Thương Con

Thương Con

Có một thiếu phụ kia làm việc trong thư viện. Mỗi ngày thường có các phụ huynh đưa con vào thư viện để đọc sách, tham dự những chương trình đặc biệt do thư viện tổ chức hoặc để tìm sách mượn về nhà cho con đọc. Thiếu phụ này nhìn thấy những điều xảy ra giữa cha mẹ mà con cái và bà rất quan ngại. Bà nói rằng bà thấy nhiều em không vâng lời cha mẹ mà những cha mẹ đó không áp dụng một kỷ luật nào đối với con. Chẳng hạn như khi cha mẹ bảo phải im lặng thì các em cứ nói chuyện, bảo đừng chạy, các em cứ tiếp tục chạy và cười giỡn ồn ào. Điều mà nhân viên thư viện này thấy nhiều nhất là các cha mẹ thường dọa không cho con điều này điều kia nếu con không vâng lời nhưng cuối cùng, hầu như không người nào làm đúng như điều mình đã nói. Chẳng hạn một bà mẹ nói: Con mà không vâng lời là mẹ không có mượn video về đâu. Trong suốt thời gian ở trong thư viện, đứa con không vâng lời mẹ một điều gì cả, bà mẹ cứ phải trừng mắt, nghiêm mặt để ngăn điều này cản điều kia, nhưng khi hai mẹ con ra về, đứa bé vẫn được mượn cuộn video đem về. Thỉnh thoảng có những em làm ồn quá nhiều, nhân viên thư viện xin cha mẹ đưa các em đó ra ngoài thì cha mẹ tỏ vẻ khó chịu hoặc nổi giận. Tình trạng cha mẹ không áp dụng kỷ luật với con hầu như ngày càng nhiều và đây là điều thật nghiêm trọng.

Trong Câu Chuyện Gia Đình hôm nay, chúng tôi xin nói về vấn đề nuôi dạy con cái. Ngày nay, hầu hết các gia đình chúng ta không có đông con như gia đình trong những thế hệ trước. Tuy nhiên, dù có ít con, nuôi dạy con cái cũng là vấn đề khiến nhiều bậc cha mẹ lo lắng. Quý vị đã lập gia đình và được Chúa ban cho hai, ba đứa con. Quý vị sung sướng khi nhìn thấy con khỏe mạnh và khôn lớn; nhưng cùng với niềm vui đó chúng ta cũng cảm thấy một trách nhiệm đè nặng trên vai, trách nhiệm nuôi dạy con cho nên người đạo đức, hữu dụng, nhất là trong một xã hội đầy dẫy tội lỗi và cám dỗ như xã hội chúng ta đang sống.

Có một điều chúng ta cần nhớ trong trách nhiệm nuôi dạy con, đó là dù tiêu chuẩn đạo đức trong xã hội như thế nào, cha mẹ vẫn là người có ảnh hưởng trên con cái nhiều nhất, cha mẹ vẫn có thể hướng dẫn con trở nên người tốt, với điều kiện là chúng ta dành thì giờ ở gần bên con, dạy dỗ, hướng dẫn con trong đường ngay lẽ phải và theo những tiêu chuẩn Chúa dạy trong Kinh Thánh. Đây là điều mang lại cho chúng ta hy vọng và khích lệ. Nguyên tắc quan trọng trong việc nuôi dạy con mà chúng ta cần áp dụng trước hết là phải quân bình giữa tình thương và kỷ luật. Chúng ta cần bày tỏ cho con thấy tình thương chúng ta dành cho con nhưng cũng phải áp dụng kỷ luật để con tôn trọng thẩm quyền của cha mẹ và vâng theo lời cha mẹ dạy bảo. Đây là điều nghe có vẻ đơn giản nhưng không đơn giản khi áp dụng vào thực tế. Ngày trước cha mẹ dùng kỷ luật quá nhiều và hầu như không bao giờ biểu lộ tình thương đối với con. Ngày nay thì ngược lại, chúng ta yêu thương, ôm ấp con quá nhiều và hầu như không dám hay không muốn áp dụng kỷ luật với con. Điều gì làm một cách thái quá, thiếu quân bình cũng đem lại tai hại. Trong việc nuôi dạy con cũng vậy, nếu chúng ta giữ được quân bình giữa tình thương và kỷ luật chúng ta sẽ có thể đào tạo nên những đứa con trưởng thành và đạo đức.

Tình Thương Đối Với Con Cái

Trước hết chúng tôi xin nói về vấn đề tình thương cha mẹ dành cho con. Để giữa cha mẹ và con cái có mối quan hệ thân thương gần gũi, cha mẹ cần thương con và biểu lộ tình thương đó cách cụ thể. Con em chúng ta, dù trong tuổi nào, cũng cần tình thương của cha mẹ. Sau nhiều nghiên cứu và thí nghiệm, người ta thấy rằng những đứa bé sống thiếu tình thương sẽ không phát triển bình thường về mặt thể xác, tình cảm cũng như về tinh thần. Có lẽ quý vị nghĩ: con cần tình thương của cha mẹ, điều đó dễ quá, vì cha mẹ nào mà không thương con, những đứa con mình mang nặng đẻ đau, ôm ấp nuôi nấng từ khi còn trong trứng nước mà không thương sao được? Dĩ nhiên là cha mẹ nào cũng thương con, đó là tình cảm tự nhiên mà Đức Chúa Trời đã đặt để trong lòng người, cũng như trong những loài vật khác. Nhưng chúng ta thương con như thế nào, thương với tình thương gì, là điều rất quan trọng. Nếu con em chúng ta sống trong sự thiếu thốn thiếu tình thương yêu của cha mẹ hoặc được cha mẹ thương yêu không đúng, các em sẽ có những kỷ niệm không đẹp hay những ảnh hưởng tai hại trong cuộc đời sau này. Chúng ta có thể thương con bằng những tình thương đem lại thiệt hại cho con mà chúng ta không ngờ. Chẳng hạn như thương con bằng tình thương ích kỷ, bằng tình thương có điều kiện, tình thương không công bằng, hoặc thương con với tình thương âm thầm, che giấu, thương mà không bao giờ bày tỏ ra. Tất cả những tình thương đó đều có thể để lại những ảnh hưởng không tốt trên đời sống con.

Kinh Thánh ghi lại cho chúng ta nhiều trường hợp cha mẹ yêu thương con không đúng cách và đã để lại những ảnh hưởng tai hại trong đời sống con. Một ví dụ điển hình là trường hợp của gia đình ông Y-sác và bà Rê-bê-ca. Ông bà Y-sác thương con nhưng thương không đồng đều. Hai vợ chồng chỉ có hai đứa con trai, lại là hai đứa sinh đôi thế mà mỗi người thương một đứa. Người cha thương đứa lớn còn bà mẹ thương đứa nhỏ. Không những thương con không đồng đều, ông bà còn thương con với tình thương có điều kiện. Kinh Thánh cho biết, đứa con lớn là thợ săn giỏi nên được cha yêu vì ông thích ăn thịt rừng. Còn bà mẹ thương đứa con nhỏ vì đứa đó hiền lành, thường ở nhà, quanh quẩn bên mẹ chứ không có tính phiêu lưu như người anh. Người cha thương đứa con lớn vì đứa con lớn cung cấp cho ông điều ông thích. Có lẽ người cha cũng thương đứa lớn hơn vì đứa đó mạnh mẽ, tự lập, hoặc vì giống tính cha, thích sống ngoài trời, thích phiêu lưu đây đó. Cha con có cùng sở thích nên có thể nói chuyện với nhau và vì thế gần nhau. Đứa con nhỏ thì ngược lại, yếu đuối, hiền lành và nhút nhát nên không thích đi ra ngoài phiêu lưu, săn bắn mà chỉ quanh quẩn trong nhà với mẹ, giúp mẹ làm việc nhà. Vì ở gần mẹ, giúp mẹ nên mẹ thương, đó là điều tự nhiên.

Một vị mục sư nọ nói rằng, có thể vì thấy chồng quan tâm và yêu thương đứa con lớn một cách rõ ràng, không che giấu nên bà vợ thương đứa con nhỏ để bù đắp lại cho con. Cũng có thể vì thấy đứa con lớn mạnh mẽ, có thể tự chống chọi với đời còn đứa nhỏ rụt rè yếu đuối, ra đời dễ bị thiệt thòi nên bà mẹ gần gũi hơn và bảo bọc con nhiều hơn. Nhưng dù ví lý do gì đi nữa, tình thương ông bà Y-sác dành cho con là tình thương thiên vị và có điều kiện. Ông bà không yêu thương các con đồng đều và yêu thương con vì con làm điều mình ưa thích hay làm cho mình vui lòng.

Các con của chúng ta, dù do cùng một cha mẹ sinh ra, không bao giờ giống nhau hoàn toàn. Dù chỉ có hai đứa hoặc có ba bốn đứa con, mỗi đứa luôn luôn có một tính khác nhau. Vì tính tình, khả năng, sở thích của mỗi đứa con khác nhau, cha mẹ dễ đi đến chỗ thích đứa này hơn đứa kia hoặc gần gũi, yêu thương đứa này hơn đứa nọ. Đây là điều tự nhiên nhưng là điều không tốt vì thế chúng ta cần quan tâm, sửa đổi để không để lại ảnh hưởng không tốt trong đời sống con. Khi thương con với tình thương có điều kiện là chúng ta dạy con rằng con phải ra công, cố gắng, phải làm điều gì đó mới chinh phục được tình cảm của cha mẹ và mới được cha mẹ yêu thương. Điều tội nghiệp cho những đứa con sống trong tình thương có điều kiện là các em không cảm thấy mình được cha mẹ chấp nhận và không thấy có gì bảo đảm trong tình thương của cha mẹ. Các em biết là khi nào các em không làm được điều mà cha mẹ trông mong hay ưa thích thì cha mẹ cũng sẽ không thương các em nữa. Những đứa con sống trong tình thương có điều kiện thường phải luôn luôn cố gắng làm điều này điều kia để tiếp tục được cha mẹ yêu thương và chấp nhận. Khi ra đời, các em cũng sống với tinh thần đó, tức là lúc nào cũng phải cố gắng làm vừa lòng mọi người; có khi cố gắng quá sức mình, để được người chung quanh chấp nhận.

Thương con không đồng đều còn đưa đến một nan đề khác là khiến con cái ganh tị với nhau. Để tránh tinh thần ganh tị và chia rẽ giữa con cái vì không được cha mẹ yêu thương đồng đều, là cha mẹ, chúng ta cần thương yêu các con trong gia đình bằng nhau và như nhau. Cách áp dụng kỷ luật có thể khác nhau vì các em có những tính tình khác nhau, nhưng chúng ta cần yêu thương tất cả các con bằng nhau và quan tâm đến từng đứa con như nhau. Thứ hai, để tránh tạo trong con cái lòng lo lắng vì sợ mất tình thương của cha mẹ và lúc nào cũng phải hết sức cố gắng làm mọi điều để chinh phục tình yêu của cha mẹ, chúng ta cần yêu thương con với tình yêu vô điều kiện. Nghĩa là dù con có thế nào cha mẹ cũng vẫn thương. Những câu mà chúng ta cần tránh nói với con là: "Con vâng lời thì ba má mới thương" hoặc: "Nếu con làm như vậy ba má không thương nữa đâu." Chúng ta thương vì con là con của chúng ta chứ không vì một lý do hay điều kiện nào khác. Lời Chúa dạy chúng ta hãy yêu như Chúa đã yêu chúng ta. Chúa đã yêu chúng ta với tình yêu vô điều kiện, Ngài yêu khi chúng ta còn là người tội lỗi, không xứng đáng. Chúng ta cũng hãy yêu người khác với tình yêu vô điều kiện, nhất là những yêu đứa con nhỏ bé, yếu đuối, sống trong sự bảo bọc của chúng ta. Lời Chúa cũng dạy: "cha mẹ đừng chọc giận con cái khiến chúng nản lòng." Khi chúng ta yêu con không đồng đều, yêu với tình yêu có điều kiện là chúng ta làm cho con cái buồn giận và nản lòng.

Thương Con

(II)

Một em bé trai nọ khoảng 4 tuổi, một ngày kia đến khoe với cha: "Ba ơi, con biết chữ A chữ B rồi!" Ông cha nói: "Tưởng gì chớ mới biết mấy chữ cái mà cũng khoe, bữa nay con phải biết đọc rồi mới là giỏi!" Khi được tám tuổi, một hôm em đem bài làm ở trường cho cha xem và nói: "Ba ơi, bữa nay con làm toán được mười điểm!" Ông cha nói: "Có một bài mười điểm thôi sao? Bài nào cũng phải được mười điểm mới đáng là con của ba!" Khi lên mười sáu tuổi, một ngày nọ đứa con về nói với cha: "Ba ơi, tháng này con được đứng nhất lớp!" Ông cha nói: "Như vậy mới xứng đáng là con trai của ba, mà phải cố gắng giữ hạng nhất luôn như vậy nhen!" Khi đứa con hai mươi hai tuổi, về khoe với cha: "Ba ơi, con học xong rồi, tháng sau con ra trường; con sẽ đi tìm việc làm để giúp gia đình." Ông bố nói: "Cũng đến lúc phải biết tự lo tự lập rồi, chẳng lẽ để bố mẹ nuôi hoài sao!" Khi đứa con đã hơn bốn tuổi, một ngày kia anh nói với cha: "Ba ơi, con mới được sở cho làm phó giám đốc, ba có mừng cho con không?" Ông bố quay đi nơi khác và nói: "Chừng nào anh làm chủ hãng riêng của anh thì mới đáng mừng!"

Lúc đó người con trai chạy đến trước mặt cha, nước mắt lưng tròng, anh nói: "Thưa ba, con sống đã gần nửa cuộc đời, con học hành đàng hoàng chứ không lêu lổng chơi bời. Con cũng biết tự lo tự lập chứ không làm gánh nặng cho cha mẹ. Con có vợ con và biết chăm lo cho gia đình, con cũng trọn bổn phận với cha mẹ và anh chị em trong gia đình. Suốt cuộc đời và trong mọi việc lúc nào con cũng cố gắng hết sức mình, chỉ để mong được ba chấp nhận và được nghe lời khen của ba mà con không bao giờ nghe được lời khen đó. Con mong được nghe ba nói: 'Con của ba giỏi lắm, ba rất vui và hãnh diện về con.' Ba hãy nhìn con đi, tuy con lớn rồi, già rồi, nhưng con vẫn là một đứa bé cần tình thương của cha, mong được cha yêu thương, vỗ về và nói những lời khích lệ. Ba để con chờ đợi trông mong điều đó suốt đời sao? Ba không thể nói với con những lời thương yêu khích lệ sao?" Nghe con nói, ông cha chợt nhận ra thiếu sót của mình, ông nói nhỏ: "Ba xin lỗi." Thì ra vì muốn con cố gắng hơn để thăng tiến trong mọi mặt, ông đã không bao giờ khen con. Ông không ngờ con trông mong và khao khát lời khen của ông nhiều như thế.

Trong bài kỳ trước chúng tôi có nói rằng lắm khi cha mẹ yêu thương con không đồng đều và thương con bằng tình thương có điều kiện, nghĩa là đứa con nào làm cho cha mẹ vui lòng hay làm điều cha mẹ mong muốn thì cha mẹ mới thương. Tình thương có điều kiện đó sẽ để lại ảnh hưởng tai hại trong đời sống con em chúng ta. Các em cảm biết rằng mình phải cố gắng làm điều này điều kia cho cha mẹ vui lòng thì mới mong được cha mẹ thương, và cũng có những em biết rằng mình sẽ không bao giờ và không thể nào làm gì cho cha mẹ thỏa nguyện hoàn toàn. Những đứa con lớn lên trong tình thương có điều kiện như thế sẽ luôn luôn mang mặc cảm, nghĩ rằng mình là người thất bại, không bao giờ có thể làm cho người khác vừa lòng, không bao giờ được yêu thương và chấp nhận.

Kỳ trước chúng tôi có nêu một ví dụ trong Kinh Thánh về trường hợp cha mẹ thương con không đồng đều. Đó là gia đình ông Y-sác. Ông bà Y-sác có hai đứa con trai sinh đôi nhưng mỗi người thương một đứa: chồng thương đứa lớn, vợ thương đứa nhỏ. Khi cha mẹ yêu thương con không đồng đều, con cái dễ trở thành ganh tị với nhau vì đứa nào cũng muốn cha mẹ thương mình hơn. Lắm khi con cái đi đến chỗ làm hại nhau để được cha mẹ yêu thương, hoặc chính cha mẹ giúp con làm hại nhau để đứa con cưng của mình đạt được điều mình mong muốn. Đây là điều đã xảy ra trong gia đình ông Y-sác. Vì thương đứa con lớn, khi biết mình không còn sống bao lâu nữa, ông chồng dự định ban phước lành cho đứa con lớn. Bà vợ thì muốn ông ban phước cho đứa nhỏ. Sáng thế ký chương 27 ghi như sau: "Bởi Y-sác đã già, mắt làng, chẳng thấy được nữa, bèn gọi Ê-sau, con trưởng nam, mà rằng: Hỡi con, cha đã già rồi, chẳng biết ngày nào phải chết; vậy bây giờ cha xin con hãy lấy khí giới, ống tên và cung con, ra đồng săn thịt rừng cho cha, dọn một món ngon tùy theo cha sở thích; rồi dâng lên cho cha ăn, đặng linh hồn cha chúc phước cho con trước khi chết" (c.1-4). Tội nghiệp Ê-sau, suốt đời lúc nào cũng phải cố gắng làm điều này điều kia để được cha yêu thương và chấp nhận, nên bây giờ nghe cha dặn bảo như vậy, anh vui vẻ lên đường ngay.

Khi Y-sác dặn đứa con trai lớn những điều đó thì bà vợ ông nghe được, và bà liền lập mưu để chồng chúc phước cho đứa nhỏ, là đứa con cưng của bà. Trong khi Ê-sau đi vào rừng săn bắn vất vả thì bà mẹ bắt hai con dê nuôi trong nhà làm thịt và nấu món đặc biệt mà chồng thích. Rồi bà bảo đứa con nhỏ mặc áo của anh, xưng tên anh, đem thức ăn vào cho cha để cha ban phước cho. Đây là một việc làm gian dối đáng trách, do lòng ích kỷ và thiên vị thúc đẩy. Vì muốn đứa con cưng của mình được chồng chúc phước nên bà mẹ này đã nhẫn tâm lừa gạt người chồng mù lòa sắp chết. Ông Y-sác không biết mình bị lừa nên đã chúc phước cho đứa con nhỏ. Điều này khiến sự chia rẽ giữa hai anh em càng sâu đậm và trầm trọng hơn, và cuối cùng khiến gia đình ly tán, mỗi người đi một nơi. Đứa con lớn giận vì em cướp phước lành nên tìm cách giết em. Đứa con nhỏ vì sợ anh trả thù nên nghe lời mẹ chạy đi một nơi xa để trốn. Kết quả là hai vợ chồng ông Y-sác sống trong đau buồn và chết trong cô đơn. Tình thương không công bằng và tình thương có điều kiện của cha mẹ đã khiến hai anh em sinh đôi thay vì yêu thương, nâng đỡ nhau trở thành kẻ thù của nhau. Suốt cuộc đời hai anh em sống trong xung đột và căng thẳng, chỉ vì tình thương sai lầm của cha mẹ.

Như vậy, chúng ta cần làm gì để không gây những đau thương tương tự cho con cái chúng ta? Có người nói, "Tôi đâu có thương con không đồng đều, tôi cũng không thương con bằng tình thương có điều kiện. Vì tính của mỗi đứa con khác nhau, tôi thấy gần với đứa này hơn, khó nói chuyện với đứa kia hơn mà thôi." Thành thật mà nói, nhiều bậc cha mẹ vướng vào lỗi lầm thương con không đồng đều hoặc thương con với tình thương có điều kiện mà không biết. Vì vậy, điều chúng ta cần làm trước nhất là công nhận mình có sai sót và vấp váp. Nếu thành thật kiểm điểm lại, chúng ta sẽ thấy mình thương con trai hơn con gái, thương con út hơn con lớn, thương đứa con giống mình hoặc chiều theo ý mình hơn đứa không giống hoặc bướng bỉnh, cứng đầu, v.v... Có người thì thương đứa con lanh lợi, giỏi giang hơn vì con khiến mình hãnh diện với người chung quanh hoặc đem lại điều mình mong ước. Có người thì thương đứa con yếu đuối, hiền lành hơn vì đứa con đó gần với cha mẹ và tùy thuộc vào cha mẹ nhiều hơn. Dù vì lý do nào, như thế là chúng ta thương con không đồng đều và thương con bằng tình thương có điều kiện. Chúng ta không những cần nhìn thấy điều đó nhưng cũng sẵn sàng sửa đổi. Nếu con cái đãụ hiểu biết, chúng ta thành thật nói cho con biết lỗi lầm và thiếu sót của mình. Đây là điều rất khó đối với các bậc làm cha mẹ. Tuy nhiên, nếu chúng ta khiêm nhường hạ mình, Chúa sẽ nâng chúng ta lên. Con cái sẽ nhìn thấy tình thương và lòng thành thật của cha mẹ, sẽ kính trọng cha mẹ hơn. Nếu con còn nhỏ, chúng ta chỉ cần yên lặng sửa đổi cách chúng ta đối xử với con. Chúng ta có thể bắt đầu từ những việc nhỏ như cách chăm sóc, nói năng với con, lúc nào cũng bình đẳng và công bình. Sau đó chúng ta sửa đổi trong những việc lớn hơn, như trong những chương trình hay sự hướng dẫn của chúng ta đối với con. Điều quan trọng hơn hết là chúng ta cần nói lời khen thưởng và khích lệ con cái thường xuyên, để các em nhìn thấy giá trị của mình và thêm tự tin ở chính mình.

Cách đây khá lâu, sau giờ phát thanh Tin Lành, một thiếu niên mười tám tuổi gọi điện thoại vào nói rằng em không hiểu tại sao, dù em cố gắng lo học hành, ngoan ngoãn, vâng lời mẹ, chăm sóc mẹ trong mọi việc nhưng mẹ em vẫn không thương em. Khi em tặng quà sinh nhật cho mẹ, bà nói đừng mua quà cho bà vì bà không cần cái gì hết. Khi em muốn đưa mẹ đi chơi nơi này nơi kia bà nói đi làm gì cho tốn tiền, vô ích. Tội nghiệp người con trai này khao khát tình thương của mẹ và cố gắng làm tất cả những gì mình có thể làm để cho mẹ vui, để được mẹ chấp nhận, nhưng những cố gắng của em chỉ hoài công vô ích, vì mẹ vẫn không thương.

Những thói quen hay truyền thống từ đời này qua đời kia là điều rất khó sửa đổi. Yêu thương con không đồng đều và thương con với điều kiện cũng là điều khó sửa đổi. Vì thế, để bỏ đi những thói quen hay truyền thống sai lầm, và để có thể thực hành lời Chúa dạy, chúng ta cần nương nhờ vào sức của Chúa, nghĩ đến tình yêu vô điều kiện mà Chúa dành cho chúng ta và quyết tâm áp dụng nguyên tắc của Kinh Thánh trong việc nuôi dạy con. Sứ đồ Phao-lô khuyên: "Hỡi kẻ làm cha, chớ hề chọc giận con cái mình, e chúng nó ngã lòng chăng" (Cô-lô-se 3:21) và "Hỡi các bậc làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt, khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó" (Ê-phê-sô 6:4). Khi cha mẹ yêu thương con đồng đều, yêu thương con vô điều kiện, chúng ta sẽ không làm cho con bất bình, buồn giận, nhưng giúp các em cảm nhận được tình thương của cha mẹ và nhìn thấy giá trị của chính mình. Từ đó chúng ta có thể sửa dạy, khuyên bảo con trong đường lối của Chúa và sự sửa dạy khuyên bảo của chúng ta sẽ mang lại kết quả tốt đẹp.

Minh Nguyên

Chương Trình Phát Thanh Tin Lành