Νομικές Διαστάσεις των Ευρωπαϊκών Αξιών

Οι συζητήσεις για ένα ενιαίο νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο το οποίο θα διέπει την Ένωση αλλά και τα κράτη μέλη της ξεκίνησαν από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της, όμως οι πρώτες προσπάθειες ήταν ανεπιτυχείς ή εφαρμόστηκαν εν μέρη. Η συνθήκη που καθιέρωσε το θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης όπως ισχύει και σήμερα είναι η Συνθήκη της Λισαβόνας. Έτσι, υπογράφηκε στις 13 Δεκεμβρίου του 2007, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009. Η μεγαλύτερη κατάκτηση  της Συνθήκης είναι ότι καθιερώθηκε η ισχύς του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. για όλα τα κράτη μέλη, τα οποία θα πρέπει να εναρμονίσουν τα εθνικά τους δίκαια σύμφωνα με τις διατάξεις του Χάρτη.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας και του Χάρτη οι αξίες στις οποίες είναι θεμελιωμένη η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες.

Η Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, γνωστή και ως Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), υιοθετήθηκε υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης το 1950 με σκοπό την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών και τέθηκε σε ισχύ στις 3 Σεπτεμβρίου 1953. Όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση, και κάθε νέο μέλος αναμένεται να την επικυρώσει το ταχύτερο δυνατό. Η Σύμβαση έχει σημαντική επιρροή στο εσωτερικό δίκαιο των χωρών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης και θεωρείται ευρέως ως η πιο αποτελεσματική διεθνής συνθήκη για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αξιοσημείωτα άρθρα

Άρθρο 2: Δικαίωμα στην ζωή

Άρθρο 3: Απαγόρευση των βασανιστηρίων

Άρθρο 5: Δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια

Άρθρο 6: Δικαίωμα σε δίκαιη δίκη

Άρθρο 7: Μη επιβολή ποινής άνευ νόμου

Άρθρο 10: Ελευθερία έκφρασης

Άρθρο 14: Απαγόρευση των διακρίσεων 

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένα νομικά δεσμευτικό έγγραφο που περιέχει μια σειρά από αστικά, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα που εγγυώνται σε όλους τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως προαναφέρθηκε τέθηκε σε ισχύ ως μέρος της Συνθήκης της Λισαβόνας. Τα θεμελιώδη δικαιώματα του Χάρτη είναι η αξιοπρέπεια, οι ελευθερίες, η ισότητα, η αλληλεγγύη, τα δικαιώματα των πολιτών και η δικαιοσύνη, δικαιώματα τα οποία συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά σε ένα ενιαίο έγγραφο. Σύμφωνα με τον Χάρτη, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να ενεργούν και να νομοθετούν με βάση τον Χάρτη. 

Το Κεφάλαιο 1 ασχολείται με την αξιοπρέπεια και αποτελείται από τα πρώτα πέντε άρθρα. 

Το Κεφάλαιο 2 είναι το μεγαλύτερο και αναφέρεται στις ελευθερίες. 

Το Κεφάλαιο 3 περιλαμβάνει το δικαίωμα στην ισότητα.

Το Κεφάλαιο 4 περιλαμβάνει την αλληλεγγύη.

Το Κεφάλαιο 5 περιλαμβάνει τα δικαιώματα των πολιτών. 

Το Κεφάλαιο 6 περιλαμβάνει άρθρα που ασχολούνται με τη δικαιοσύνη. 

Πέρα από το ενωσιακό δίκαιο τα ανθρώπινα δικαιώματα προστατεύονται και απο το εθνικό δίκαιο. Στην ελληνική νομοθεσία η μεγαλύτερη κατοχύρωση των δικαιωμάτων προέρχεται από το ίδιο το Σύνταγμα. Πέρα όμως από το να θεσπίζει την προστασία τους, έχει καθιερώσει και την λειτουργία Ανεξάρτητων Αρχών των οποίων αρμοδιότητα είναι αποκλειστικά η εξασφάλιση της εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές αποτελούν εθνικά συλλογικά κρατικά όργανα με αυτοτελή διοικητική υποδομή και προϋπολογισμό, των οποίων τα μέλη απολαμβάνουν προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας, κι έχουν ως ρόλο την κυρίαρχη εποπτεία ευαίσθητων τομέων της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής διαμέσου της άσκησης κανονιστικών, γνωμοδοτικών, διαιτητικών και ελεγκτικών αρμοδιοτήτων, των οποίων η άσκηση δεν υπόκειται στον ιεραρχικό έλεγχο της διοίκησης, υποτασσόμενη απλώς στον κλασικό έλεγχο νομιμότητας. Οι πιο σημαντικές συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές αποτέλεσε η συνταγματική είναι η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (άρθρο 9Α), ο Συνήγορος του Πολίτη (άρθρο 103, παρ. 9) και η Αρχή Διασφάλισης του Απόρρητου των Επικοινωνιών (άρθρο 19, παρ. 2)

Παρατίθενται αξιοσημείωτες προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που σχετίζονται με καταπατήσεις των ευρωπαϊκών αξιών του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

ΕΔΔΑ: Αριθμός  προσφυγής 16760/22

ΕΔΔΑ: Αριθμός  προσφυγής 49014/16

ΕΔΔΑ: Αριθμός  προσφυγής 75969/14

ΕΔΔΑ: Αριθμός  προσφυγής 12174/22

ΕΔΔΑ: Αριθμός  προσφυγής 14000/12