EXERCICIOS
TRABALLO PARA A SEMANA DO...
1. Como é a poboación do planeta?
A DEMOGRAFÍA* é a ciencia que estudia a estrutura da poboación (número de habitantes, natalidade, mortalidade, dinámica, etc.).
Segundo Nacións Unidas, a poboación mundial supera os 7 900 millóns de persoas e aumenta uns 80 millóns cada ano. Terá a Terra capacidade para manter a tanta poboación?
DISTRIBUCIÓN DA POBOACIÓN
Os factores que condicionan a distribución da poboación nun territorio son os seguintes:
FACTORES FÍSICOS. Os climas temperados, os relevos de pouca altitude, así como a presenza de auga favorecen a ocupación humana.
FACTORES HISTÓRICOS. Os grandes núcleos de poboación son zonas moi poboadas dende a Antigüidade (Europa, Mesopotamia ou Exipto).
FACTORES SOCIOECONÓMICOS. A poboación tende a concentrarse en lugares con solos fértiles e recursos enerxéticos onde poden desenvolver as actividades económicas.
Non obstante, para poder comparar a distribución da poboación de diferentes territorios, é necesario coñecer a DENSIDADE DE POBOACIÓN*. Trátase dun cálculo que relaciona o número de habitantes dun territorio coa súa extensión (hab./km2).
As zonas máis poboadas, con densidades superiores aos 300 hab./km2, son o sur e sueste asiático (China, Xapón e India), Europa (sur do Reino Unido, Países Baixos e Alemaña), Oriente Próximo e costa leste de EEUU.
Pola contra, as zonas máis despoboadas son as rexións frías de Groenlandia ou da Antártida, os bosques ecuatoriais de Sudamérica ou as zonas desérticas de África e Australia.
Sobrepoblación_ la explosión demográfica humana explicada (480p_30fps_H264-128kbit_AAC).mp4Densidad de población. (480p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4
Historia Mundial de la Población (HD, 1080p) (720p_30fps_H264-192kbit_AAC).mp4Redes - Envejecemos y seremos menos.mp4La población mundial se está extinguiendo y los niños serán el _petróleo del futuro_ (480p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp42. Cal é a dinámica natural da poboación?
INDICADORES DEMOGRÁFICOS | NATALIDADE E FECUNDIDADE
A natalidade é o número de nacementos que se rexistra nun lugar durante un ano. Ao relacionar o número de nacidos co total da poboación obtense a TAXA DE NATALIDADE*, que se expresa en tantos por mil (‰).
A fecundidade expresa a media de fillos que teñen as mulleres dun lugar durante un ano. A relación entre o número de nenos nacidos e o número de mulleres en idade de procrear (entre 15 e 49 anos) dá a TAXA DE FECUNDIDADE* que se expresa en tantos por mil (‰)
FACTORES
Existen grandes contrastes na natalidade e fecundidade dos países desenvolvidos e dos non desenvolvidos. Son varias as razóns:
FACTORES SOCIOECONÓMICOS. Nos países pobres, teñen moitos fillos porque estes traballan desde moi novos para axudar as súas familias. Nos países desenvolvidos, os fillos supoñen un gasto importante. A incorporación da muller ao mundo laboral e as dificultades para conciliar contribúen a reducir o número de fillos.
FACTORES CULTURAIS. O aumento do nivel cultural da poboación reduce a fertilidade xa que, por exemplo, facilita o uso correcto dos métodos anticonceptivos. Nos países onde a relixión é moi influente, a natalidade é maior.
POLÍTICAS DEMOGRÁFICAS. En moitos países en desenvolvemento onde a poboación crece por riba dos recursos, os gobernos aplican políticas antinatalistas. O caso máis destacado foi a política de fillo único de China. Polo contrario, en moitos países ricos, os gobernos adoptan políticas pronatalistas mediante axudas e outras medidas de conciliación familiar.
¿Cómo frenar el retroceso de la tasa de natalidad_ _ Berlín político (360p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4
Italia_ la tasa de natalidad a mínimos históricos (480p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4INDICADORES DEMOGRÁFICOS | MORTALIDADE
A mortalidade é o número de defuncións que se producen nun lugar ao longo dun ano. Cando se pon en relación o número de falecidos coa poboación total dese lugar, obtense a TAXA DE MORTALIDADE*, que se expresa en tantos por mil.
A mortalidade infantil fai referencia aos falecidos menores dun ano nunha poboación e considérase un indicador do grao de desenvolvemento.
FACTORES
A mortalidade reduciuse no mundo notablemente dende 1950. Non obstante, as taxas varían moito segundo o grao de desenvolvemento dos países.
Os factores que explican este proceso son:
FACTORES SOCIOECONÓMICOS. O nivel económico dun país determina a existencia de servizos médicos para toda a poboación. Ademais, nos países en desenvolvemento a alta mortalidade tamén se explica polas guerras, as epidemias ou as fames. Nos países desenvolvidos, a mortalidade é menor e as súas causas son ben distintas: enfermidades cardiovasculares, cancro e accidentes de tráfico.
INDICADORES DEMOGRÁFICOS | ESPERANZA DE VIDA
O descenso da mortalidade reflicte o aumento da ESPERANZA DE VIDA* ao nacer. Esto é un cálculo da media de anos que pode chegar a vivir un recén nacido nun lugar concreto. Neste caso tamén se observan contrastes: mentres nalgúns países africanos e asiáticos a esperanza de vida apenas supera os 40 anos, en Europa ou América do norte é habitual vivir ata os 80 anos.
Envejecimiento_ ESPAÑA y Occidente CONTRA LAS CUERDAS - VisualPolitik (360p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4NEOMALTHUSIANISMO | A FAVOR OU EN CONTRA?
EL MITO DE LA SUPERPOBLACIÓN CATASTRÓFICA (480p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4La Metafora del Cuarto de Baño - Isaac Asimov (240p_30fps_H264-96kbit_AAC).mp4Superpoblación - El Mayor Problema Ecológico (240p_30fps_H264-96kbit_AAC).mp4Alertan sobre peligros de sobrepoblación mundial (288p_30fps_H264-96kbit_AAC).mp4Superpoblación Consumo y Recursos (240p_30fps_H264-96kbit_AAC).mp4INDICADORES DEMOGRÁFICOS | CRECEMENTO VEXETATIVO
O CRECEMENTO VEXETATIVO* ou crecemento natural é o cálculo da diferenza entre os nacementos e as defuncións. Se o crecemento é positivo, hai máis nacementos que mortes polo que a poboación aumenta. Se é negativo, hai máis mortes que nacementos e a poboación diminúe.
Nos países desenvolvidos, o crecemento natural é moi baixo, arredor do 0,2%, ou incluso negativo, porque a natalidade é moi baixa. Neles, a poboación envellece. Nos países en proceso de desenvolvemento, o crecemento natural é alto, pola elevada natalidade e polo descenso da mortalidade debido ás melloras sanitarias (vacinacións, medicamentos...). Así, nestes países a poboación é moi nova.
3. Que é a teoría da transición demográfica?
A evolución da poboación e as diferencias demográficas entre os países máis desenvolvidos e os que están a desenvolverse explícanse a partir da TEORÍA DA TRANSICIÓN DEMOGRÁFICA* segundo a que hai catro etapas diferenciadas na evolución da poboación dun país.
RÉXIME DEMOGRÁFICO ANTIGO: Este modelo demográfico caracterízase por unha taxa de natalidade elevada xa que non se aplican métodos anticonceptivos e a mocidade é un recurso necesario para axudar á economía familiar. Tamén hai unha taxa de mortalidade elevada pola deficiente alimentación, medicina e condicións de hixiene, polo que a esperanza de vida é baixa (entre 33-35 anos). Esta taxa de mortalidade varía de xeito cíclico segundo as condicións económicas (crises de subsistencia, epidemias...). Como resultado, a poboación ten un crecemento natural lento. Esta fase é habitual nas sociedades preindustriais como ocorría, por exemplo, en Europa durante a Idade Media. Na actualidade so os países menos desenvolvidos manteñen este modelo.
1ª FASE DA TRANSICIÓN DEMOGRÁFICA: Cara 1780 nos actuais países desenvolvidos (Europa, EEUU e Xapón) empezaron a introducirse cambios como melloras agrícolas, avances na medicina e cambios nas costumes de hixiene que fixeron que a taxa de mortalidade se reducira. Non obstante, a taxa de natalidade se mantén elevada polo que o crecemento natural é moi elevado e se produce a explosión demográfica. Actualmente, nesta fase están moitos países pouco desenvolvidos, algúns en África porque se difundiron avances médicos e sanitarios dende os países desenvolvidos. O problema é que a taxa de natalidade segue a ser moi elevada e a poboación disparouse pero a cantidade de recursos neses países segue a ser a mesma. Por exemplo, en Angola, a mesma comida e auga que en 1950 se repartía entre 8 millóns de persoas, agora, en 2022 hai que repartila entre 33 millóns de persoas.
2ª FASE DA TRANSICIÓN DEMOGRÁFICA: Nesta fase, a mortalidade mantense baixa e o principal cambio é o descenso da taxa de natalidade. Isto se produce polo paso dunha economía rural a una economía industrial e urbana e pola incorporación da muller ao mundo laboral. Durante esta fase, ter fillos deixa de ser unha necesidade (seguros de paro, enfermidade, xubilación, etc.) para ser un gasto xa que se limita o traballo infantil. Ademais introdúcense medidas anticonceptivas (preservativos) que controlan os nacementos. Como resultado o crecemento natural vai reducíndose aos poucos. Nesta fase se atopan os países como China e os países de América Latina que están en proceso de desenvolvemento.
RÉXIME DEMOGRÁFICO MODERNO. Caracterízase por unha taxa de natalidade baixa debido ao emprego de anticonceptivos, o retraso da maternidade e o traballo da muller fora do fogar. Ademais, esta taxa varía de forma cíclica segundo as condicións económicas (crises, políticas demográficas, etc.) polo custo da crianza dos fillos. Tamén hai unha taxa de mortalidade baixa debido ao bo nivel alimentario, médico e sanitario. A esperanza de vida é moi alta (superior aos 70 años) e, polo tanto, o crecemento natural é moi lento, incluso negativo. Nesta fase se atopan os países desenvolvidos, é dicir, aqueles que se industrializaron primeiro (Europa ou EEUU).
1. Responde ás seguintes preguntas sobre a gráfica da evolución da natalidade e a mortalidade:
Como é o crecemento da poboación en cada momento?
En que momento o crecemento da poboación é negativo?, por que?
Que ocorre nun país onde a natalidade é baixa e a esperanza de vida é cada vez maior?, que problemas pode supoñer iso?
MATERIAIS COMPLEMENTARIOS:
4. Para que serve unha pirámide de poboación?
¿Que é unha pirámide de poboación ?
Unha PIRÁMIDE DE POBOACIÓN* é un gráfico de barras horizontais, resultado da combinación dun dobre eixe de coordenadas, que representa a poboación, por grupos de idades e por sexos, nun momento e lugar determinado.
Está composta por dous histogramas enfrontados, un que recolle información sobre a poboación por grupos de idade para os homes e outro para as mulleres.
A variable independente, a idade, represéntase no eixe vertical e a variable dependente, que é a cantidade ou proporción de persoas dentro de cada grupo de idade, no eixe horizontal.
As pirámides de poboación permiten interpretar a dinámica e a evolución dunha poboación porque tamén facilitan información acerca de guerras, epidemias, movementos migratorios, mortalidade infantil, políticas demográficas etc.
3. A partir dos datos da táboa, elabora a pirámide de poboación de Galicia.
¿Que datos precisamos para elaborar unha pirámide de poboación? Só necesitamos saber, para cada idade ou grupo de idades, o número de homes e de mulleres que hai. Cómpre por outra parte ter en conta certas regras básicas á hora de representar pirámides de poboación e que se resumen a continuación:
No eixe vertical obsérvanse as idades da poboación, agrupadas normalmente en grupos de idade, de cinco en cinco anos.
No eixe horizontal obsérvase a poboación, normalmente en tantos por cento, aínda que pode aparecer en cifras absolutas.
Na parte dereita represéntase a poboación feminina e na parte esquerda a masculina.
¿Como se elabora unha pirámide? No eixo vertical situariamos unha escala numérica que representa os grupos de idade e nos eixes horizontais as escalas numéricas que representan os efectivos de poboación en porcentaxe (o espazo da esquerda para os datos dos homes e o da dereita para os datos de mulleres). Trasladamos os datos da táboa a cada un dos eixes e debuxamos unha barra en cada grupo de idade para cada un dos sexos.
PIRÁMIDES DE POBOACIÓN | TIPOS
A forma ideal da pirámide de poboación é o triángulo equilátero pero moitos acontecementos históricos poden modificar o perfil da pirámide. O perfil da pirámide indica as características da poboación e adoitan establecerse tres tipos:
TRIANGULAR OU DE PARASOL. Caracterízase por unha base ancha como resultado da natalidade elevada. A mortalidade infantil tamén é alta (moitos nenos non chegan á idade adulta), o que se reflicte nun estreitamento do tronco da pirámide. A cima estreita indica mortalidade alta tamén entre os adultos. Polas malas condicións alimentarias, hixiénicas e sanitarias, a maioría da poboación ten unha esperanza de vida curta polo que a poboación é maioritariamente nova.
OXIVAL OU DE CAMPÁ. A base e o tronco son anchos o que indica que a mortalidade infantil e adulta descendeu pola mellora da alimentación e das condicións hixiénicas e sanitarias. Os mozos teñen máis posibilidades de chegar a adultos o que implica unha esperanza de vida máis alta e un aumento na poboación adulta.
FURNA OU BULBO. A súa base é estreita, como resultado do descenso da natalidade e a planificación familiar. As óptimas condicións alimentarias, hixiénicas e sanitarias provocan unha diminución notable da mortalidade en todas as idades. A poboación alcanza a vellez é, por iso, a cima é máis ancha indicando un aumento da esperanza de vida. Este tipo de pirámide indica unha poboación avellentada propia dos países desenvolvidos que chegaron ao réxime demográfico moderno.
Estas formas ideais explícanse pola natalidade a mortalidade pero para analizar unha pirámide tamén hai que ter en conta as migracións e os acontecementos históricos (guerras, epidemias).
Expansiva (forma triangular ou de parasol)
As pirámides deste tipo presentan base ampla, o que representa a unha poboación nova con altas taxas de natalidade, o que parece indicar tamén un rápido crecemento da poboación.Por outra banda, a poboación diminúe rapidamente cara ao cume debido a taxas de mortalidade elevadas e á baixa esperanza de vida.É o modelo típico dos países subdesenvolvidos.
Estable (forma de campá ou oxiva)
Este tipo de pirámides teñen a base e a zona central practicamente do mesmo tamaño, o que indica que hai un número de persoas aproximadamente igual nos grupos de idade nova e adulta.Adoita presentar unha taxa de crecemento lenta ou case nula.Corresponde aos países en vías de desenvolvemento.
Regresiva (forma de urna ou bulbo)
Estas pirámides presentan unha base máis estreita que os chanzos centrais porque representan un rápido descenso na fecundidade co correspondente decrecemento da poboación. É o modelo característico dos países desenvolvidos.1. Responde ás preguntas sobre as seguintes pirámides de poboación:
Como son os grandes grupos de idade, é dicir, os mozos (0-16 anos), adultos (16-64 anos) e anciáns (máis de 65 anos)?, estamos ante unha poboación nova, adulta ou envellecida?
Como é a base da pirámide?, que indica iso?, como é a natalidade?
Como é o cumio da pirámide?, que indica iso?, como é a esperanza de vida?
Cal é a relación entre sexos?, hai máis homes ou mulleres? en que idades, hai diferencias na esperanza de vida dos homes e das mulleres?, como o sabes?, por que ocorre isto?
MATERIAIS COMPLEMENTARIOS
Análise de mapa de fluxos migratorios
Hai que ter en conta os seguintes aspectos:
Usar conectores entre os parágrafos: "en primeiro lugar", "en segundo lugar", "polo tanto", etc.
NUNCA, NUNCA, NUNCA empezar as frases polo verbo! Empeza polo suxeito.
Incluír os datos concretos, como os nomes dos países, que te sirvan de exemplo.
Mapa de fluxos migratorios [correxido]
INTRODUCIÓN
O comentario que imos a realizar a continuación é a análise dun mapa do mundo que representa as principais zonas emisoras de emigrantes e receptoras de inmigrantes así como os principais fluxos migratorios (definir brevemente),é dicir, as rutas ou correntes migratorias dos traballadores cualificados e non cualificados.
DESCRIPCIÓN | QUE HAI NO MAPA?
(introduce o parágrafo...) En primeiro lugar, (podes empezar falando en xeral...) podemos observar como, en xeral, as zonas emisoras ou de saída de emigrantes son África do Norte, América Central, o sueste de Asia e Oceanía, mentres que as principais zonas de destino ou recepción de inmigrantes son Norteamérica, Europa occidental e Australia. (Xa falaches das zonas… A continuación fala das rutas…) A continuación, analizaremos os principais fluxos ou correntes migratorias entre estas zonas: (ordena a información por continentes…)
En África a maioría dos migrantes son traballadores non cualificados que se desprazan dende África do Norte cara os Estados do Golfo e, sobre todo, tras cruzar o Estreito de Xibraltar, cara Europa central. Tamén existen movementos migratorios internos dende África central ou austral ata zonas costeiras como Costa do Marfil e Ghana, Gabón ou Sudáfrica.
En América os principais centros de destino son EE.UU. e Canadá ata onde migran tanto traballadores cualificados de Europa e Asia (sobre todo Xapón e Hong Kong) como traballadores non cualificados que migran dende América Latina (México, Perú ou Colombia). Tamén existen migracións interiores por América do Sur que teñen por destino Arxentina e Venezuela.
Asia é unha zona de emisión de traballadores, principalmente, cualificados que migran dende a Península Índica, Asia Central e Oriente Próximo (Cáucaso e Siria) ata Europa e outros sitios que xa comentamos (non repetimos...).
Europa é un centro de destino de inmigración de gran importancia xa que chegan traballadores non cualificados de África e América Latina e traballadores cualificados de Asia. Ademáis, dende a última crise económica en 2008 tamén hai emigración especialmente de traballadores cualificados (fuga de cerebros) cara outros países Europeos como Alemaña (migración interna) ou a EEUU.
Finalmente, en Oceanía, tanto Australia como Nova Celandia son destinos de inmigración favoritos para os traballadores non cualificados do Sueste Asiático e Hong Kong.
CAUSAS | MOTIVOS PARA EMIGRAR
(introduce o parágrafo...) En segundo lugar, analizaremos as causas destes movementos migratorios (podes empezar falando en xeral...) que soen ser de carácter político, económico, social ou natural. En xeral, podemos ver que as principais zonas de emisión de emigrantes son países subdesenvolvidos ou en vías de desenvolvemento. (ordena a información por continentes…)
Os países africanos, especialmente os do Magreb, son países cun escaso desenvolvemento económico e numerosos problemas sociais. Por esa razón, os traballadores, que apenas teñen cualificación, emigran fundamentalmente, por falta de traballo para combater a pobreza pero tamén como consecuencia da fame, das guerras, a dureza do clima (secas, afundimentos, etc.) así como tamén das guerras e as persecucións relixiosas, políticas ou étnicas.
Os países de América do Sur se atopan, na súa maioría en vías de desenvolvemento, o que quere dicir que están empezando a desenvolver a súa industria e a súa economía. Estes países non teñen tantas dificultades económicas como os africanos pero, moitas veces, teñen problemas políticos (gobernos que permiten poucos dereitos, corrupción, etc.) e sociais (desigualdade entre ricos e pobres, persecucións, etc.). Estes motivos fan que os traballadores de África e América do Sur, principalmente non cualificados, fuxan da súa casa na busca dun futuro mellor para eles e a súa familia.
Os países asiáticos, coa excepción de Xapón e Hong Kong que xa están desenvolvidos, tamén están en vías de desenvolvemento. Os principais problemas nos países do Extremo Oriente (China, India ou sueste asiático) son sobre todo sociais (desigualdade entre ricos e pobres, persecucións, etc.) e económicos xa que, debido á súa gran densidade de poboación, escasean os recursos (non hai comida para tanta xente) e a oferta laboral (non hai traballo para tanta xente). Por outra banda, esta zona está bastante castigada polos desastres naturais (terromotos, tsunamis, ciclóns, etc) que obrigan a facer migracións forzosas a unha gran parte da poboación, especialmente aquela con poucos recursos.
Finalmente, no caso dos traballadores cualificados. os motivos son fundamentalmente económicos xa que migran voluntariamente a países máis desenvolvidos e cunha situación económica mellor para poder mellorar a súa situación laboral.
Faltaría facer unha CONCLUSIÓN pero, de momento, queda así.
5. Como é a poboación europea?
1. Lee os seguintes apartados do libro de texto:
A poboación europea (páx. 184)
As políticas de natalidade (páx. 186)
2. Mira os vídeos para entender mellor os contidos do texto.
3. Elabora unha táboa no teu caderno:
Cales son as vantaxes e os inconvenientes do avellentamento da poboación en Europa?