ชื่อจารึก ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 1 จารึกพ่อขุนรามคำแหง
อักษร ไทยสุโขทัย
ภาษา ไทย
ศักราช พุทธศักราช 1835
จารึกอักษร จำนวน 4 ด้าน ด้านที่ 1 และ 2 มีด้านละ 35 บรรทัด
ด้านที่ 3 และ 4 มีด้านละ 27 บรรทัด
วัสดุที่จารึก หินทรายแป้ง
ลักษณะวัตถุ หลักสี่เหลี่ยมด้านเท่า ทรงกระโจม หรือทรงยอ
ขนาด กว้างด้านละ 35 เซนติเมตร สูง 111 เซนติเมตร
พบเมื่อ พุทธศักราช 2376
สถานที่พบ เนินปราสาทเมืองเก่าสุโขทัย อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย ผู้พบ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4)
จารึกหลักที่ 1 หรือ จารึกพ่อขุนรามคำแหง เป็นศิลาจารึกสมัยกรุงสุโขทัย ถูกค้นพบโดยเจ้าฟ้ามงกุฎฯ (ร.4) เมื่อ พ.ศ. 2376 ณ เมืองเก่าสุโขทัย มีลักษณะเป็นศิลาแป้งสี่เหลี่ยม สูง 111 ซม. จารึกทั้งสี่ด้าน ปัจจุบันเก็บที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร
กล่าวถึงพ่อขุนรามเป็นพระราชโอรสของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์
มีพระเชษฐาคือ พ่อขุนบางกลางหาว
ได้รับพระนามว่า "ราม" และภายหลังได้ฉายาว่า "รามคำแหง" เพราะทรงกล้าหาญ
ทรงแสดงวีรกรรมตั้งแต่อายุ 19 ปี ในสงครามชนะขุนสามชน
กล่าวถึงบ้านเมืองที่สงบสุข ไม่มีการเก็บภาษีจากประชาชน
มีระบบการปกครองที่ให้ประชาชนเข้าถึงพระมหากษัตริย์ได้โดยตรง
มีการส่งเสริมพระพุทธศาสนาและสร้างวัด
มีการค้าขายเสรี ไม่มีกฎระเบียบเข้มงวด
ประชาชนมีอิสระในการทำมาหากิน
ทรงได้รับการยกย่องว่าเป็นกษัตริย์ที่ปกครองโดยธรรม
แผ่อาณาเขตออกไปกว้างขวาง รวมถึงเมืองแพร่ น่าน และบางส่วนของลาว
ทรงประดิษฐ์อักษรไทยในปี พ.ศ. 1826
ทรงทำให้สุโขทัยเป็นศูนย์กลางการค้า ศาสนา และวัฒนธรรม
ประวัติคาวมเป็นมา
พลโท พระยาสโมสรสรรพการ เมื่อครั้งเป็นหลวงสโมสรพลการเป็นผู้พบศิลาจารึกหลักนี้ในอุโมงค์วัดศรีชุม เมื่อขึ้นไปตรวจค้นศิลาจารึกเมืองสุโขทัย พ.ศ. 2430 แล้วได้ส่งมาไว้ในพิพิธภัณฑสถาน กรุงเทพฯ พ.ศ. 2451 พิพิธภัณฑสถานจึงได้ส่งมาให้หอพระสมุดสำหรับพระนคร
ปีที่พบจารึก
พุทธศักราช 2430
พบในอุโมงค์วัดศรีชุม ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย
พบโดย พลโท หลวงสโมสรพลการ (ทัด สิริสัมพันธ์)
ด้าน/บรรทัด
หลักที่ 2 ศิลาจารึกวัดศรีชุม, ศิลาจารึกวัดศรีชุม ประมาณพุทธศักราช 1884-1910, ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2 (วัดศรีชุม)
จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 212 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 107 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 95 บรรทัด
ลักษณะวัตถุ
แผ่นรูปใบเสมา ด้านที่ 1 ส่วนบนแถบซ้ายแตกชำรุด
กว้าง 67 ซม. สูง 275 ซม. หนา 8 ซม.
ปัจจุบันอยู่ที่
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ถนนหน้าพระธาตุ แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร (สำรวจเมื่อ 31 ตุลาคม 2564)
จารึกวัดศรีชุม หรือ ศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่ 2 เป็นศิลาจารึกภาษาไทยสมัยสุโขทัยที่สำคัญ ที่เล่าเรื่องราวการสถาปนากรุงสุโขทัย และ วีรกรรมของกษัตริย์ราชวงศ์นำถุม
ข้อมูลจาก : เรื่องเล่าจากบันทึก @Reungleaojakbanthuk
เรื่อง : จารึกแห่งประวัติศาสตร์ จารึกวัดศรีชุม
คำอ่าน-แปล จารึกวัดศรีชุม
เนื้อหาโดยสังเขป
จารึกหลักนี้ เป็นคำสรรเสริญสมเด็จพระมหาเถรศรีศรัทธาราชจุฬามุณี ศรีรัตนลังกาทีปมหาสามีเป็นเจ้า ซึ่งเป็นบุตรของพระยาคำแหง (พระราม) เป็นหลานของพ่อขุนผาเมือง แต่ผู้แต่งจารึกหลักนี้ เห็นจะไม่ใช่พระมหาเถรนั้น เป็นผู้อื่น ผู้ใช้คำว่า “กู” ในด้านที่ 2 ตั้งแต่บรรทัดที่ 45 ไป แต่ผู้แต่งนั้นจะชื่ออะไรไม่ปรากฏ บางทีจะได้ออกชื่อไว้ในตอนต้นของจารึกหลักนี้แล้ว แต่ตอนต้นชำรุดเสียหมดอ่านไม่ได้ คำจารึกหลักนี้แบ่งออกเป็นหลายตอน คือ ตอนที่ 1 (ด้านที่ 1 บรรทัดที่ 1 ถึง 7) ชำรุดมาก แต่เข้าใจว่าเป็นคำนำมีชื่อพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ ตอนที่ 2 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 8 ถึง 20) เป็นประวัติของพ่อขุนศรีนาวนำถม ตอนที่ 3 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 21 ถึง 41) เป็นเรื่องพ่อขุนผาเมืองตั้งราชวงศ์สุโขทัยและเรื่องราชวงศ์สุโขทัย ตอนที่ 4 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 41 ถึง 52) เป็นคำสรรเสริญพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ ตอนที่ 5 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 53 ถึง 61) เป็นเรื่องอิทธิปาฏิหาริย์ในการเสี่ยงพระบารมี โดยวิธีอธิษฐานต่างๆของพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ ตอนที่ 6 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 61 ถึง ด้านที่ 2 บรรทัดที่ 5) ในตอนนี้เป็นประวัติของสมเด็จพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ เมื่อยังอยู่ในคิหิเพศ แบ่งออกเป็นสามพลความคือ ก.(ตั้งแต่บรรทัดที่ 61 ถึง 75) เป็นเรื่องเจ้าศรีศรัทธาฯ ทรงทำยุทธหัตถี (ชนช้าง) กับขุนจัง ข. (ตั้งแต่บรรทัดที่ 76 ถึง 79) เป็นเรื่องประวัติเมื่อเจ้าศรีศรัทธาฯ ทรงเจริญวัยเป็นหนุ่ม ค. (ตั้งแต่บรรทัดที่ 79 ถึงด้านที่ 2 บรรทัดที่ 5) เป็นเรื่องเจ้าศรีศรัทธาฯ ได้ทรงศึกษาศิลปวิทยาต่างๆ แล้ว และทรงเบื่อหน่ายในฆราวาสวิสัย แลมีศรัทธาเลื่อมใสออกผนวชในพระพุทธศาสนา ตอนที่ 7 (ตั้งแต่ด้านที่ 2 บรรทัดที่ 6 ถึง 19) เล่าเรื่องมหาเถรศรีศรัทธาฯ ได้บำเพ็ญการกุศลแลสร้างถาวรวัตถุต่างๆ ตอนที่ 8 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 20 ถึง 48) เป็นเรื่องพระมหาเถรได้ปฏิสังขรณ์วัดมหาธาตุเมืองสุโขทัย ตอนที่ 9 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 49 ถึงบรรทัดสุดท้าย) เป็นเรื่องแสดงปาฏิหาริย์ของพระธาตุต่างๆ ในเมืองสุโขทัย
sth2-wat-si-chum-a-tr4.pdfจารึกวัดศรีชุม ด้านที่ 1
sth2-wat-si-chum-b-tr3.pdfจารึกวัดศรีชุม ด้านที่ 2
ข้อมูลจาก : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
