cywilnej, inżynier naczelny Towarzystwa Drogi Żelaznej Pacyfiku. Dokonał pomiaru trasy Transkontynentalnej Linii Kolejowej z Omaha wzdłuż doliny Platte, przez góry Rocky do Salt Lake. W 1869 został dyrektorem departamentu terenu Towarzystwa Drogi Żelaznej Pacyfiku. Od jego nazwiska pochodzi nazwa miasta Dodge City w Kansas. Wspomina o nim autor.

DURANT THOMAS CLARK

(1820-1885), Amerykanin, główna postać przy budowie Drogi Żelaznej Pacyfiku. Przodował przy budowie linii kolejowej na środkowym zachodzie. Działał w Kongresie, został wybrany jego wiceprezydentem. Wspomina o nim autor.

DŻAGANNATH

Bóstwo indyjskie (inna nazwa Wisznu); w dniach uroczystych procesji ludzie uniesieni religijną ekstazą rzucali się pod koła wozu z jego posągiem. Wspomniane w związku z tworzeniem przez „Długie Nosy” figury akrobatycznej zwanej „wozem Dżagannatha”.

EARNSHAW THOMAS

(1749-1829), angielski zegarmistrz. Uprościł i zmniejszył koszty produkcji chronometrów, chcąc by były bardziej dostępne. Ulepszył zegar astronomiczny Królewskiego Obserwatorium w Greenwich. Opracował bimetalowy balans kompensacyjny. Skonstruował walcową sprężynę balansową i wychwyt sprężynowy. Wspomina o nim autor.

EDRISI, AL; IDRISI, AL

(ABŪ ‘ABD ALLĀH MUḤAMMAD AL-IDRĪSĪ)

(1099-1166), jeden z największych arabskich geografów, kartografów i podróżników epoki średniowiecza. Odbył liczne podróże po Afryce. Stworzył mapę świata. Wspomina o nim autor.

FALLENTIN SAMUEL

Anglik. Bankier, bogacz, członek klubu Reforma, miłośnik gry w wista. Według niego podróż była skazana na niepowodzenie przez przeszkody i niedokładności w kursowaniu środków komunikacji. Uważał Fogga za dziwaka i pedanta, a jego zamiar za pozbawiony rozsądku. Założył się o 4 tys. funtów, że Fogg nie przyjedzie na czas. Mimo to w wyznaczony dzień nie wykluczał, że dotrze, choćby w ostatniej sekundzie.

FERINGHEA

Hindus, wódz Thugów, król sekty Dusicieli, wyznawców bogini Kali, morderców, którzy działali w Indiach do XIX w., zabijanych przez siebie ludzi składali w rytualnej ofierze. Władał okolicami Aurungabadu. Wspomina o nim autor.

FIGARO

Bohater komedii P.A. Beaumarchais „Cyrulik sewilski”. Domowy cyrulik doktora Bartolo, tyranizującego opiekuna pięknej Rozyny, który ją więzi i chce poślubić. Figaro, wykorzystując swój spryt, pomaga zakochanemu w niej hrabiemu Almaviva uwolnić Rozynę. Wspomina o nim autor, mówiąc o chińskim golibrodzie.

FIX

Anglik. Detektyw i agent, który śledził Fogga w przeświadczeniu, że jest on groźnym złodziejem. Człowiek o nerwowej, inteligentnej twarzy, chudy i mały, o błyszczących oczach i zmarszczonych brwiach. Miał wysokie mniemanie o sobie. Początkowo próbował udaremniać podróż do uzyskania nakazu aresztowania. Usiłował uniemożliwić Foggowi otrzymanie wizy, przekonał kapłanów z Bombaju, by wnieśli przeciw niemu oskarżenie do sądu, namawiał Obieżyświata do zdrady i spowodował spóźnienie na „Carnatic”. Gdy jego podstępy zawiodły, dążył do szybkiego powrotu Fogga do Anglii, aby tam go aresztować. Pościg kontynuował podróżując z Foggiem, czasami na jego koszt, co jego samego irytowało. Wiara w błędne oskarżenie, upartość i chęć zdobycia nagrody nie pozwalały mu wyciągnąć wniosków z dowodów uczciwości Fogga. Przebiegle wpływał na przebieg podróży. W chwili przybycia do Liverpoolu dokonał aresztowania, które dzięki błędnym obliczeniom daty nie stało się przyczyną porażki Fogga. W geście wybaczenia otrzymał od niego do podziału z Obieżyświatem pozostały z wygranej 1 tys. funtów.

FLANAGAN THOMAS

Anglik. Piwowar, bogacz, członek klubu Reforma, miłośnik gry w wista. Nie wypowiadał się w dyskusjach dotyczących kradzieży w Banku Angielskim. Założył się o 4 tys. funtów, że Fogg nie przyjedzie na czas.

FOGG FILEAS (esquire)

(w oryg. PHILEAS FOGG)

Anglik. Mieszkał w domu nr 8 przy Saville-row w Londynie. Przez wielu uważany za dziwaka. Bogaty, nie skąpy, ale i nie rozrzutny. Człowiek opanowany, spokojny, poważny, samotnik, skrywał swoje uczucia i zamiary. Flegmatyczny, oszczędny w słowach i gestach, zawsze wyprostowany i sztywny. Cenił sobie punktualność i systematyczność, pedant. Miał około czterdziestu lat, szlachetną i piękną twarz; wysoki, o lekko zaznaczonej tuszy, zgrabnych nogach, miał jasne faworyty i włosy, szerokie i gładkie czoło, bladą cerę i wspaniałe zęby; elegancko ubrany. Miał jasne badawcze spojrzenie, inteligentny. Miłośnik gry w wista i czytania dzienników, członek klubu „Reforma”. Znał się na geografii. Podczas dyskusji z pięcioma członkami klubu o możliwości objechania świata w 80 dni, założył się z nimi o 20 tys. funtów, że tego dokona. Nie przewidział, że podróżując na wschód zyska jeden dzień, co spowodowało pomyłkę mogącą udaremnić zwycięstwo. W wyprawie towarzyszył mu nowoprzyjęty sługa, a w Indiach dołączyła do nich uratowana Hinduska, Auda, która po powrocie została jego żoną. Aby wydostać się z opresji często korzystał z rozległych zasobów finansowych. Szybko podejmował decyzje, odważnie spełniał swoje założenia, nigdy nie opanowała go rezygnacja. Wzorowy dżentelmen. Wyniosły, dumny ze swojej angielskiej narodowości. Ostatecznie wygrał zakład przybywając w ostatniej sekundzie. Wygrana suma po odliczeniu wydatków na podróż oraz wynagrodzeń dla ludzi, dzięki którym zyskał na czasie, wyniosła zaledwie tysiąc funtów.

FORSTER JAKUB

(w oryg. JAMES FORSTER)

Anglik. Poprzedni służący Fogga, zwolniony ze służby z powodu przygotowania wody do golenia o temperaturze 84°F, a nie 86°F, nie spełniając tym samym wymaganej przez pracodawcę systematyczności.

FORSTER

Amerykanin. Maszynista w pociągu z San Francisco, dyskutował z dróżnikiem o stanie mostu w Medecine Bow. Wysunął odważną propozycję przejazdu przez grożący zawaleniem most, która spodobała się niechcącym tracić czasu pasażerom. W czasie napadu Siuksów wraz z palaczem zostali ogłuszeni kastetem. Przez kilka godzin leżeli nieprzytomni w odczepionym parowozie, który zatrzymał się 20 km od Kearney. Po przebudzeniu z omdlenia, zdecydował się, mimo niebezpieczeństwa, zaprowadzić lokomotywę na stację, przyłączyli wagony i ruszyli w dalszą drogę.

FRONTIN

Postać lokaja z XVIII-wiecznej komedii francuskiej. Wspomina o nim autor.

HITCH WILLIAM

Amerykanin. Elder, misjonarz mormoński. W pociągu z San Francisco prowadził odczyt dotyczący mormonizmu. Szybko opuścili go słuchacze i nie zyskał zwolenników. Wysoki, smagły, o czarnych wąsach, nosił czarny cylinder, kamizelkę, spodnie i pończochy oraz biały krawat i rękawiczki z psiej skórki. Zagorzały przeciwnik Kongresu Stanów Zjednoczonych, którego uważał za wroga swojej religii. Wysiadł w Elko.

HUGO WIKTOR

(1802-1885), francuski poeta, powieściopisarz, dramaturg i polityk, przywódca i teoretyk romantyzmu. Autor dzieł lirycznych, poezji epickiej i filozoficznej, dramatów, powieści, pamfletów politycznych i esejów. Ceniony przede wszystkim za powieści „Katedra Najświętszej Marii Panny” i „Nędznicy”. Wspomina o nim autor.

IMMAN

(właśc. WILLIAM INMAN)

(1825-1881), Anglik, założyciel Linii Oceanicznych, armator. Wspomniany w chwili rozpatrywania przez Fogga możliwości dostania się do Europy po odpłynięciu parowca „Chiny”.

JEJEEBHOY JAKUB (sir)

Pars, kupiec z Bombaju, który zdobył fortunę na handlu bawełną, otrzymał szlachectwo od rządu angielskiego, krewny Audy.

JEJEEH

Hindus, kuzyn Jejeebhoya, stary człowiek, szanowana osobistość, potentat, jeden z najbogatszych kupców Hongkongu. Krewny Audy, u którego spodziewała się znaleźć schronienie. Dorobił się majątku i przeniósł się prawdopodobnie do Holandii.

JÓZEF

(XVII-XVI w p.n.e.). Według Starego Testamentu ulubiony syn Jakuba, skazany na śmierć przez zazdrosnych braci. Uratowali go handlarze niewolników i sprzedali do Egiptu, z czasem został urzędnikiem na dworze faraona. Wspomina o nim William Hitch.

KALI

W hinduizmie przerażająca bogini śmierci. Przedstawiana jako szkaradna wiedźma o czarnej twarzy i ciele wysmarowanym krwią, z wyszczerbionymi zębami i wysuniętym językiem, z którego kapie krew. W czterech rękach trzyma miecz, tarczę, wyrwaną olbrzymowi rękę i pętlę do duszenia. Nosi naszyjnik z czaszek i pas z uciętych rąk. Jej wierzchowcem jest lew. Dawniej składano jej ofiary z ludzi, obecnie ze zwierząt. Wspomina o niej autor.

KAMA

Hinduski bóg miłości. Przedstawiany w towarzystwie nimf. Trzyma łuk zrobiony z trzciny cukrowej, cięciwę tworzy szereg pszczół i strzały z kwiatów. Trafione przez niego osoby zakochują się. Wymienia ją król-poeta, Uddauf.

KAMERFIELD

Amerykanin. Przewodniczący jednej z partii w San Francisco, kandydat na sędziego w wyborach, z których powodu odbył się w mieście brutalny wiec zwolenników jego i przeciwnej partii.

KAUFFMANN ANGELICA

(1741-1807), szwajcarska malarka i graficzka, działająca w Niemczech, Anglii i Włoszech. Tworzyła obrazy mitologiczne i alegoryczne, głównie portrety. Reprezentowała sentymentalny nurt neoklasycyzmu. Wspomina o niej autor.

KONFUCJUSZ

(K’UNG)

(551-479 p.n.e.), chiński filozof i myśliciel społeczno-polityczny. Twórca konfucjanizmu, systemu moralno-społecznego. Uważał, że postępowanie zgodne z pozycją i stanowiskiem zajmowanymi w hierarchii społecznej może zapewnić wszechstronny rozwój, pokój i dobrobyt. Głosił hasła powrotu do wczesnofeudalnego porządku społecznego, poszanowania tradycji i zjednoczenia Chin. Autor części Pięcioksięgu, kanonu konfucjańskiego. Wspomina o nim autor.

LEOTARD JULES

(1830-1870), francuski gimnastyk, pomysłodawca numeru cyrkowego „Latający trapez”. Wspomina o nim Obieżyświat.

LEROY JULIEN

(właśc. JULIEN LE ROY)

(1686-1759), francuski konstruktor chronometrów, zegarmistrz, wynalazca wychwytu sprężynowego, pozwalającego na swobodny ruch balansu w zegarze.

LESSEPS FERDYNAND MARIE (de)

(1805-1894), francuski dyplomata i przedsiębiorca. Uzyskał koncesję na budowę Kanału Sueskiego. Założyciel Towarzystwa dla budowy Kanału Panamskiego. Po bankructwie został skazany za straty akcjonariuszy. Wspomina o nim autor.

LINCOLN ABRAHAM

(1809-1865), szesnasty prezydent USA. Zwolennik likwidacji niewolnictwa. Jego wybór na prezydenta stał się przyczyną wybuchu wojny secesyjnej. Nie dopuścił do rozpadu Unii, w 1863 r. proklamował wolność niewolnikom w stanach objętych ruchem secesyjnym. Wspomina o nim autor.

LONSFERRY (lord)

Anglik. Członek Parlamentu, poprzedni pracodawca Obieżyświata. Młody człowiek, zapamiętale goszczący nocami w lokalach przy Hay-Market, z których wracał o świcie, zwykle na barkach policjanta. Zwolnił służącego, gdy ten uprzejmie skomentował jego hulaszczy tryb życia.

MANDIBOY

Amerykanin. Przewodniczący jednej z partii w San Francisco, kandydat na sędziego w wyborach, z których powodu odbył się w mieście brutalny wiec zwolenników jego i przeciwnej partii.

MASCARILLE

Postać lokaja z XVIII-wiecznej komedii francuskiej. Wspomina o nim autor.

MINERWA

Rzymska bogini rzemiosła i rzemieślników, sztuki, a później także wojny. Odpowiednik greckiej Ateny. Wraz z Jowiszem i Junoną tworzyła trójcę bogów kapitolińskich. Wspomina o niej autor.

MOROM

(właśc. MORONI)

(w tł. Kulickiej MORMON – nieprawidłowo)

Żyd, ostatni prorok neficki, który osiadł na ziemi amerykańskiej. Syn mormońskiego proroka (Mormona), który otrzymał po nim księgi nowej religii. Wspomina o nim William Hitch.

MUDGE

Amerykanin. Właściciel prowizorycznego bojera – wyposażonych w żagiel sań, którymi zimą przewoził podróżnych z Kearney do innych stacji. Zawiózł podróżników do Omaha. Zachwalał możliwości swojego pojazdu, był pewny, że dojadą na czas. Zdążyli na bezpośredni pociąg do Chicago, za co przewoźnik otrzymał wysoką prowizję.

OBADIAH

Anglik. Sędzia w Kalkucie, który za zbezczeszczenie świątyni w Bombaju skazał Fogga na tydzień aresztu i 150 funtów grzywny, a Obieżyświata na dwa tygodnie aresztu i 300 funtów grzywny. Następnie zwolnił ich za kaucją 2 tys. funtów. Człowiek gruby, o okrągłej posturze. Rozkojarzony, przez pomyłkę założył perukę pisarza.

OBIEŻYŚWIAT JAN

(w oryg. JEAN PASSEPARTOUT)

Francuz. Po latach tułaczki po świecie i chwytania się różnych zawodów, postanowił się ustatkować i zmienić tryb życia na bardziej osiadły, przyjmując się na służbę u Fogga. Ok. 30-letni, o pucułowatej twarzy i rumianej cerze, niebieskich oczach i wydatnych wargach, miał masywną, krzepką sylwetkę, szeroką pierś, miłą fizjonomię, poczciwą okrągłą głowę i ciemną, rozmierzwioną, niesforną czuprynę. Szybko przywiązał się do swego pracodawcy, był mu całkowicie oddany i zdolny zaryzykować dla niego życie. Towarzyszył mu w podróży. Człowiek żywo usposobiony, rozsądny, uczciwy, zaradny, uprzejmy i wesoły. Miał łagodną i życzliwą naturę. Zdradzał chęć zdobywania wiedzy przez zaciekawienie napotkanymi miejscami i zjawiskami. Nie mógł długo uwierzyć, że podróż zakończy się okrążeniem Ziemi. Dał się podejść Fixowi, który wykorzystał jego łatwowierność i gadatliwość. Przez nieznajomość hinduskich zwyczajów zbezcześcił świątynię w Bombaju, co stało się przyczyną sprawy sądowej przeciw niemu i Foggowi. Wykazał się sprytem i odwagą ratując Audę ze stosu w Piladżi i narażając się podczas potyczki z Indianami. Czół się winny z powodu opóźnień podróży. Otrzymał od Fogga do podziału z Fixem wygrany 1 tys. funtów.

OYSTERPUF

Hindus [?]. Pisarz protokołujący rozprawy w kalkuckim sądzie. Opisywał przesłuchanie Fogga i Obieżyświata.

PROCTOR STAMP W.

Amerykanin. Jankes, pułkownik, przewodniczył grupie zwolenników Mandiboya na wiecu w San Francisco, gdzie obraził Fogga, a ten poprzysiągł mu odebranie satysfakcji. Spotkany w pociągu z San Francisco nalegał na natychmiastowy pojedynek. Starcie nie doszło do skutku, gdyż przeszkodził im atak Indian. Dzielnie bronił pasażerów i został ciężko ranny. Pleczysty, dobrze zbudowany, o rudej brodzie i czerwonej twarzy. Człowiek odważny, lecz bardzo impulsywny, grubiański, arogancki, butny i wulgarny.

RALPH GAUTHIER

Anglik. Wicedyrektor Banku Angielskiego, bogacz, członek klubu Reforma, miłośnik gry w wista, wierzył w możliwość złapania złodzieja pieniędzy, gdyż pościg ułatwi dobrze rozwinięta komunikacja. Spierał się w tej kwestii ze Stuartem. Założył się o 4 tys. funtów, że Fogg nie przyjedzie na czas.

ROWAN

Anglik. Naczelnik policji Scotland Yardu w Londynie. Dostarczył Fixowi rysopis złodzieja. Fix wysłał mu depeszę z Suezu meldując, że jest na tropie Fogga i prosi o rozkaz aresztowania.

SALOMON

(w oryg. i w tł. Kulickiej)

(? - 931 p.n.e.), król Izraela, syn i następca Dawida; wielki budowniczy. Wspomina o nim autor, mówiąc o cysternach w Adenie, zbudowanych przez inżynierów tego króla.

SHEPPARD JOHN

(1702-1724), angielski złodziej, dokonał czterech spektakularnych ucieczek z londyńskiego więzienia i stał się lubianą figurą w literaturze. Wspomina o nim inspektor Fix.

SHERIDAN RICHARD BRINSLEY

(1751-1816), angielski dramatopisarz pochodzenia irlandzkiego, dyrektor teatru Drury Lane, autor komedii satyryczno-obyczajowych (m.in. „The Rivols”, „Szkoła obmowy”), mówca parlamentarny. Wspomina o nim autor.

SMITH DECIMUS

Pastor powracający na „Mongolii” do Bombaju. Partner Fogga przy grze w wista.

SMITH HYRAM

(właśc. HYRUM SMITH)

(1800-1844), Amerykanin, brat Josepha Smitha. Wysoki kapłan w kościele mormońskim. W 1837 r. wybrany doradcą prezydenta kościoła. W latach 1838-39 aresztowany wraz z innymi przywódcami. Nazwany Przewodniczącym Patriarchą. Zginął wraz z bratem w Carthage. Wspomina o nim William Hitch.

SMITH JOSEPH FIELDING, Junior

(1805-1844), Amerykanin, charyzmatyczny założyciel i przywódca mormonów; farmer z Vermont. Utrzymywał, że w 1820 r. ukazał mu się Bóg i Jezus Chrystus, a w 1823 r. objawił mu się prorok – anioł, imieniem Moroni, który powiedział mu o starożytnym zapisie zawierającym interesy Boga względem mieszkańców kontynentu amerykańskiego. Odzyskawszy zapis przetłumaczył go i opublikował w 1830 r. Tego samego roku utworzył Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Ostatnich Dni i został jego pierwszym prezydentem. Zakładał miasta w Ohio, Missouri i Illinois, wysyłał misjonarzy, był prezydentem Nauvoo i generałem Legionu Nauvoo. W 1843 r. kandydował na prezydenta Stanów Zjednoczonych. Został zabity w Carthage. Wspomina o nim William Hitch.

SPEEDY ANDREW

Amerykanin. Kapitan parowca handlowego „Henrietta”, płynącego z Nowego Jorku do Bordeaux. Mimo swojej niechęci do przewozu pasażerów, wziął podróżników na pokład przyjmując ogromne honorarium. Doświadczony marynarz, ale uparty, mrukowaty, zrzędliwy i odpychający. 50-letni, o przysadzistej postaci, dużych oczach i opalonej skórze. Nie chciał zawieźć podróżników do Liverpoolu. Został uwięziony przez podburzoną przez Fogga załogę. Zgodził się sprzedać mu drewniane części „Henrietty”, by je spalić z braku paliwa. Docenił obrotność Fogga i nie żałował opłacalnej transakcji, choć był do niej zmuszony. Nawet było mu żal Fogga, gdy zabrakło drewna i musieli wcześniej wysiąść w Queenstown.

STEPHENSON GEORGE

(1781-1848), inżynier angielski, konstruktor kolei i wynalazca. W 1814 r. zbudował parowóz „Blücher” ciągnący 8 wózków, następnie udoskonalił go. W 1823 r. założył pierwszą fabrykę parowozów na świecie. W 1825 r. zbudował pierwszą linię kolei publicznej, współpracował przy budowie wielu linii kolejowych w Anglii. Przyczynił się do rozwoju transportu kolejowego. Wspomina o nim autor.

STRABON

(ok. 65 p.n.e.-ok. 20 n.e.), grecki geograf i podróżnik, autor pierwszej geografii powszechnej, dzieła w 17 księgach pt. „Geographika”, zawierającego opisy znanych ówcześnie krain, ok. 4 tys. nazw geograficznych, ogólne rozważania geograficzne i wiadomości o dawnych geografach. Wspomina o nim autor.

STRAND JAKUB

Anglik, złodziej, który ukradł z Banku Angielskiego 55 tys. funtów i został złapany w Edynburgu trzy dni przed przyjazdem Fogga. Postawił na nogi angielską policję, a śledztwo stało się przedmiotem dyskusji i zakładów. Elegancko ubrany, sprawiał wrażenie człowieka mającego nienaganne maniery i dystyngowaną sylwetkę. Z powodu fizycznego podobieństwa do Fogga to ten został głównym podejrzanym o dokonanie przestępstwa.

STUART ANDREW

Anglik. Inżynier, bogacz, członek klubu Reforma, miłośnik gry w wista, nie wierzył w możliwość złapania złodzieja pieniędzy i spierał się w tej kwestii z Ralphem. Uważał złodzieja za wyjątkowo sprytnego. Był sceptycznie nastawiony do podróży Fogga, zapowiadał jej udaremnienie przez nieprzewidziane wypadki. Obliczenia czasu wyprawy uważał za czysto teoretyczne. Odmówił towarzyszenia Foggowi, zaproponował zakład i postawił 4 tys. funtów, że ten nie przyjedzie na czas.

SULLIVAN JOHN

Anglik. Bankier, bogacz, członek klubu Reforma, miłośnik gry w wista, pewny możliwości objechania Ziemi w 80 dni. Założył się o 4 tys. funtów, że Fogg nie przyjedzie na czas.

SZIWA

W hinduizmie bóg niszczący świat i powołujący go na nowo, boski asceta, opiekun tańca i dramatu, bóstwo płodności, czasu i wiedzy. Przedstawiany podczas wykonywania tańca śmierci w kole z ognia. Wraz z Brahmą i Wisznu tworzy Trimurtę – trójkę najwyższych bogów. Wspomina o nim autor.

TINGU

(TENGU)

W mitologii japońskiej długonosy goblin. Mściwy i krwiożerczy, mieszający się w sprawy ludzi, popierający rozlew krwi. Posiadał moc unoszenia się w powietrzu i stawania się niewidzialnym. Wspomina o nim autor, w związku z plakatem ogłoszeniowym.

TUSSAUD MARIE

(1761-1850), Francuzka, założycielka muzeum figur woskowych w centrum Londynu. Wspomina o niej Passepartout.

USAF UDDAUL

(właśc. YUSUF ADIL SHAH)

(1459-1511), sułtan w Bijapur (Indie), założyciel dynastii Adil Shahi, panującej przez dwa stulecia; poeta, który w swoich utworach sławił urodę królowej Ahmehnagary. Wspomina o nim autor.

VIKVAKARMAN

Hinduski kreaotor wszechświata oraz bóg ornamentu i mechanicznych obiektów. Wspomina o nim król-poeta, Uddaul.

WIKTORIA

(1819-1901), królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii od 1837 r. i cesarzowa Indii od 1876 r. Pochodziła z dynastii hanowerskiej. Jej panowanie przypadło na okres rozkwitu gospodarki kapitalistycznej i wzmożonej ekspansji kolonialnej. Konserwatystka, popierała brytyjski imperializm kolonialny. W jej imieniu Fix aresztował Fogga.

WILSON SAMUEL

Anglik. Proboszcz w kościele St. Mary le Bow, dzięki któremu odkryto, że data przyjazdu do Anglii nie jest zgodna z obliczeniami Fogga. Obieżyświat dowiedział się od niego, że nie może on dać ślubu Audzie i Foggowi, gdyż następnego dnia była niedziela, a nie poniedziałek.

WISZNU

W hinduizmie bóg słońca, opiekun świata, który podejmując wiele wcieleń ma zbawić ludzkość, znany z 10 awatarów (wcieleń) jako ryba, żółw, dzik, człowiek-lew, karzeł, Rama z toporem, Rama – bohater Ramajany, Kriszna, Budda, w dziesiątym wcieleniu przyjdzie przy końcu świata jako Kalki na białym koniu. Przedstawiany w koronie, na lotosie, ptaku lub płynącym wężu. Wraz z Sziwą i Brahmą tworzy Trimurtę – trójkę najwyższych bogów. Wspomina o nim autor.

YOUNG BRIGHAM

(1801-1877), Amerykanin. Prezydent kościoła mormońskiego w latach 1847-77. Zaczął głosić kazania w Kirtland w 1832 r. Po śmierci Josepha Smitha objął kierownictwo nad kościołem. Poprowadził grupę mormonów z Nauvoo na zachód, osiągając centralną dolinę Utah w 1847 r., gdzie założył Salt Lake City. W 1852 r. proklamował poligamię. Wspomina o nim William Hitch.

ZARATUSTRA (ZOROASTER)

(właśc. ZARATUSZTRA)

(ok. 628-ok. 551 p.n.e.), legendarny perski prorok, twórca zoroastryzmu, religii dualistycznej opartej na tezie walki dobra ze złem dwóch bóstw. Obecnie religia indyjskich Parsów.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanie. Dwaj pasażerowie pociągu z San Francisco, porwani wraz z Obieżyświatem przez Indian. W trójkę podjęli próbę wyzwolenia się z rąk strażników. Zostali uratowani przez oddział pod dowództwem Fogga.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanin. Dróżnik ze stacji Medecine Bow, przestrzegł maszynistę i palacza pociągu z San Francisco przed przejazdem przez uszkodzony most.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanin. Jankes. Miał być sekundantem Proctora podczas pojedynku z Foggiem. Człowiek tego samego pokroju co Proctor.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanin. Kolejarz na dworcu w San Francisco. Zapytany przez Fogga o przyczynę rozruchów w mieście, oznajmił, że był to tylko wiec wyborczy kandydata na sędziego pokoju.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanin. Komendant fortu Kearney, który oddał pod rozkazy Fogga trzydziestu swoich żołnierzy, by uratował trzymanych przez Siuksów zakładników. Był pod wrażeniem odwagi Fogga. Niepokojąc się o los oddziału, zamierzał wysłać ku niemu patrol.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanin. Konduktor w pociągu z San Francisco. Zaproponował Foggowi i Proctorowi, aby pojedynkowali się w wagonie. Walczył u boku Fogga przeciw Indianom i został postrzelony. Ostrzegł przed niebezpieczeństwem wynikającym z niezatrzymania pociągu. Po powrocie lokomotywy na stację Kearney, powiedział Audzie o odjeździe pociągu, który nie może czekać na uwikłanych w walkę z Indianami podróżnych.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanin. Palacz w pociągu z San Francisco. Dyskutował z dróżnikiem o stanie mostu w Medecine Bow. W czasie napadu Siuksów wraz z maszynistą zostali ogłuszeni kastetem. Przez kilka godzin leżeli nieprzytomni w odczepionym parowozie, który zatrzymał się 20 km od Kearney. Po obudzeniu się, zaprowadzili lokomotywę na stację, przyłączyli wagony i ruszyli w dalszą drogę.

[bez imienia i nazwiska]

Amerykanin. Zawiadowca stacji w Medecine-Bow. Wysłał dróżnika na spotkanie pociągu z San Francisco, aby zawiadomił kolejarzy o uszkodzeniu mostu.

[bez imienia i nazwiska]

Angielka. Spotkana w dniu wyjazdu przed dworcem Charing-Cross w Londynie. Żebraczka, bosa, w łachmanach, postrzępionej chuście i obszarpanym kapeluszu, trzymała na rękach blade dziecko. Dostała od Fogga 12 gwinei jałmużny.

[bez imienia i nazwiska]

Anglik. Autor artykułu, który ukazał się w Biuletynie Królewskiego Towarzystwa Geograficznego pięć dni po wyjeździe Fogga. Przedstawił w nim Fogga jako lekkomyślnego fantastę. Dokładnie rozpatrzył kwestię wyprawy i używając mocnych argumentów udowodnił, że jest niemożliwa do zrealizowania w tak krótkim czasie. Artykuł został przedrukowany przez większość pism i zmniejszył szeregi zwolenników Fogga.

[bez imienia i nazwiska]

Anglik. Konsul brytyjski w Suezie. Rozmawiał z Fixem w sueskim porcie, odpowiadał na jego pytania dotyczące kursowania „Mongolii”. Mimo namowy inspektora, nie chciał odmówić przyznania wizy Foggowi. Zauważył, że złodziej z rysopisu wygląda na uczciwego człowieka. Po spotkaniu z Foggiem określił go mianem dżentelmena, przyznał Fixowi, że jest podobny do złodzieja i dał się mu jednak przekonać, że pod pozorną uczciwością Fogg jest poszukiwanym przestępcą.

[bez imienia i nazwiska]

Anglik. Maszynista pociągu specjalnego z Liverpoolu, wynajętego przez Fogga. Miał otrzymać nagrodę za wczesne przybycie do Londynu, ale przejazd przedłużył się, ponieważ tory były zajęte przez inne pociągi.

[bez imienia i nazwiska]

Anglik. Znawca angielskich obyczajów. Opowiadał anegdotę o braku ochrony w angielskich bankach. Według niej wziął z pulpitu kasjera w Banku Angielskim sztabkę złota, po pół godzinie odłożył na miejsce i nie został zauważony.

[bez imienia i nazwiska]

Chińczyk. Golarz w Hongkongu, znał angielski. Golił Obieżyświata, wyjaśnił mu dlaczego starsi Chińczycy ubierają się na żółto.

[bez imienia i nazwiska]

Cyrkowy klown. Niósł afisz, którym reklamował występ „Długich nosów” w Jokohamie.

[bez imienia i nazwiska]

Hindus. Starszy kelner pracujący w bufecie na dworcu kolejowym w Bombaju. Polecił Foggowi potrawkę z królika. Fogg po spróbowaniu uznał danie za niejadalne, stwierdzając, że zostało przyrządzone z kota. Kelner przysięgał, że jest to królik.

[bez imienia i nazwiska]

Hindus. Mieszkaniec wioski Cholby (Kholby), hodowca i treser słoni, które przygotowywał do celów wojennych. Odmówił wypożyczenia słonia, przebiegle się targując sprzedał go Foggowi za wygórowaną sumę 2 tys. funtów.

[bez imienia i nazwiska]

Hindus. Pars. Przewodnik i dozorca słonia, który poprowadził podróżników z Cholby (Kholby) do Allahabadu. Młody, o inteligentnej twarzy, sprytny, obeznany z terenem, potrafił doskonale opiekować się zwierzęciem. Uświadomił podróżnikom historię Audy, przez solidarność z rodaczką uczestniczył w akcji ratunkowej. W nagrodę mógł zatrzymać słonia.

[bez imienia i nazwiska]

Hindus. Stary maharadża Bundelkundu, za którego wbrew swojej woli wyszła Auda. Zmarł trzy miesiące po ślubie. Jego zwłoki wraz z żoną miały być spalone w świątyni w Piladżi. Podczas obrzędu miał na sobie książęcy strój, turban wysadzany perłami, jedwabną szatę przetykaną złotem, pas kaszmirowy zdobny w diamenty i wspaniałą broń. Obieżyświat podszył się pod niego, ratując Audę.

[bez imienia i nazwiska]

Hindusi. Trzej kapłani ze świątyni w Mallebar-Hill – dzielnicy Bombaju. Próbowali złapać Obieżyświata, który złamał religijne przepisy świątyni. Za namową Fixa, obiecującego im wysokie odszkodowanie, wnieśli sprawę sądową przeciw służącemu i jego panu. W tym celu pojechali z Fixem do Kalkuty. Na początku rozprawy zostali omyłkowo wzięci przez podróżników za kapłanów z Piladżi, którzy mogliby ich posądzać o przerwanie obrzędu spalenia maharadży i Audy.

[bez imienia i nazwiska]

Hinduska. Młoda wdowa, która prosiła władze, aby pozwoliły jej spłonąć wraz ze zmarłym mężem. Po odmowie opuściła Bombaj i dopełniła ofiary pod opieką niezawisłego radży. Wspomina o niej Francis Cromanty.

[bez imienia i nazwiska]

Indianin. Wódz Siuksów, w czasie napadu Indian na pociąg z San Francisco próbował zatrzymać lokomotywę. Nie mając pojęcia o manipulowaniu regulatorem dopływu pary, zwiększył prędkość pociągu.

[bez imienia i nazwiska]

Intendent na „Carnaticu”. Powiedział Obieżyświatowi, szukającemu Fogga i Audy, że nie ma ich na statku i upewnił go, że znajduje się na „Carnaticu”.

[bez imienia i nazwiska]

Intendent na „Mongolii”. Mąż zaufania Towarzystwa, władzą na statku dorównywał kapitanowi. Dbał aby pasażerom niczego nie brakowało.

[bez imienia i nazwiska]

Japończyk. Tandeciarz, prowadził kram w Jokohamie. Obieżyświat sprzedał mu swoje europejskie ubranie w zamian za suknię japońską, turban i pewną sumę pieniędzy.

[bez imienia i nazwiska]

Konduktor w pociągu z Bombaju. Zarządził, aby pasażerowie opuścili pociąg, gdyż nie mógł jechać dalej, z powodu niedokończonej linii kolejowej. Zdenerwował tą wiadomością Obieżyświata i Francisa Cromanty, którzy byli pewni, że tory prowadzą do samego Allahabadu.

[bez imienia i nazwiska]

Królowa Ahmehnagary, bohaterka poematów Usafa Uddaula.

[bez imienia i nazwiska]

Makler na giełdzie w Hongkongu. Zapytany przez Fogga o Jejeeha, oznajmił, że znał go, ale od dwóch lat przebywa on prawdopodobnie w Holandii.

[bez imienia i nazwiska]

Mechanik na „Henriettcie”. Zawiadomił Fogga o wyczerpującym się zapasie paliwa, który nie starczy na dopłynięcie do Liverpoolu.

[bez imienia i nazwiska]

Mechanik na „Mongolii”. Fogg obiecał mu wysoki napiwek za doprowadzenie statku do Bombaju wcześniej niż przewidziane było to w rozkładzie jazdy.

[bez imienia i nazwiska]

Mormon, który wskoczył w biegu do pociągu na stacji w Salt Lake City, uciekając przez swoją żoną.

[bez imienia i nazwiska]

Naczelnik policji w Bombaju. Dowiedział się od Fixa o jego misji i historii pościgu za Foggiem. Zawiadomił go, że nakaz aresztowania nie nadszedł jeszcze z Londynu. Odmówił mu wystawienia nakazu, twierdząc, że jest to sprawa dyrekcji londyńskiej i tylko stamtąd może legalnie wyjść tego rodzaju polecenie.

[bez imienia i nazwiska]

Pilot. Wprowadził „Rangun” do portu w Hongkongu. Spóźnieni podróżnicy dowiedzieli się od niego o awarii „Carnatica”, dzięki której zdążą na statek. Zdziwiło go spontaniczne podziękowanie Obieżyświata za tę wiadomość.

[bez imienia i nazwiska]

Poborca. Płynął na „Mongolii” by objąć stanowisko w Goa. Partner Fogga przy grze w wista.

[bez imienia i nazwiska]

Policjant. Aresztował Fogga i Obieżyświata na stacji w Kalkucie i odstawił ich do sądu.

[bez imienia i nazwiska]

Urzędnik w biurze podróży morskich w Hongkongu. Obieżyświat wraz z Fixem zamówili u niego 4 kabiny na „Carnaticu”. Dowiedzieli się od niego, że statek już naprawiono i odpłynie jeszcze tego samego wieczoru.

[bez imienia i nazwiska]

Żyd. Prorok mormoński z rodu Józefa, który ogłosił księgi nowej religii. Wspomina o nim William Hitch.

[bez imienia i nazwiska]

Żyd. Stary przekupień w Allahabadzie. Targując się sprzedał Obieżyświatowi suknię w szkocką kraty i dwa płaszcze, wełniany i podbity futrem. Były to ubrania dla Audy, po które służący udał się na polecenie Fogga.