Duurzaamheid is een houding

Het is een valkuil om duurzaamheid in onderwijs op te knippen in een vak. Duurzaamheid is namelijk geen vak, het is een houding. Een goede manier om die houding te creëeren is het introduceren van thema’s op de school, die breed worden ingezet. Bijvoorbeeld een periode lang staat alles in het thema van water. Alle reguliere lessen worden georganiseerd vanuit dit thema, zonder dat concessies worden gedaan op de vakinhoudelijke doelen. Voorbeelden van thema’s zijn naast water ook energie en natuur, de Sustainable Development Goals zijn hiervoor erg geschikt. Het kan die periode gaan om een verantwoorde houding, denken in oplossingen, samen met de community rondom de school zoals ouders, opa’s en oma’s en instanties. Na afloop van de periode kunnen geformuleerde doelen worden teruggekoppeld met de deelnemers.

Verwondering als pedagogisch instrument

Vanuit pedagogisch oogpunt is het belangrijk om te werken vanuit verwondering. Wat is onze kijk op water, wat betekent water voor ons? Weten we dat 75% van de aarde uit water bestaat, net als het menselijk lichaam? Wat doen we zelf met water?

Je kunt ‘ophalen wat er ligt’. Wat leeft er binnen en buiten de school bij de leerkrachten, de leerlingen, ouders etc. Hoe kun je dat inzetten in de thema periode? Bijvoorbeeld het koppelen oudere leerlingen aan jongere leerlingen, of buddy’s tussen kinderen binnen en buiten de school. Het gaat in het onderwijs om de relatie tussen het kind en de wereld (lees: Terugkeer van het onderwijs van Gert Biesta).

Hetzelfde doen, maar vanuit een andere houding

Vanuit didactisch oogpunt is het van belang om hetzelfde te doen wat je als leerkracht al van plan was, maar dan het lesprogramma te koppelen aan de ‘intermediair’ water. Rekensommen, gedichten, verhalen, Aardrijkskunde, geschiedenis, etc. Dit kan het team zelf ontwikkelen, het team is alle vakken bij elkaar en kan zelf het thema toepassen op alle vakken.

Belangrijke randvoorwaarden voor een succesvolle introductie is de volledige commitment van de schoolleiding en kritische massa bij de leerkrachten.

Centrale vraag die leerlingen en leerkrachten zich kunnen stellen is: ‘Wie ben ik?’ Ten opzichte van water, voeding, afval, de medemens, etc. En ‘Hoe kan ik zijn?’ Ten opzichte van het thema. Het gaat om een holistisch model, terwijl we in veel opzichten nog een lineair model hanteren, bijvoorbeeld bij de leerlijnen in het onderwijs.

Transitie inzetten met elkaar

De kennis en vaardigheden die de leerlingen opdoen in het onderwijs passen zij later toe in de buitenwereld, het is daarom van belang om deze buitenwereld vroegtijdig de school binnen te halen. Duurzaamheid biedt daar de mogelijkheid toe.

De vraag die we onszelf mogen stellen luidt: wie houdt het bij elkaar? En: wat houdt het bij elkaar? Het antwoord op deze vraag komt van binnenuit en leidt tot een andere houding, gericht op elkaar en de wereld.

Tips: lessen.ikcirculeer.nl, duurzaam.nl met interviews met kinderen.