13
de bewoning in en naast de molen en de molenaars
Was de polder “Moerkerke” rond 1439 een feit, honderd jaar later, rond 1545 komt de eerste molenaar in de archieven voor en aanwijzingen dat er vóór 1616 een voorganger van de huidige Oostmolen heeft gestaan. Deze voorganger vertoonde vele gebreken en is niet ouder dan ongeveer 175 jaar oud geworden.
In de loop der tijd zijn veel molenaars op de molens van Mijnsheerenland aangesteld en onderkomens gebouwd voor de molenaars en hun gezinnen. Ook zijn de molenaars en machinisten gehouden aan strenge eisen van het polderbestuur. De oudste stukken met een molenaarsnaam dat in de archieven is gevonden zijn van Damas en Tonis Aertsz en dateren uit 1545 en 1546.
De molenaars deden veel werk aan de wateringen en het schoonhouden daarvan, het werk aan de kaden, zoals het becrammen van de kaden zoals ( dit is een aardenwal of beloop met een dunne laag stroo of riet bedekken en dit laagje met beugels van stroo aan de grond bevestigen ter bescherming van de grond tegen golfslag van storm of uitmalen van water) het herstelwerk aan heulen zoals het op(uit)graven en het vollen (dichtwerken) en aanstampen van grond, het uitgraven en vollen van de molenback en het stellen van de seijlen (sluizen bij de heulen). Zij deden ook polderwerk aan de wegen zoals het wegwerken van bulten en kuilen, teerwerk aan sluizen en molens, onderhoudswerk in de winter, transport van molenonderdelen. Vervolgens hielpen zij molenmakers en metselaars bij onderhoudswerk aan molens en buitenwerken. De beloning was laag. Veelal bestond werk als aangenomen werk in de polder in uren of dagen. Sommige afspraken werden onder het genot van een hapje en een drankje (bier) ten huize van de opdrachtgevers gemaakt.
De namen van de molenaars komen in de verschillende archieven voor. In het archief van het streekmuseum van Heinenoord zijn veel molenaars informatief in kaartenbakken terug te vinden waarbij de originele archiefstukken “elders” zijn opgeslagen. De molenaars werkten veelal niet op een vaste molen. Molenaarsnamen worden in verband gebracht op verschillende molens. Enerzijds komt de molenaarsnaam voor in direct verband met de molen, anderzijds op een molen in de polder Moerkerken, Mijnsheerenland of Puttershoek. Sommige namen zijn verbasterd en lijken op elkaar, maar het is niet met zekerheid te zeggen of het om dezelfde personen (molenaars) gaat.
Door de omvang van deze originele archiefstukken zijn deze inhoudelijk NIET geraadpleegd.
In het Gemeentelijke Archiefdienst Dordrecht zijn enkele complete archieven van molenaars gevonden. De informatie over deze groep molenaars heeft daarom dan ook een wat meer persoonlijker karakter.