4. Meli xoy

1. Iñciw, eymu ka feyegvn

Lefxaro .............................................

Mapucegen ........................................

Mvlen ................................................

Pikun ................................................

Wiji ..................................................

Puel ..................................................

Gulu .................................................

Vyew ................................................

Tamu ...............................................

Kvpan ..............................................

Coz ..................................................

Malal ...............................................

Tuwvn .............................................

Xafia ................................................

Pvle .................................................

We ...................................................

Wvla ................................................

We wvla ...........................................

Lelfvn ..............................................

Waria ...............................................

Amun ...............................................

Kisu .................................................

Zoy ..................................................

Fvren ...............................................

Ina ...................................................

Inaltu ...............................................

Jowzugun ..........................................

Wente ..............................................

Naq ..................................................

Nombre propio: Lautaro

Constr. verbal: Ser mapuche

Verb.: estar

Norte

Sur

Este

Oeste

Tvye + mew : alla

Tvfa + mew : aca

Verb.: venir

amarillo

Corral

Verb. Proceder, provenir

Anoche

Prep. desde, hacia, por

Nuevo

Despues

Recien

Campo

Ciudad

Verb.: ir, andar

Solo (tambien puede utilizarse como un pronombre personal para la 3a. persona:

Singluar: Kisu, dual: kisuegu, plural kisuegvn

mas, mas de

Familia (seres queridos)

Junto a, cerca de.

A orillas, en la orilla de.

Verb. responder

encima

abajo

1. Gvxamkan

Maria: ¿Iney pigeymu?

Lefxaro: Iñce pigen Lefxaro

Rayen: Iñce Rayen pigen

Maria: ¿Mapucegeymu?

Rayen: May, iñciw mapucegeyu

Lefxaro: ¿Cew mvley tami caw?

Mari: Tañi caw ka tañi ñuke mvleygu pikun mapu mew

¿Cew mvley tami caw?

Rayen: (Feyegu) mvleygu lelfvn mew

2. ¿Cew tuwimi?

- ¿Cew tuwimi?

- Iñce Temuko tuwvn. Vyew mvley tañi ruka. Wija kvpan tamu

- ¿Cew tuwimu?

- Iñciw Coz Malal tuwvyu. Tayu ruka mvley vyew pvle. Xafia kxpan tvfamew.

- ¿Cew tuwimvn?

- Iñciñ wiji mapu mew tuwvyiñ. Leleke mvley tayiñ ruka. We wvla kvpayiñ.

3. Amun

Kisu kiñe ce:

Iñce amun

Epu ce:

Iñciw amuyu

Zoy epu ce:

Eymi amuymi

Fey amuy

Eymu amuymu

Feyegu amuygu

Iñciñ amuyiñ

Eymvn amuymvn

Feyegvn amuygvn

3. Cijkatuge

Tvfaci ta Manuel ka Maria. Kurvbewfv mew tuwiegu.

Manuel ta Mari ñi fvta.*

Feyegu ñi mogewe lelfvn mew mvley.

Niegu epu yaj ta mvlelayu ruka mew.

Nota: Segun el Prof. Kañumil, el uso correcto de la palabra fvta es:

Fvta: marido / Fvca: viejo / Fvxa: grande (tamaño)

En ciertas regiones, el uso es indistinto.

Tvfeyci ta Kuan ñi fvren:

Kasinta Kuan ñi kuregey

Nieygu kvla pici ce

Kom mvleygvn ruka mew.

Ñi ruka mvley waria mew.

Temuko mew tuwigvn.

4. Meli wixan mapu

Gulu

Pikun

Puel

Wiji

5. Tuwvn: los distintos grupos mapuce se identifican por su procedencia, caracteristicas del entorno, etc.

Guluce, Wijice, Puelce, Pikunce

Bafkehce (bafkeh: lago, laguna, mar)

Pewence (pewen/peweh: arbol: araucaria araucana)

Wariace (waria: ciudad)

<-- Wentece

<-- Naqce

6. ¿Cew tuwimi?

- Iñce Paynemij pigen, Gulumapu mew tuwvn, ¿eymi kay?

- Iñce Melikew pigen, Puelmapu mew tuwvn.

- Iñce mapucegen, ¿eymi kay?

- Iñce kafey, peñi. Mapuce ta iñce.

7. Gvxamkan.

- Mari mari, lamgen.

- Mari mari, lamgen.

- Iñce kvmelen, eymi kay?

- Kvmelekan.

- Cew kvpaymi?

- Wijimapu pvle kvpan. Nvwken mew tuwvn. Cew tuwimi?

- Iñce tuwvn tvfaci mapu mew.