De ontvoering van Sophia Alberts 1700 - 1710

In de nacht van 1 op 2 november 1700 liep een 17-jarig Helmonds meisje, Sophia Alberts geheten, weg van huis. Haar vader was protestant en notaris. De aanleiding voor haar weglopen was de weigering van haar ouders haar omgang met een in Helmond ingekwartierde officier goed te keuren. Met de hulp van de moeder van haar hartsvriendin reisde zij eerst naar het Gelderse Venray, werd daar katholiek en verklaarde vervolgens haar ouders niet meer te willen zien. Ondanks juridische procedures en ondanks de interventie van vele autoriteiten, onder wie de Heer van Helmond, de Staten-Generaal der Nederlanden, de bisschop van Antwerpen en nog vele andere autoriteiten, bleef Sophia weigeren naar huis te komen. Uiteindelijk vluchtte ze verder, eerst naar Mechelen in de Zuidelijke Nederlanden en later nog met een Franse jongen verder door naar Zuid-Frankrijk.

Sophia's vader, maar ook de Staten-Generaal zagen het weglopen van Sophia niet als een autonome beslissing van het meisje, maar als een katholiek complot en een ontvoering. Om de katholieken te dwingen Sophia Alberts weer terug te geven aan haar ouders werd niet alleen de katholieke schuurkerk in Helmond gesloten en verzegeld, maar ook die in andere plaatsen in de Meierij van 's-Hertogenbosch. Bovendien werd de pastoor gevangen gezet met nog enkele andere priesters.

In deze lezing vertel ik niet alleen het soms spannende, soms ontroerende en soms onthutsende verhaal van het weglopen, maar wil ik ook aandacht besteden aan enkele achtergronden van deze affaire: de spanning tussen katholieken en protestanten bijvoorbeeld die in de kleine stad Helmond voortdurend aanwezig was, de dubieuze houding van het stadsbestuur en de nog dubieuzere rol van de drossaard. Verder wil ik iets zeggen over het ongewone en in die tijd ook ongehoorde van het feit dat een minderjarig meisje het waagde om zich te verzetten tegen haar ouders en daarin tot het einde toe volhardde ondanks vele pogingen, ook van derden, om vader, moeder en dochter met elkaar te verzoenen. Het verhaal van Sophia Alberts geeft daardoor een onverwachte doorkijk niet alleen naar de samenleving van de kleine stad Helmond, maar ook en vooral naar de mentaliteit van de vroeg achttiende-eeuwse mensen.