De Duurzame Pabo

Wat is de Duurzame PABO?

Duurzame PABO is het netwerk van pabo’s en basisscholen die actief bezig zijn met duurzame ontwikkeling in het onderwijs. Sociale betrokkenheid, economische voorspoed, een schoon milieu en ruimte voor de natuur geven invulling aan het concept duurzame ontwikkeling.

Het startpunt voor ‘leren voor duurzame ontwikkeling’ ligt in het basisonderwijs. De leraar van de toekomst, de pabo-student, vervult hierin een spilfunctie. Duurzame PABO ondersteunt daarom studenten, leerkrachten en docenten die deze taak oppakken! Duurzame PABO is een onafhankelijke stichting van en voor alle pabo’s en basisscholen in Nederland.

De Duurzame PABO is begonnen in 2005 als een netwerk voor pabo docenten. De vraag die de initiatiefnemers stelden was: “Hoe krijgen we duurzame ontwikkeling in het curriculum van de pabo’s? Pabo’s van het eerste uur waren de Marnix Academie in Utrecht en de iPabo in Amsterdam. De Duurzame PABO:

• biedt een netwerk. Kennis en ervaring wordt uitgewisseld via o.a. website, nieuwsbrieven en conferenties. En via publicaties. Bijvoorbeeld een praktische handreiking voor docenten in het basisonderwijs.
• initieert en/of participeert in diverse projecten. Zij speelt een actieve rol in projecten die met andere organisaties worden opgezet. Voorbeelden van projecten/samenwerking zijn:
  • de Coöperatie Leren voor Morgen, waarbinnen vrijwel alle instellingen die zich bezig houden met duurzaamheid in het onderwijs de krachten bundelen.
  • Het voorleesboek dat tijdens de Dag van de Duurzaamheid wordt uitgedeeld aan scholen wordt geschreven door studenten van pabo's door het hele land. Het realiseren van het boek en voorlezen wordt georganiseerd door Duurzame PABO met partners.
  • Het programma DuurzaamDoor 2017-2020, waarbinnen Duurzame PABO opdrachten vervult, heeft als missie voor het onderwijs: Alle scholieren en studenten hebben aan het einde van hun schoolloopbaan de competenties om duurzame afwegingen te kunnen maken, als professional en als burger.

Het onderwijs – van basisschool tot universiteit – is van groot belang bij het werken aan een groene economie. Onderwijs legt immers de basis voor toekomstige generaties om zich te interesseren voor de aarde als systeem. En om zich kennis en vaardigheden eigen te maken om op een duurzame manier te leven en te werken. Daarom wil DuurzaamDoor:

• inhoud over natuur, milieu en duurzaamheid verankeren in het onderwijssysteem
• lesmateriaal en –activiteiten breed beschikbaar maken, bijvoorbeeld via GroenGelinkt
• docenten ondersteunen, bijvoorbeeld via duurzaamheidsnetwerken voor het onderwijs
• stimuleren van betekenisvol leren, dus met reële vraagstukken die de interesse hebben van leerlingen
• stimuleren dat het onderwijs deels buiten de school plaatsvindt, in de buitenlucht en op locaties zoals bedrijven, techniekcentra, schooltuinen.

Waarom is duurzaamheid in het onderwijs relevant volgens de overheid? Welke rol speelt het in het curriculum?

Dit is een interessante vraag. Dé overheid bestaat niet als het gaat om duurzaamheid in het onderwijs. We moeten hier een onderscheid maken tussen de verschillende ministeries want die zitten niet op een lijn. Er is ondersteuning op educatie en onderwijs vanuit EZ, LNV, Infrastructuur en Milieu. [Dit zijn ministeries die er belang bij hebben dat de Nederlandse bevolking kennis heeft van duurzame ontwikkeling, redactie FL]. Het belangrijkste Ministerie vanuit het oogpunt van beleid en legitimering, OCW, is echter jarenlang passief geweest. OCW begint nu gelukkig te bewegen met Curriculum.nu. Het laat ruimte van onderop voor inbreng vanuit de samenleving, daar komt duurzaamheid het onderwijsprogramma binnen. Duurzame pabo werkt daar aan mee via stevige, opbouwende feedback. De rol van OCW was de afgelopen minimaal en enige support ontbrak. Alle opdrachten gingen standaard naar SLO en CITO, waar het curriculum al is dichtgespijkerd. OCW’s standpunt was: “Onderwijs gaat over het ‘wat’, het ‘hoe’ is aan de scholen”, zonder zich uit te willen spreken over het wat als het ging om duurzame ontwikkeling. De afgelopen jaren is er voor de spelers [leerkrachten en besturen, redactie FL] het gevoel ontstaan dat er weinig ruimte is buiten de methodes die zijn ontwikkeld door de grote educatieve uitgevers. Nu ontstaat die ruimte wel door de ontwikkeling van curriculum.nu.

Curriculum.nu geeft met een aantal grote thema’s richting aan het onderwijs. Twee thema’s zijn direct gerelateerd aan duurzame ontwikkeling: Mens en Maatschappij en Mens en Natuur. Deze thema’s geven een fundament aan duurzame ontwikkeling in het onderwijsprogramma. Echter, leerkrachten geven aan dat het programma zo vol is dat er nu weinig ruimte voor bestaat. Curriculum.nu biedt nu houvast en rechtvaardiging om er aandacht aan te besteden.

Welke rol ziet u voor leerkrachten in het onderwijs op duurzaamheid? Denkt u daarbij aan ‘extra’ lessen of ‘integraal’ in het bestaande curriculum? Waarom?

Ik ben sterk voor de integrale benadering, het verweven van duurzame ontwikkeling met de zaakvakken, en rekenen en taal. Er zijn nu veel extra lessen op gebied van afval, natuur, duurzame energie of voeding. Deze lessuggesties zijn prachtig en verrijkend, maar door deze lessen apart te geven is duurzaamheid niet vanzelfsprekend. Juist bij een integrale benadering is het wel vanzelfsprekend en wordt duidelijk hoe de verschillende thema’s zich met elkaar verhouden. De leerkracht heeft speciale competenties nodig op duurzaamheid. Deze competenties zijn uitgewerkt in het Europese programma www.aroundersenseofpurpose.eu, waarin met vijf instanties in EU is gesleuteld aan een programma. Een belangrijke competentie bijvoorbeeld is dat je kunt werken vanuit systemen en systeemdenken. Je moet als leerkracht zelf de lijnen kunnen zien tussen ontwikkelingen, de samenhang kunnen begrijpen tussen de verschillende uitdagingen. Er is ook veel kennis vereist. Daarnaast moet de leerkracht consistent zijn in het eigen gedrag. Meer informatie vind je ook via www.teachthefuture.org, waar Erica Bol aan verbonden is in Nederland. Leerkrachten hebben ondersteuning nodig bij kennisopbouw en het verwerven van inzicht in samenhang.

Welke rol ziet u voor de Duurzame PABO bij het verder op de agenda zetten van duurzaamheid bij scholengroep AMOS

De Duurzame PABO wil hier graag een rol in spelen. Ze kan ondersteunen bij het opbouwen van kennis en delen van ervaringen. Voorbeeld: we verzorgen een Masterclass van vijf dagdelen voor 22 NME-ers die over duurzaam onderwijs les krijgen. o.a. competenties, activiteiten die je kunt organiseren. Scholen gaan daar heen en zij gaan naar scholen toe. We kunnen voor AMOS ook een workshop voor leerkrachten verzorgen, bijvoorbeeld op een studiedag.

Is er Nederlandstalig lesmateriaal dat de Sustainable Development Goals opgesteld door de VN (ook wel de 17 doelen die je deelt genoemd) onder de aandacht brengen in de klas?

Er is geen lespakket. Vanuit Leren voor Morgen en competenties proberen we de link naar SDG’s zo concreet mogelijk te maken, met veel voorbeelden en lessen. Vanuit Sustainable Development Goal, doel 4.7 onderwijs. Het is belangrijk dat het concreet gemaakt wordt, nu nog niet beschikbaar in het Nederlands en nog erg verspreid. Laten we zelf zorgen dat ons materiaal beter gelinkt wordt aan de SDG’s. Daar werken we graag met scholen samen. Engelstalig lesmateriaal dat op school wordt vertaald naar het Nederlands willen we graag via ons netwerk verspreiden zodat meer scholen het gaan gebruiken.

‘De boodschap blijft toch dat je het niet alleen kunt als individu of als organisatie. Samenwerking is nodig om doelen te bereiken. Laten we die gedachte vooral vasthouden. Dat is mijn grootste wens.'